مهارت‌های اجتماعی در کودکان

مهارت‌های اجتماعی شیوه‌های ارتباط و تعامل با دیگران است که نه تنها امكان شروع و تداوم روابط متقابل و مثبت را با ديگران فراهم مي‌آورد، بلكه منجر به شکل‌گیری تعاملات سالم می‌شود. مهارت‌های اجتماعی همچون کمک گرفتن از یک مشاوره کودک، برای کودکان امری حیاتی است؛ زیرا راهی برای ایجاد و توسعه‌ی روابط هستند و فرصت تعاملات منفی را کمتر می‌کنند و به کودکان این فرصت را می‌دهد تا از همسالان خود بیاموزند و یاد بگیرند.

مهارت اجتماعی کودکان، چه تأثیری بر روابط کودکان می‌گذارد؟

کودکانی که مهارت‌های اجتماعی بهتری دارند، می‌توانند با آرامش و احترام ارتباط برقرار کنند. آنها احساسات و علایق همسالان خود را مورد توجه قرار می‌دهند، مسئولیت اقدامات خود را می‌پذیرند، قادر به كنترل رفتار خود هستند،احساس اعتماد به نفس و تسلط بر محیط دارند و کمتر استرس را در محیط تجربه می‌کنند.

مهارت‌های اجتماعی کودکان، در برگیرنده‌ی طیف وسیعی از توانایی‌های گروهی، از شروع، حفظ و پایان یک مکالمه‌ی ساده تا تشخیص علائم ارتباط اجتماعی و حتی پیچیده‌ترین آنها مانند: فرایند حل مشکل و تعارض است. بیانات چهره‌ای مثل:” خندیدن، رعایت فاصله‌ی اجتماعی نسبت به دیگران، چگونگی لحن و صدا، احوال پپرسی با دیگران،گفتگو کردن، بازی و کارکردن با دیگران، جلب توجه و درخواست کمک، مهار پرخاشگری،آراستگی و بهداشت، همدلی، شناخت احساسات و به اشتراک‌گذاری و …” اساس مهارت‌های اجتماعی کودکان هستند.

کودکان چگونه مهارت‌های اجتماعی را می‌آموزند؟

کودکان مهارت‌های اجتماعی را از طریق تجربه با همسالان و دستورالعمل‌های والدین و وقت‌گذرانی با بزرگسالان می‌آموزند. والدین می‌توانند مهارت‌های اجتماعی کودکان را با استفاده از روش‌های گوناگون مثل مدل‌سازی، بازی، نقش بازی کردن و اجرای نمایش و تمرین به کودکان بیاموزند. به موازات رشد جسمانی کودک، رشد اجتماعی و شناختی هم شکل می‌گیرد و کودک از نظر فکری و عاطفی تکامل می یابد. کودک از لحظه‌ی تولد، با شادی ناشی از شنیدن صدا و پاسخ به حالت‌های چهر‌ه‌ی‌ والدین، ارتباط برقرار کردن را آغاز می‌کند و در هر مرحله از رشد، مهارتی را کسب می‌کند.

هر کودکی، با سرعتی که مخصوص خود او است، از نظر اجتماعی رشد می‌کند؛ اما نکته‌ی قابل توجه این است که مهارت‌های اجتماعی در دوران کودکی اکتسابی، قابل یادگیری و آموزش است. آموزش مهارت اجتماعی بر این اصل قرار دارد که مشکلات کودکان در مهارت‌های اجتماعی معمولاً به این دلیل است که کودکان نمی‌دانند در موقعیت‌های اجتماعی و در ارتباط با همسالان یا بزرگسالان، چگونه رفتار کنند.

مثل هر مهارت دیگری،‌ مهارت‌های اجتماعی کودک نیازمند اصلاح از طریق آزمون و خطا است. برای کودک در ابتدا دشوار است در اسباب‌بازی‌هایش با دیگران شریک شود؛ اما به مرور زمان یاد می‌گیرد اگر با دیگران همدل باشد، هم‌بازی بهتری خواهد شد.

چگونگی آموزش مهارت اجتماعی به کودکان

می‌توان کودکان را برای تقویت مهارت‌های اجتماعی آموزش داد. به طور مثال، برای کودک خردسال، بازی فعالیت مهمی است. او با بازی رشد می‌کند، می‌آموزد و درمورد جهان تحقیق می‌کند. می‌توان مهارت‌های اجتماعی را  از طریق فعالیت‌های بازی به کودک آموخت. بازی کودک را به تفکر، حل مسئله و شرکت در خیال دعوت می‌کند. هنگامی که کودک درگیر بازی می‌شود، برنامه‌ریزی می‌کند، تمرکز می‌کند و برای یک هدف تلاش می‌کند. علاوه بر آموزش از طریق بازی، کودک با کمک والدین با افراد دیگر هم آشنا می‌شود و کم‌کم با آنها ارتباط برقرار می‌کند و این شروعِ به کارگیری مهارت‌های اجتماعی در ارتباط با دیگران است.

همچنین بخوانید: بیش فعالی در کودکان

راهکارهای پیشرفت مهارت اجتماعی در کودکان

برای پیشرفت کودک در مهارت‌های اجتماع، راهکارهایی وجود دارد که والدین می‌توانند آنها را متناسب با رشد و درک کودک به کار بگیرند. برخی از این راهکارها شامل موارد زیر است:

با کودکتان ارتباط برقرار کنید:

ارتباط و تعامل چهره به چهره با کودکتان داشته باشید،‌ در نخستین روزهای تولد، نوزاد با شما ارتباط چشمی برقرار می‌کند و در دو ماهگی، کودک اولین لبخندها را می‌زند و ممکن است برخی حالت‌های شما را تقلید کند. از طرفی با بزرگ‌تر شدن کودک سعی کنید حداقل نیم ساعت برای تعامل و بازی با او درنظر بگیرید.

با دوستان و اقوام ارتباط بگیرید:

کودکان از طریق تعامل با دیگران و مشاهده و الگوبرداری از رفتارهای والدین در ارتباط با دیگران به تقلید، یادگیری و تمرین مهارت‌های اجتماعی می‌پردازند. این روزها به جهت کرونا می‌توانید تعاملات خود را با دیگران به صورت آنلاین و تصویری با حضور کودک شکل دهید.

همچنین بخوانید: بازی درمانی چیست؟ تکنیک های بازی درمانی کودک

کودکان را به بازی با یکدیگر تشویق کنید

بودن کنار هم‌سن و سال‌ها برای کودک مفید خواهد بود. شرایطی را فراهم کنید که کودک بتواند حتی با وجود شرایط کرونا، در ایمنی با بچه‌های دیگر بازی کند؛ به ویژه با کودکانی خارج از خانواده مانند دوستان مهد یا کلاس‌های آموزشی. چه به صورت آنلاین و یا چه به صورت کوتاه در محیط‌های ایمن با رعایت موارد بهداشتی برای پیش‌گیری از کرونا.

برای کودک الگوسازی کنید

والدین می‌توانند از طریق قصه، نمایش و بازی برای کودک الگوسازی کنند و رفتار اجتماعی خوب را به او یاد بدهند. گاهی بگذارید کودکتان «لطفاً» گفتن شما و تشکر کردنتان از کسی که کاری را خوب انجام داده است، بشنود. بگذارید ببیند که شما دسر خودتان را با کسی تقسیم می‌کنید یا مجله‌تان را برای خواندن به کسی می‌دهید.

کودک را عضو جایی کنید

کودکتان را عضو گروه‌های بازی کنید یا در کلاس‌هایی ثبت‌نام کنید که فرصت بودن با کودکان دیگر را داشته باشد. از این طریق یاد خواهد گرفت که چطور دوست پیدا کند و چطور دوستانش را نگه دارد.

استفاده از کلمات در بیان احساس

کودکان احساسات مختلفی را تجربه می‌کنند و بیشتر احساسات خود را در رفتار نشان می‌دهند. به طور مثال: فریاد زدن به هنگام عصبانیت. کودکان در تعامل با والدین یاد می‌گیرند که چگونه خودشان را آرام کنند و سپس چگونه کلماتی را پیدا کنند تا احساس خود را بیان کنند. اگر کودک گریه کند، والدین می‌توانند او را آرام کنند و درمورد احساسش با او گفتگوی همدلانه داشته باشند. برای کودک مهم است که یاد بگیرد چگونه عصبانیت خود را به جای پرخاشگری بیان کند.

گفتگو با کودک درمورد دلایل پذیرش و منع کارها

والدین می‌توانند کودکان را تشویق کنند تا با آنها صحبت کنند و آنچه را که نیاز دارند، درخواست کنند. وقتی گفتگو ترویج می‌شود، والدین می‌توانند به کودک بیاموزند که چگونه با دیگران ارتباط برقرار کند. به عنوان مثال، به جای اینکه مادر به کودک پاسخ دهد، “این کار را نمی‌کنی، چون من می‌گویم”، می‌تواند برخی از دلایل تصمیم خود را برای منع انجام کار توضیح دهد.

لیست روانشناسان کودک در تهران