کرونا و اضطراب و ترس ناشی از آن (Coronavirus)

کرونا ؛ چند وقت است که این اسم را زیاد می شنویم. برخی می گویند بسیار کشنده است و معتقدند باید بسیار مراقب بود و برخی دیگر می گویند در مورد کشندگی آن اغراق شده و آنفلوآنزا از آن خطرناک تر است. هر دو گروه هم به مستنداتی اشاره می کنند. اما این ویروس هرچه که باشد ترسی عمیق، بی سابقه، و گنگ در دلمان انداخته است. از اینکه نکند مبتلا شویم، نکند زندگی مان را از دست بدهیم. اتفاقات زیادی هستند که در ایران قربانیان بیشتری می گیرند مثل رانندگی. سالانه چند ده هزار نفر در حوادث رانندگی در ایران جان می سپارند اما وقتی در مورد آن می ­شنویم، چندان مضطرب مان نمی کند.

ابهام

با این وجود، چرا کرونا اینقدر هولناک می نماید؟ شاید یک دلیلش تاکید رسانه ها باشد، اما من می خواهم در مورد ابعاد روانشناختی آن صحبت کنم. یکی از دلایل این وحشت احتمالا ناشناخته بودن این ویروس است. ما هنوز کرونا را خوب نمی شناسیم و درک دقیقی از رفتارش نداریم. نمی دانیم چگونه شروع شده است، چطور پیش می رود و مهم تر اینکه چطور باید با آن مقابله کنیم.

ابهام حاصل از ناشناخته بودن کرونا یکی از دلایل هراس از آن است. این جنبه، به تدریج و با شناخت دقیق تر از ویروس و کشف یا ابداع درمانی برای آن فروکش خواهد کرد. اما، ترس از حوادثی از این دست ریشه در اضطراب های بنیادینی مثل اضطراب مرگ و پوچی (یا نداشتن معنا) دارد.

اضطراب مرگ

 نوع بشر دو دفاع و راه مقابله ی اصلی در برابر اضطراب مرگ دارد؛ یکی اعتقاد به نجات دهنده ای که قدرت مطلق دارد و دیگری تلاش برای فراموشی و باور به دور بودن خطر مرگ. اگر دقیق شویم، این دو دفاع عمده در برابر اضطراب مرگ، اکنون در مواجهه با کرونا به شدت تهدید شده اند. نه تنها هیچ پزشکی درمان قطعی برای کرونا نیافته، بلکه تعدادی از قربانیان این ویروس پزشکانی هستند که می خواسته اند از مبتلایان مراقبت کنند یا درمانشان نمایند. بنابراین ماموران نجات ممکن است خود قربانی شوند. دقیقا به این خاطر است که خبر قرنطینه یا مرگ پزشکان مبتلا به کرونا هراسناک تر از دیگر افراد است.

دفاع دوم، تلاش برای فراموشی و باور به دور بودن تهدید از خودمان است. این تصور که مرگ برای دیگری است و این شتر بعد از ۱۲۰ سال درب خانه مان می خوابد. شاید به خاطر این دفاع باشد که وقتی مهمان ناخوانده به ایران نیامده بود، هراس بسیار کمتری در جامعه می دیدیم. در آن زمان خطر مرگ صدها کیلومتر دورتر بود. تهدید این دو دفاع باعث برجسته شدن اضطراب مرگ شده است. بیدار شدن این اضطراب، به همراه ابهام ناشی از عدم شناخت کافی از کرونا می تواند توجیه کننده ی بخش مهمی از اضطراب و هراس گنگ ِکنونی جامعه در رابطه با کرونا باشد.

عوامل موثر در مواجهه با اضطراب مرگ کدامند؟

شاید بهترین راه، کمک گرفتن از رواندرمانگر باشد. اما به صورت کلی، مواردی وجود دارند که کیفیت این مواجهه را تعیین می کنند.

معنای زندگی

مورد اول، معنای زندگی است. کسانی که زندگی خود را بامعنا می دانند، راحت تر با اضطراب مرگ مواجه می شوند.

بسیاری از کسانی که در حوزه ی روان شناسی آکادمیک مطالعه می کنند با محققی به نام اریکسون آشنا هستند. اریکسون سیر زندگی را به هشت مرحله تقسیم کرده است. مرحله ی آخر که در دوره ی پیری اتفاق می افتد مرحله ی انسجام در برابر ناامیدی است. افراد در دوره ی پیری و مخصوصا زمانی که احساس کنند مدت اندکی از زندگی شان باقی مانده، شروع به مرور و ارزیابی گذشته می کنند. اگر به این نتیجه برسند کارهایی که می خواسته اند انجام داده اند و در کل زندگی شان با معنا بوده است، در این صورت، پذیرش بیشتری نسبت به مواجهه با مرگ دارند و اضطراب کمتری تجربه می کنند.

احتمالا افرادی را دیده اید که در شرف مرگ هستند اما نگرانی و دلهره ای به خود راه نمی دهند. این افراد به احتمال زیاد زندگی گذشته خود را بامعنا ارزیابی می کنند. مرور گذشته و ارزیابی معنا در حوادثی مثل تصادف ها که فرد به صورت ناگهانی با خطر مرگ روبرو می شود و بیماری هایی چون سرطان، هم اتفاق می افتد.

اعمال ناتمام

مورد تعیین کننده ی دیگر در رابطه با اضطراب مرگ، حجم اعمال ناتمام است. هرچه کارهای ناکرده فرد بیشتر باشد، حسرت بیشتری نیز خواهد داشت و به تبع آن اضطراب مرگ بیشتر.

اثرات پایدار

عامل سوم، برجای گذاشتن اثراتی است که بعد از مرگ فرد هم همچنان پابرجا باشند. این عامل مهم ترین فاکتور در کمک به کاهش اضطراب مرگ است.

کرونا تا کنون قربانیان زیادی گرفته، اما درس هایی هم برایمان دارد. درس هایی که اگر به آن ها توجه کنیم زندگی مان باکیفیت تر خواهد بود. شاید مهم ترین درسش این باشد که توجه کنیم تا ابد فرصت زندگی کردن نداریم و ما هم در برابر خطرات آسیب پذیریم. شاید بهترین تصمیم این باشد که بیشتر به خود و اطرافیانمان توجه کرده و بکوشیم بیشتر از گذشته در اینجا و اکنون زندگی کنیم.

بیشتر بخوانید:

• اضطراب و ترس: مفاهیمی یکسان یا متفاوت؟
• سلامت روان در دوران اپیدمی ویروس کرونا
• ویروس کرونا ؛ نکاتی برای مراقبت از سلامت روان کودکان و نوجوانان
• چگونه تاب و تحمل خود را در زمان بحران ارتقا دهیم؟
• تاثیر قرنطینه بر خشونت خانگی