فوبیای تصمیم گیری؛ چگونه با ترس از تصمیم گیری مقابله کنیم؟

همه ما موقع تصمیم‌گیری به‌ویژه تصمیم‌های مهم ممکن است دچار اضطراب شویم؛ اما ممکن است بعضی از ما برای هر تصمیم کوچکی نیز اضطراب بالایی تجربه کنیم. تصمیم‌گیری‌های بزرگ هم ممکن است آنقدر برایمان سخت باشند که حتی فکرکردن راجع به آن باعث اضطراب و ناراحتی شدیدی بشود. این وضعیت را با نام فوبیای تصمیم‌گیری می‌شناسیم. این فوبیا باعث ترس غیرمنطقی و شدید از هرگونه تصمیم‌گیری می‌شود و نمی‌گذارد حتی در موقعیت‌های ساده زندگی روزمره هم تصمیم بگیریم.

اگر شما هم شرایط مشابهی دارید، این مقاله از وب‌سایت کلینیک آگاه برای شماست تا با همه چیزهایی که باید در مورد ترس از تصمیم‌گیری بدانید، از جمله علائم، علل و راهبردهای مقابله و درمان آن آشنا شوید. همچنین برای دریافت کمک تخصصی و مقابله با این وضعیت می‌توانید از روانشناس متخصص در کلینیک روانشناسی آگاه کمک بگیرید.

ترس از تصمیم‌گیری چیست؟

ترس از تصمیم‌گیری یا Decidophobia اصطلاحی است که توسط والتر کافمن، استاد و فیلسوف دانشگاه هاروارد، در سال ۱۹۷۳ ابداع شد. او برای اولین‌بار اصطلاح decidophobia را در کتاب خود با عنوان «بدون گناه و عدالت: از تصمیم‌گیری هراسی تا خودمختاری» به کار برد و آن را «ترس از تصمیم‌گیری سرنوشت‌ساز» توصیف کرد.

بااین‌حال، امروزه در روان‌شناسی، فوبیای تصمیم‌گیری نوعی فوبی خاص در نظر می‌گیریم و در گروه اختلالات اضطرابی به حساب می‌آوریم. فوبیای خاص یعنی ترس شدید و غیرمنطقی از یک شیء یا موقعیت خاص.

اگر دیسدوفوبیا داشته باشید، ممکن است هنگام تصمیم‌گیری، میزان بسیار بالایی از اضطراب را تجربه کنید. حتی ممکن است اضطراب آن‌قدر شدید باشد که دچار حمله پنیک شوید. البته همه افرادی که از دسیدوفوبیا رنج می‌برند، دچار حمله پنیک نمی‌شوند.

ممکن است برای فرار از اضطراب ترجیح بدهید که هیچ تصمیمی نگیرید. از موقعیت فرار کنید یا آن را به تعویق بیندازید یا اصلا گرفتن تصمیم‌ها را به دیگران واگذار کنید. متأسفانه این روش همیشه مؤثر نیست و گاهی ممکن است آسیب‌رسان باشد. در زندگی موقعیت‌هایی هست که باید درباره‌اش تصمیمی بگیریم. تصمیمات ما مسیر ما را مشخص می‌کند و به خودمان و دیگران نشان می‌دهد چه کسی هستیم و چه کسی نیستیم. مثلا اینکه چه رشته یا شغلی را انتخاب کنیم و با چه کسی ازدواج کنیم.

شاید با اجتناب و اهمالکاری، شدت فوبی را در درازمدت بیشتر کنیم و واقعاً نتوانیم تصمیم‌های درستی بگیریم. چه بسا بعضی از موقعیت‌های مهم را زندگی‌مان از دست بدهید؛ زیرا برای فرار از تصمیم‌گیری همیشه ترجیح می‌دهیم در نقطه امن خود باقی بمانیم.

دلایل ترس از تصمیم‌گیری و انتخاب کردن

هیچ دلیل قطعی برای ترس از انتخاب و تصمیم‌گیری مشخص نشده است؛ ولی به نظر می‌رسد هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی در آن نقش دارند. در ادامه مقاله درباره این دو مورد بیشتر صحبت می‌کنیم:

• عوامل ژنتیکی

بعضی از ما به خاطر آمادگی‌های ژنتیکی بیشتر مستعدیم که دچار اختلالات اضطرابی بشویم. البته ژنتیک تنها عامل موثر برای مشکلات اضطرابی نیست. قرار گرفتن در بعضی محیط‌ها تأثیر عوامل ژنتیکی را بیشتر می‌کند. اگر به خاطر آمادگی‌های ژنتیکی مستعد اضطراب باشید و در کنارش، گاهی تصمیم اشتباهی بگیرید و به خاطرش سرزنش شوید، ممکن است تصمیم‌گیری در ادامه زندگی‌تان برایتان ترسناک باشد و هنگام تصمیم‌گیری از عواقب آن وحشت کنید.

• عوامل محیطی

محیط نیز به روش‌های گوناگونی می‌تواند ترس از تصمیم‌گیری را ایجاد کند. برای مثال پدر و مادر کنترل‌گری که از کودکی اجازه تصمیم‌گیری‌های کوچک را به فرزند خود نمی‌دهند، می‌توانند زمینه‌ساز این مشکل باشند. گاهی بزرگ شدن در کنار پدر و مادری که خودشیفته‌اند، می‌تواند در ایجاد نشانگان دیسدوفوبیا نقش داشته باشد. پدر و مادری که مهم نیست چه تصمیمی گرفته باشید، نظر آن‌ها مهم‌تر است و تصمیمات و اقدامات شما را بی‌ارزش می‌کنند.

ممکن است در نتیجه چنین شرایطی و تکرار مداوم آن، یک رویداد بد به همه رویدادهای مشابه تعمیم بدهیم. برای مثال اگر والدین کودک را به دلیل پیامد تصمیماتش به‌شدت سرزنش کنند، فرد در ادامه به دلیل ترس از عواقب ترجیح می‌دهد که تصمیمی نگیرد. در واقع به‌جای اینکه با خود بگوید: من فقط یک تصمیم اشتباه گرفتم، این موقعیت را به همه موقعیت‌های دیگر تعمیم می‌دهد و می‌گوید: من همیشه تصمیمات اشتباه می‌گیرم.

از انتخاب کردن می‌ترسم! علائم ترس از تصمیم‌گیری

افراد مبتلا به ترس از تصمیم‌گیری معمولاً علائمی را تجربه می‌کنند که عبارت‌اند از:

• اضطراب

مانند هر فوبیای دیگری اگر از تصمیم‌گیری می‌ترسید، اضطراب برجسته‌ترین علامت مشکل شما محسوب می‌شود. این احساس اضطراب را معمولاً زمانی که نیاز به تصمیم‌گیری دارید، تجربه می‌کنید که با علائمی مثل تنش عضلانی، لرزش، تعریق، افزایش ضربان قلب، حالت تهوع و درد معده همراه است.

• حملات پنیک

در برخی افراد ممکن است اضطراب آن‌قدر شدید باشد که فرد دچار حملات پنیک شود. حمله پنیک با علائمی مثل احساس مرگ، تپش قلب، لرزش، تنگی نفس، سرگیجه، درد قفسه سینه، احساس ازدست‌دادن کنترل یا احساس غیرواقعی بودن همراه است. البته این حملات ممکن است به‌ندرت رخ بدهند.

• رفتارهای اجتنابی

یکی دیگر از علائم فوبیای تصمیم‌گیری، رفتارهای اجتنابی است. در واقع هر موقعیتی که لازم باشد تصمیمی بگیرید، محرکی برای افزایش اضطراب و وحشت شما محسوب می‌شود. اگر خودتان را در این موقعیت‌ها قرار ندهید، نیازی نیست اضطرابی تحمل کنید! شاید از تصمیم‌گیری به‌تنهایی اجتناب کنید و مسئولیت آن را به دیگران بسپارید. همچنین ممکن است از رفتن به مکان‌ها یا شرکت‌کردن در موقعیت‌هایی که ممکن است مجبور به تصمیم‌گیری شوید، فاصله بگیرید.

 تردید در تصمیم‌گیری چه عوارضی به جای می‌گذارد؟

متأسفانه فرار یا ترس از تصمیم‌گیری عوارض یا پیامدهای منفی در زندگی شما به همراه دارد که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر است:

• ترس شما از انتخاب اشتباه باعث می‌شود تصمیم‌گیری را به تعویق بیندازید و در نتیجه ممکن است فرصت‌های زیادی را از دست بدهید.
• به جای توجه به نیازها، علایق و شرایط خود، بیشتر به نظرات دیگران برای تصمیم‌گیری تمرکز می‌کنید که باعث می‌شود خودتان را نادیده بگیرید.
• گاهی ممکن است مسئولیت تصمیم‌گیری را کاملاً به عهده دیگران بگذارید و خنثی باشید. بسته به اینکه مسئولیتش را به گردن چه کسی می‌اندازید، روابطتان تحت تاثیر قرار می‌گیرد؛ ممکن است مورد سواستفاده قرار بگیرید، یا دیگران را تحت فشار بگذارید.
• ممکن است از دیگران خشمگین باشید و به خاطر پیامد تصمیم‌هایشان آن‌ها را سرزنش کنید. یا احساس قربانی بودن کنید و روی سایر جنبه‌های زندگی‌تان هم تاثیر بگذارد.
• دشواری در تصمیم‌گیری می‌تواند عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس شما را از بین ببرد و سطح استرس و ناراحتی روانی شما را بالاتر ببرد.
• ترس از تصمیم‌گیری می‌تواند توانایی شما را برای داشتن زندگی رضایت‌بخش محدود کند؛ زیرا ممکن است در جنبه‌های مختلف زندگی خود احساس گیرکردن یا محدودیت کنید.

 چه افرادی دچار Decidophobia یا تردید در تصمیم‌گیری می‌شوند؟

Decidophobia می‌تواند افراد را در هر سن و جنسیتی تحت‌تأثیر قرار دهد و ممکن است در دوران کودکی، نوجوانی یا بزرگسالی ایجاد شود؛ ولی عوامل متعددی هستند که ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند. این عوامل عبارت‌اند از:

 عوامل شناختی: الگوهای تفکر منفی، مانند فاجعه‌سازی یا عدم باور به توانایی‌های خود می‌تواند باعث تردید در تصمیم‌گیری شود.

 کمال‌گرایی: داشتن استانداردهای بالا و ترس از اشتباه احتمال این وضعیت را افزایش می‌دهد.

 تجارب آسیب‌زا: مواجهه با عواقب منفی در تصمیم‌گیری‌های قبلی ترس از تصمیم‌گیری را افزایش می‌دهد.

اختلالات اضطرابی: افرادی که سابقه اختلالات اضطرابی، مانند اختلال اضطراب فراگیر یا اختلال اضطراب اجتماعی دارند، ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به این وضعیت باشند.

 اعتمادبه‌نفس پایین: عدم اعتماد به توانایی‌های خود یا ترس از قضاوت دیگران می‌تواند این شرایط را تشدید کند.

راهکارهای غلبه بر ترس از تصمیم‌گیری

برای غلبه بر فوبیای تصمیم‌گیری بهتر است به یک متخصص بهداشت روان مثل روان‌شناس مراجعه کنید و دررابطه با این شرایط صحبت کنید.

 درمان پویشی

درمان روان پویشی یکی دیگر از انواع روان‌درمانی است. در این روش شما باید درباره مشکلاتی که با آن مواجه هستید، صحبت کنید. سپس می‌توانید افکار، احساسات و تعارضاتی که در رفتارهایتان نقش دارند را بهتر درک کنید. همچنین می‌توانید برخی از انگیزه‌های ناخودآگاه خود را که گاهی بر روی طرز تفکر، احساسات و اعمالتان تأثیر می‌گذارد را بهتر بشناسید. در واقع با شناخت بهتر ریشه‌های ترس خود از تصمیم‌گیری می‌توانید این شرایط را بهتر مدیریت کنید. در کلینیک روانشناسی آگاه، درمانگران پویشی ماهری مشغول به کار هستند و شما می‌توانید برای مقابله با ترس خود از تصمیم‌گیری از آن‌ها کمک بگیرید.

دریافت مشاوره فردی از کلینیک آگاه

 درمان شناختی رفتاری یا CBT

درمان شناختی رفتاری یکی از پرکاربردترین و مؤثرترین رویکردهای درمانی برای اختلالات اضطرابی از جمله فوبیاهای خاص است. این روش ابتدا به شما کمک می‌کند تا افکار غیرمنطقی و رفتارهای مضری را که علائم شما را تشدید می‌کنند، تشخیص دهید. سپس با کمک درمانگر باید عادات و الگوهای فکری سالم‌تری را جایگزین آن‌ها کنید تا با فوبی خود مقابله کنید.

 مواجهه‌درمانی

مواجهه‌درمانی یک نوع درمان شناختی رفتاری است که به طور خاص برای درمان فوبیا ایجاد شده است و رایج‌ترین روش درمان فوبیا است. در این روش در یک محیط امن و حمایتی و به‌صورت تدریجی در موقعیت تصمیم‌گیری و انتخاب قرار می‌گیرید. این موقعیت‌ها ابتدا بسیار آسان هستند و سپس تا موقعیت‌های بسیار دشوار ادامه می‌یابند. همچنین درمانگر شما ممکن است تکنیک‌های آرام‌بخشی را به شما آموزش دهد که به شما در مدیریت اضطراب در مواجهه با این چالش‌ها کمک می‌کند. باگذشت زمان، مواجهه‌درمانی می‌تواند به کاهش اضطراب شما هنگام رویارویی با تصمیمات کمک کند و اعتمادبه‌نفس شما را در تصمیم‌گیری افزایش دهد.

 دارودرمانی

اگر اضطراب شما بسیار شدید باشد ممکن است روانپزشک برای شما دارو تجویز کند. معمولاً داروهای ضدافسردگی مثل مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین – نوراپی‌نفرین (SNRIs) یکی از گزینه‌های مؤثر برای درمان اختلالات اضطرابی هستند. همچنین بنزودیازپین‌ها و بتابلوکرها نیز می‌توانند به مدیریت علائم حاد اضطراب مانند علائم فیزیکی و حملات پانیک کمک کنند. البته مصرف دارو حتماً باید تحت‌نظر پزشک انجام شود.

زمانی که در تصمیم‌گیری دو دل هستیم چیکار کنیم؟

دودلی در تصمیم‌گیری یک وضعیت کاملاً طبیعی برای ما انسان‌ها است. هر تصمیمی که بگیریم، مزایا و معایبی به همراه دارد. ما هیچگاه نمی‌توانیم متوجه شویم که تصمیمان ۱۰۰ درصد درست است. پس باتوجه‌به اهمیت هر موقعیت برای آن زمان صرف کنید و از تجزیه‌وتحلیل بیش از اندازه خودداری کنید. اگر در این وضعیت بمانید و تصمیم مشخصی نگیرید، قطعاً فرصت‌های زیادی را از دست می‌دهید.

نکات دلگرم کننده برای کسانی که ترس از تصمیم‌گیری دارند!

شما مثل هر انسان دیگری می‌توانید اشتباه کنید و گاهی تصمیمات اشتباهی بگیرید. پس این موضوع کاملاً طبیعی است. حتی در برخی موقعیت‌ها ممکن است اگر فرد دیگری نیز به‌جای شما بود این اشتباه را انجام می‌داد. برای اینکه به خودتان حق بدهید، ابتدا تصمیمات بد خود درگذشته را بررسی کنید؛ برای مثال، ممکن است قبلاً شغلی را پذیرفته باشید که واقعاً شرایط مناسبی نداشته است؛ اما احتمالاً در ابتدا این شغل واقعاً خوب به نظر رسیده است و هرکس دیگری نیز آن را می‌پذیرفت.

علاوه بر این مورد، به توانایی خود باور داشته باشید و مطمئن باشید که مثل هر انسان دیگری می‌توانید تصمیم‌های خوب و درست هم بگیرید. به تصمیمات خوبی که داشته‌اید و نتیجه مثبت آن‌ها فکر کنید. دانستن اینکه توانایی خوبی در تصمیم‌گیری دارید، به تقویت اعتمادبه‌نفس شما کمک می‌کند و ترس از انتخاب اشتباه را کاهش می‌دهد.

جمع‌بندی

این کاملاً طبیعی است که هرازگاهی در مورد تصمیم‌گیری و به‌خصوص تصمیمات مهم زندگی اضطراب داشته باشید؛ اما اگر ترس شما از تصمیم‌گیری آن‌قدر شدید است که بر توانایی و عملکرد شما در زندگی روزمره تأثیر می‌گذارد، وقت آن است که به دنبال کمک باشید. تردید در تصمیم‌گیری، نوعی فوبی خاص است که باعث اضطراب شدید و غیرمنطقی هنگام تصمیم‌گیری می‌شود. در واقع ترجیح می‌دهید با فرار از تصمیم‌گیری هیچگاه از نقطه امن خود خارج نشوید. این موضوع می‌تواند به طور قابل‌توجهی بر زندگی روزمره و روابط شما با دیگران تأثیر بگذارد. پس بهتر است با روش‌هایی که در این مقاله توضیح دادیم با این شرایط مقابله کنید.

لینک منابع:

https://existentialcafe.blog/2022/01/11/stuck-in-indecision-why-are-we-terrified-of-making-choices/

https://www.healthline.com/health/mental-health/decidophobia#takeaway

https://www.verywellmind.com/decidophobia-symptoms-causes-diagnosis-and-treatment-5222087

https://www.dovemed.com/diseases-conditions/decidophobia

https://psychtimes.com/decidophobia-fear-of-making-decisions/