انواع روان درمانی؛ از زوج درمانی تا گروه درمانی
با پیچیدگی دنیای امروز اهمیت رواندرمانی آنقدر ملموس و قابل درک شده است که بر خلاف گذشته جمعیت قابل توجهی از خدمات سلامت روان استفاده می‌کنند. در مقاله‌ی رواندرمانی چیست، مفصل در این خصوص صحبت کردیم و به شرح و بسط مقوله‌ی روان درمانی فردی پرداختیم. در این مقاله قصد داریم با انواع روان درمانی آشنا شویم.
دنیای رواندرمانی پابه‌پا‌ی پیچیدگی‌های دنیای امروز جلو آمده و به تناسب نیاز افراد شکل‌های مختلفی به خود گرفته است؛ بنابراین ما انواع روان درمانی را صرفاً در قالبی فردی نمی‌شناسیم. گروه‌درمانی‌ها، خانواده‌درمانی‌ها و درمان‌های زوجی اشکال دیگری از روان درمانی هستند که هر کدام لزوم و اثربخشی خاص خود را دارند.
گروه درمانی چیست؟
گروه درمانی شکلی از روان درمانی است که در آن “درمانگر یا تسهیلگر” به همراه گروهی ۶ تا ۱۲ نفره برای دست‌یابی به هدف درمانی گروه دور هم جمع شده و جلسات درمان را پیش می‌برند. گروه درمانی معمولاً به صورت هفتگی و به مدت یک ساعت‌و نیم یا دو ساعته تشکیل می‌شود. ممکن است گروه به هدف درمان یک مشکل خاص که افراد در آن مشترک هستند، (مانند، گروه درمانی مبتنی بر اضطراب، گروه درمانی متمرکز برطلاق، گروه درمانی متمرکز بر تروما، گروه درمانی مبتنی براعتیاد، گروه درمانی روابط بین فردی و… ) تشکیل شود یا اینکه هدفی عمومی پشت آن باشد که در این صورت، افراد با مشکلاتی متفاوت و به صورتی ناهمگن برای ارتقا و بهبود عملکرد کلی‌شان و در جهت بهزیستی دور هم جمع شده و به کمک درمانگر درمان را پیش می‌برند.
گروه می‌تواند به صورت باز یا بسته باشد. در انواع گروه درمانی باز پس از تشکیل گروه و در طی روند درمان همچنان افراد تازه‌ای می‌توانند به گروه اضافه شوند اما در گروه درمانی به شکل بسته، اعضای مشخصی به صورت ثابت در ابتدا گروه را تشکیل داده و تا انتها در درمان باقی می‌مانند و عضو جدیدی به گروه اضافه نمی‌شود.
همه‌ی رویکرد‌های برجسته در روانشناسی بالینی از گروه درمانی استفاده کرده‌اند. مهم‌ترین گروه‌ها عبارت هستند از؛ گروه درمانی‌های روان تحلیلی، گروه درمانی‌های مراجع محور و گشتالتی، گروه درمانی‌های شناختی_رفتاری و گروه‌های تحلیل تبادلی(TA).
مزایای گروه درمانی
اما آن چیزی که در انواع گروه درمانی مشترک است و منجر به اثربخشی این شکل از درمان می‌شود معمولاً ویژگی‌هایی است مانند اینکه در انواع گروه درمانی، انتقال اطلاعات صورت می‌گیرد. اعضای گروه علاوه بر اینکه از درمانگر توصیه و راهنمایی می‌گیرند با یکدیگر نیز تبادل اطلاعات کرده و راهنمایی‌هایی می‌گیرند، گروه می‌تواند باعث ایجاد نیرو‌های انگیزشی و امیدبخش در افراد شود. گروه باعث ایجاد همدلی در افراد می‌شوند و بنابراین اعضا می‌توانند ببینند تنها نیستند و مشکلاتشان می‌توانند همگانی باشند. یادگیری در گروه می‌تواند اتفاق بیفتد. بروز احساسات در گروه می‌تواند باعث تخلیه‌ی هیجانی شده و در نهایت افراد با حضور در گروه می‌توانند احساس تعلق داشتن و بودن در یک گروه و پیوند با اعضا را تجربه کنند که می‌تواند باعث افزایش عزت نفس افراد شود.
خانواده درمانی چیست؟
پویایی‌های خانواده بی‌شک آن را به مهم‌ترین گروه اجتماعی تبدیل می‌کند. بنابراین هر نوعی از تنش و بدکارکردی در سیستم خانواده می‌توانند بر تک تک اعضا تأثیر گذاشته و منجر به مشکلات بسیاری شود. بنابراین تمرکز خانواده درمانی بر کل سیستم خانواده و تعارضات موجود در ارتباطات اعضا می‌تواند منجر به بهبودی روابط بین فردی در سیستم و بهبود عملکرد فردی اعضا شود. خانواده درمانی نوعی رواندرمانی است که در آن به این تعارضات سیستمی پرداخته می‌شود و در نهایت با تمرکز بر ارتباط بین فردی اعضای خانواده سعی درحل مشکلاتی که خانواده را به اتاق درمان کشانده است دارد.
در جلسات خانواده درمانی ممکن است لازم باشد تمامی اعضا حضور داشته باشند یا لااقل تعدادی از اعضا که با تعارضات بیشتری درگیر هستند در درمان مشارکت کنند. انواع رویکرد‌های خانواده درمانی شامل خانواده درمانی سیستمی، خانواده درمانی روان تحلیلی، خانواده درمانی ساختاری، خانواده درمانی راهبردی، خانواده درمانی شناختی_رفتاری هستند.
زوج درمانی چیست؟
زوج درمانی شکل دیگری از رواندرمانی است. هر چند اصطلاح زوج درمانی برای اکثریت افراد تداعی‌کننده‌ی زوجین متاهل است، اما باید بدانیم زوج درمانی برای زوجین غیر متاهل و دیگر انواع زوجین که امروزه در روان درمانی حضورشان به رسمیت شناخته می‌شود مؤثر است. زوج درمانی به نوعی شکلی از خانواده درمانی است که در واحدی کوچک‌تر بروز و ظهور پیدا می‌کند. هدف زوج درمانی کمک به زوجینی است که در رابطه‌ی خود به تعارضات و مشکلاتی جدی برخورده‌اند. مشکلاتی که منجر به تجربه‌ی هیجانی منفی و آسیب‌زایی شده است و بدنه‌ی رابطه‌ی زوجی را هدف قرار داده است. رواندرمانی به زوجین کمک می‌کند تا با احساسات زیربنایی‌شان مواجه شده، الگو‌های بدکارکردی رابطه را بشناسند تا در نهایت تعاملات زوجی (ارتباطی_عاطفی) خوبی را تجربه کنند و با بالاتر رفتن ظرفیت ارتباطی‌شان امیدوار به ادامه‌ی ارتباط زوجی مؤثر، رضایت بخش و شاد باشند.
مشهور‌ترین زوج درمانی‌ها عبارت‌اند از: زوج درمانی شناختی_رفتاری، زوج درمانی هیجان مدار، زوج درمانی روانپویشی و…
بنابراین رواندرمانی مداخلاتی گسترده با اشکال متنوعی را شکل می‌دهد که هر کدام در بهبود مشکلات سلامت روان افراد بسیار اثربخش هستند. اما شناخت رواندرمانی و آنچه در فرایند روان درمانی در حال رخ دادن است بدون آشنایی با انواع رویکرد‌های رواندرمانی، شناختی ناقص است. بنابراین در مقاله‌ای مجزا به طور مفصل در خصوص انواع رویکرد‌های رواندرمانی صحبت خواهیم کرد.
