تقصیر من؟ تقصیر تو!
دفاع ؛ خوب یا بد؟ مسئله این است!
اضطراب‌ها همواره نقش تعیین کننده‌ای در تصمیم‌گیری افراد داشته است. اضطراب که حاصل تعارض میان واقعیت های بیرونی و تصورات درونی از واقعیت بیرونی است سبب ایجاد تنش های درون روانی می‌شود. روان آدمی به دنبال رفع این اضطراب و از بین بردن تنش ایجاد شده دست به دفاع زده و با انواع گوناگونی از مکانیسم های دفاعی تلاش می‌کند تا تعارض ایجاد شده در بین قسمت های مختلف روان آدمی را فرونشاند.
در اصل می‌توان گفت روان آدمی از مکانیسم های دفاعی برای محافظت از خود در برابر احساس اضطراب یا گناه، که از احساس خطر یا خواسته های بیش از حد نهاد ناشی می شوند، استفاده می کند. مکانیسم های دفاعی در سطح ناخودآگاه عمل می‌کنند و به جلوگیری از احساسات ناخوشایند کمک کرده باعث ایجاد احساس مطلوب در افراد می‌شود. مکانیسم های دفاعی ذاتی و طبیعی هستند ولیکن هنگامی که از حد خود خارج می شوند و مکرر مورد استفاده قرار می گیرند ناهنجاری هایی مانند حالات اضطراب، ترس، وسواس یا هیستری را ایجاد می‌نمایند.
فرافکنی ، آغاز شیرین، پایان تلخ !
فرافکنی (projection) یکی از انواع مکانیسم های دفاعی روانشناختی است که فرد در آن با نسبت دادن ویژگی‌های غیر قابل پذیرش خود به دیگری تلاش می‌کند تا احساسات منفی نظیر اضطراب یا احساس گناه را در خود خاموش کند. این مفهوم برای اولین بار در دهه ۱۸۹۰ میلادی، توسط زیگموند فروید معرفی شد. مانند همه‌ی مکانیسم های دفاعی دیگر، این مکانیسم نیز توسط بخش کنترل کننده ذهن یعنی ایگو ارائه می‌شود. در فرافکنی فرد به طور ناهشیار، احساسات یا تکانه‌های دشوار و غیرقابل قبول خود را به دیگری نسبت داده و با این کار از رو به رو شدن با آنها اجتناب می‌کند.
فرافکنی این امکان را برای فرد فراهم می‌کند که بدون تشخیص احساسات و ویژگی‌های ناخوشایند در خود، از آنها یاد کند؛ این کار باعث کاهش اضطراب فرد می‌شود. این مکانیسم دفاعی از ایگو و حس ارزشمندی خود (self) فرد، محافظت می‌کند. برای مثال، یک مرد متاهل که در محل کار به همکارش علاقه‌مند شده است، همکارش را به ابراز علاقه به خود متهم می‌کند و به همه می‌گوید “او دور و بر من می‌پلکد!” در اصل می‌توان گفت در فرافکنی فرد توانایی پذیرش افکار و احساسات خود را ندارد و باور دارد که مشکل در جایی بیرون از اوست.
فرافکنی و رنج اجتماعی
پس از آشنایی با دفاع فرافکنی ، ساختار نظام‌مند اجرایی را در نظر آورید که در آن رفع مشکلات کشور در زمینه های گوناگون به کار و قبول مسئولیت سلسله وار دستگاه‌ها و نهادهای گوناگونی نیاز دارد. در این فرایند اگر هر نهاد یا مسئول با استفاده از فرافکنی، یافتن راه حل برای مشکلات موجود را به دیگری محول نموده و برای تطهیر کردن خود و رفع اضطراب ناشی از عدم اجرای درست مسئولیت، صورت مسئله را به نهاد دیگر ارجاع دهد، مشکلات و مسائل اجرایی همچنان برقرار خواهد ماند.
علاوه بر استفاده از دفاع فرافکنی در رده های اجرایی مسئولیتی در سطوح حکمرانی، فرافکنی ساختار نایافته در میان اقشار جامعه سبب می‌شود که افراد از نقش نظارتی و مطالبه گرانه خود در جهت رفع مشکلات چشم پوشی نمایند و پیگیری برای رفع مشکلات مختلف را همواره وظیفه‌ی دیگری نامشخصی در جامعه و یا بر عهده مسئولین امر بدانند؛
این مسئله مزید بر علت عدم ارتفاع مشکلات و مسائل گوناگون در سطوح مختلف حکمرانی و اجرایی اداره جامعه خواهد بود.
نهایت آنکه نقش اصیل فرافکنی در عدم ایجاد احساس مسئولیت در میان مردم و مسئولین همراه با ارجاع امور به دیگری (از مردم به مسئولین و از مسئولین به مردم) به صورت چرخشی سبب باقی ماندن مشکلات در سطح جامعه و ایجاد رنج فزاینده اجتماعی می‌باشد که مشکلات و مسائل عدیده بعدی را به همراه خواهد داشت؛ با توجه به مطالب گفته شده به نظر می‌رسد آنچه سبب حل مشکلات و کاهش یافتن رنج اجتماعی به واسطه آن می‌شود، در واقع آن است که مردم خود را مسئول نظارت و مددرسانی نسبت به امور اجرایی و حاکمیتی بدانند و تلاش نمایند تا از دفع مسئولیت از خود به واسطه‌ی فرافکنی دوری کنند.
همچنین مسئولان در رده‌های مختلف اجرایی از پایین ترین رده تا بالاترین رده، در وظایف خود از فرافکنی و ارجاع مسئولیت به دیگری خودداری نموده و هریک به میزان مناسب و کارامدی در مسیر رفع مشکلات و موانع حرکت نمایند. تنها در این صورت است که چرخه و زنجیره‌ی نظارت و عمل به صورت متصل و همراستا به پیش رفته و از ایجاد نارضایتی و رنج اجتماعی جلوگیری می‌شود.
بیشتر بخوانید:
- می‌خواهم از خودم دفاع کنم در برابر آنچه برایم دردناک است
- مالنا و تراژدی همانندسازی فرافکن
- کار با دفاع فرافکنی
- احساس گناه سالم یا ناسالم
- مراجع و تکنیک های یک روزه
