ویژگی های نوجوانان : نوجوانان چگونه فکر می‌کنند؟

روزهایی را سپری می‌­کنیم که نوجوانان، این قشر فراموش شده در دیگر ایام سال، در صدر اخبار قرار گرفته‌­اند. نوجوانان امروز یا همان دهه هشتادی‌­ها، کسانی هستند که بسیار زودتر از نسل‌­های پیشین خود، به اینترنت و رسانه‌­های جمعی دسترسی پیدا کرده‌­اند، رسانه‌­هایی که خودشان انتخابشان می‌­کنند تا از طریق آن­ها در گوشه‌­ای از اتاق خوابشان، با دنیاهایی بسیار متفاوت از آن چه در آن زندگی می‌­کنند، مرتبط شوند. به واسطه اینترنت و گوشی­‌های هوشمندشان به جاهای مختلف در جهان سرک کشیده‌­اند، زیست­‌های مختلف را دیده‌­اند و با بی­‌نهایت‌­ها آشنا شده­‌اند. بررسی ویژگی های نوجوانان کمک می‌کند آن‌ها را بهتر بفهمیم و به شکل سازگارتری در کنارشان باشیم.

در این مقاله قصد داریم، مروری داشته باشیم بر ویژگی‌­های رشد شناختی در دوره نوجوانی، این که افراد در سنین نوجوانی چگونه فکر می‌­کنند؟ چه می‌خواهند؟ و چه ویژگی‌­هایی دارند؟

ویژگی های نوجوانان : تفکر انتزاعی

در دوران کودکی، درک افراد از دنیای پیرامون بر اساس ظاهر و سطح اشیا و پدیده‌­های اطراف است و نه عمق و باطن آن­ها، تفکری که به آن تفکر عینی می‎‌گویند. به مرور زمان که کودکان بزرگ­تر می­‌شوند و به نوجوانی راه می‌­یابند، فهمشان از محیط اطراف نه فقط بر اساس ظاهر پدیده‌­ها، بلکه بر اساس مفاهیم عمیق­­‌تر و کلی‌­­تر از آن­ها شکل می­‌گیرد. یکی از مهم‌ترین ویژگی های نوجوانان این است که علاوه‌بر تفکر عینی، واجد تفکر انتزاعی می‌­شوند. در این زمان است که نوجوانان درباره مفاهیم کلی­‌تر و وسیع‌­تری همچون اخلاق، عدالت، حقوق انسان‌­ها، آزادی و انسانیت می­‌اندیشند، استدلال می‌­کنند و سؤال می‌­پرسند.

در این جاست که نوجوانان دیگر خواسته‌­های دیگران را به راحتی نمی‌­پذیرند، نسبت به منطق و نیات دیگران حساسیت نشان ­می­‌دهند، افکار و عقاید را به چالش می­‌کشند و به بحث می­‌گذارند و در تلاشند تا به «چراها»ی ذهنشان پاسخ دهند. اکنون آن­ها قادر به پرسش و بررسی نظام‌­های اجتماعی، عقیدتی و سیاسی هستند.

ویژگی های نوجوانان : ایده­‌آل­‌گرایی

تفکر انتزاعی به نوجوانان این امکان را می‌­دهد تا درباره احتمالات بیندیشند. توانایی نوجوانان به فکر کردن درباره احتمالات آینده و همچنین واقعیت‌­های حال حاضر، باعث فکر کردن به دنیای آرمانی می­‌شود. به عبارت دیگر از آن‌جایی که آینده شخصی نوجوانان به دنیای پیرامونشان وابسته است، به مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی پیرامون خود توجه می‌­کنند و با در نظر گرفتن امکانات و فرصت­‌های موجود در جهان، به راه­‌هایی فکر می‌­کنند که می‌­توانند دنیای حال حاضر پیرامون خود را به سمت دنیایی ایده‌­آل هدایت کنند.

تفکر انتزاعی به نوجوانان این امکان را می­‌دهد که درباره آینده، رویاپردازی نمایند و جهان آرمانی­‌شان را آن گونه که می­‌خواهند به تصویر بکشند. تصویرسازی که موانع دنیای حال حاضر را نادیده می­‌گیرد و محدودیت‌­های بیرون در آن جایگاهی ندارند. اعتقاد به دنیای آرمانی و بی‌­عیب و نقص باعث می­‌شود که نوجوانان بزرگسالان را دیگر منزه از اشتباه نبینند و به انتقاد و عیب‌­جویی از بزرگسالان بپردازند و عملکرد آن‌­ها را زیر سؤال ببرند.

ویژگی های نوجوانان : افسانه شخصی

بسیاری از نوجوانان نگرشی درباره «خود» شکل می‌­دهند که دربرگیرنده‌ی حس شکست­‌ناپذیری (مثلاً «اتفاقات بد برای من رخ نمی‌­دهند»)، منحصر­به‌­فرد بودن (مثلاً «هیچ کس نمی‌­داند من چه احساسی دارم») و قدرت (مثلاً «دیگران ممکن است مشکل داشته باشند، اما من می‌­توانم آن را مدیریت کنم») است. به بیان دیگر نوجوانان عقیده کاذبی درباره استثنائی بودن خویش پرورش می‌­دهند و بر این باورند مشکلاتی که برای دیگران پیش می­‌آیند، به راحتی برای آن­‌ها اتفاق نخواهند افتاد.

این ویژگی شناختی، که تحت عنوان «افسانه شخصی» شناخته می‌­شود، می‌­تواند منجر به آن شود که نوجوانان خود را فراتر از هر قاعده و چارچوبی ببینند و حتی برخی از محدودیت‌­های طبیعی همچون آسیب‌­پذیری و مرگ را نادیده بگیرند و در مقابل آن­ها احساس مصونیت کنند. اعتقاد به منحصربه‌­فرد بودن و احساس مصونیت در برابر خطرهای جهان پیرامون، در ترکیب با ویژگی هیجان‌­خواهی، می‌­تواند منجر به رفتارهای مخاطره­‌جویانه در نوجوانان گردد.

رسیدن به بزرگسالی

به مرور زمان و تحول ذهن، این ویژگی شناختی، تعدیل شده و افراد به درک واقع­‌بینانه‌­تری نسبت به خود می‌­رسند. توجه به این نکته مهم است که همه نوجوانان با سرعت یکسانی رشد نمی‌کنند و در نتیجه نوجوانان با سن مشابه ممکن است در سطح یا مرحله شناختی یکسانی نباشند.

مرور ویژگی­‌های شناختی نوجوانان به ما این امکان را می‌­دهد که از خلال آن­ها نوجوانان و تحرک امروزه‌­شان را از نگاه روان­شناسی رشد بفهمیم و دیگر از مشاهده نوجوانانی که پای خواسته‌­هایشان ایستاده‌­اند و آن‌­ها را بی‌­پروا مطالبه می‌­کنند، تعجب نکنیم.