افزایش عزت نفس کودکان از طریق رابطه‌ی ایمن
عزت نفس کودکان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های والدین است. آن‌ها می‌خواهند فرزندشان خودش را ارزشمند بداند و در واقع عزت نفس داشته باشد. همین موضوع باعث شده تا والدین مدام به دنبال راه‌هایی باشند تا عزت نفس را در فرزندشان افزایش دهند. گاهی اوقات این شیوه‌ها نه تنها کمکی به داشتن عزت نفس سالم نمی‌کند که حتی مانعی در شکل‌دادن برخی ویژگی‌های مهم از جمله همدلی، درک نیاز دیگران، مسئولیت‌پذیری و مواردی از این دست می‌شود.
در واقع گاهی زیاده‌روی در شیوه‌های افزایش عزت نفس کودکان که فقط تمرکزشان معطوف بر “خود” است می‌تواند باعث شکل دادن ویژگی‌هایی شود که برای داشتن یک ارتباط سالم با دیگران مناسب نیست. حتی در مواردی که تمرکز بر خود و چگونگی رفتارها زیاد می‌شود می‌تواند منجر به اضطراب ناشی از ارزیابی‌های شدید خود شود؛ از این جهت در این مقاله نگاه دیگری به عزت نفس و افزایش آن در کودکان خواهیم داشت:
ارتباط ایمن و عزت نفس کودکان
چیزی که مانند یک شاه کلید در افزایش عزت نفس کودکان (و بزرگسالان) عمل می‌کند، تجربه رابطه‌ای ایمن با افراد مهم زندگی کودک است. مهم‌ترین افراد زندگی یک کودک مادر و پدر او هستند. در نتیجه زمانی که تمرکز والدین بر بهبود رابطه خودشان با فرزندشان باشد در حال شکل دادن عزت نفسی محکم و سالم برای فرزندشان هستند که در ادامه مسیر زندگی‌شان در لحظات دشوار یادآور تجربه “دلگرمی” است که کودک در ارتباط با والدینش داشته.
همچنین در لحظات شیرین و پرافتخار زندگی کودک نیز تاثیر آن ارتباط ایمن آنقدر قوی بوده که کودک نیاز شدیدی به تایید دستاوردش از جانب دیگری را به شیوه اضطراب آوری تجربه نمی‌کند و این یعنی عزت نفس و ارزشمند دانستن خود، نیازها و تجربیات خود.
ارتباط ایمن چطور شکل می‌گیرد؟
اساس ارتباط ایمن بر مشاهده، درک و پاسخ به نیازهای کودک است. این فرآیند از لحظه تولد به صورت قابل لمسی آغاز می‌شود. زمانی که نوزاد نیاز جسمانی دارد و مراقب را «پاسخگر» تجربه می‌کند و زمانی که نوزاد نیاز به نزدیک بودن به مراقب دارد و طرد نمی‌شود. این الگوی ارتباطی به کودکی نیز منتقل می‌شود؛ سال‌های شکوفا شدن نیاز به استقلال و خودمختاری در کودکان و آغاز نشانه‌های (در ظاهر) لجبازی و نافرمانی کودک؛ جایی که لازم است، مراقب ایمن نیاز پشت رفتار کودک را ببیند، درک کند و پاسخ متناسب بدهد.
پاسخ متناسب همیشه پاسخ مثبت به خواسته‌ی کودک نیست اما همیشه با پذیرش نیاز و هیجانات کودک همراه است و بعد از آن با توجه به شرایط می‌توان واکنش متناسبی به خواسته کودک داشت. بسیاری از اوقات ایمن بودن یعنی مصون نگه داشتن کودک از خواسته‌ای که به شدت راغب آن است اما در این حال هم پذیرش هیجانات شدید کودک در آن لحظه، رابطه را ایمن نگه می‌دارد.
به جز رابطه ایمن چه چیزهایی مهم است؟
سوالی که به احتمال زیاد در ذهن شما والدین عزیز شکل گرفته این است که پس فقط رابطه ایمن برای عزت نفس کودکان کافی است؟ پاسخ این است که رابطه ایمن شرط اولیه و زیربنایی شکل‌گیری عزت نفس کودکان است اما به تنهایی کافی نیست.
کودک باید در بستر رابطه ایمنی که تجربه می‌کند مهارت‌های متناسب با سنش را هم یاد بگیرد و همگام با رشدش مسئولیت‌های متناسب و موفقیت در انجام آن‌ها را هم تجربه کند تا “اعتماد به نفس” او به مرور افزایش پیدا کند. “اعتماد به نفس” بخش مهمی از ارزشمند دانستن خود است که باید با مهارت‌آموزی‌های به اندازه و متناسب و شناسایی نقاط ضعف و تلاش برای رفع آن‌ها به مرور در کودک شکل بگیرد.
جمع بندی
در این مقاله به این موضوع پرداختیم که رویکرد معمول در افزایش عزت نفس موجب تمرکز بیش از حد بر خود می‌شود که می‌تواند منجر به عدم رشد صحیح مهارت‌های لازم ارتباطی در فرد شود یا به سبب تمرکز زیاد بر خود می‌تواند موجب اضطراب شود.
بنابراین، نگاه ما به عزت نفس بر اساس داشتن رابطه ایمن استوار است و از آن به عنوان اولین و مهم‌ترین عامل در افزایش عزت نفس کودکان یاد کردیم؛ همچنین به جهت گسترش نگاهمان، بر مهارت‌آموزی متناسب با سن و مسئولیت‌پذیری در کودکان اهمیت قائل شدیم.
در نهایت، مجموع این دو عامل مهم یعنی ارتباط ایمن و توجه به مهارت‌آموزی مورد نیاز برای زندگی، یک انسان می‌تواند عزت نفس سالمی را در خود شکل دهد و در جهت افزایش رضایتمندی از زندگی از آن بهره ببرد.
منبع:
Kennedy-Moore, Eileen. Kid confidence: help your child make friends, build resilience, and develop real self-esteem. New Harbinger Publications, Inc
بیشتر بخوانید:
