انواع بازی درمانی برای کودکان خجالتی

برای همه‌ی ما پیش آمده که در جمعی احساس خجالت کنیم، نگران نظرات دیگران در مورد خودمان باشیم و نتوانیم در یک گروه، نظر و خواسته‌ها‌ی خود را مطرح کنیم. کودکان نیز بارها و بارها در چنین شرایطی قرار می‌گیرند. اغلب آن‌ها به خصوص در سنین پایین‌تر، کم‌وبیش خجالتی هستند. کودکان با بزرگ شدن و قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی متنوع‌، افزایش مهارت‌های اجتماعی و افزایش اعتماد به نفس کمتر خجالت می‌کشند. با این وجود برخی از کودکان بیشتر از سایر همسالانشان موقعیت‌ها را خجالت‌آور می‌بینند.

خجالتی بودن کودک، خانواده‌ها را نگران می‌کند. از این‌رو خانواده‌ها تمایل دارند کودکشان به راحتی ابراز وجود کند و احساس خجالت مانع دیده شدن آن‌ها نشود. آن‌ها کودکان خجالتی را تحت فشار قرار می‌دهند که خجالتی نباشند. بازی درمانی کودکان خجالتی، یکی از روش‌های مفید برای کودکان خجالتی است و فشار والدین بر کودکان خجالتی کمتر می‌شود.

کودکان خجالتی

کودکان خجالتی به خصوص در موقعیت‌های اجتماعی کودکانی ساکت و سر به زیر هستند. در جمع غریبه‌ها اندکی مضطرب می‌شوند. آن‌ها از صحبت کردن در گروه فرار می‌کنند. نحوه‌ی مواجهه‌ی آن‌ها با شرایط اضطراب‌آور، اغلب به شکل اجتناب از آن شرایط است. کودکانی که به عنوان کودکان خجالتی شناخته می‌شوند، همه در یک سطح نیستند؛ برخی بیشتر و یا کمتر نشانه‌های خجالتی بودن را نشان می‌دهند. برخی از کودکان خجالتی دوستان اندکی دارند. آن‌ها تمایلی به انجام کارها و بازی‌های گروهی ندارند. گاهی در شرایط پرتنش دچار درد‌های بدنی مثل دل درد و یا تهوع می‌شوند.

مهارت‌های اجتماعی پایینی دارند. به دلیل اجتناب از جمع‌ها و گروه‌ها فرصت یادگیری مهارت‌های اجتماعی را ندارند. اغلب کودکان خجالتی در بزرگسالی نیز، افرادی خجالتی می‌شوند. گاهی اوقات با افزایش سن، نشانه‌ها شدیدتر و به شکل اختلالات اضطرابی از جمله اضطراب اجتماعی مبدل می‌گردد. آن‌چه اهمیت دارد توجه و درمان کودکان خجالتی در همان سنین پایین است.

بازی درمانی

بازی درمانی یا play therapy، رابطه‌ای کمکی بین کودک و بزرگسال متخصص است. بازی درمانی کمک می‌کند که مشکلات کودک از طریق بازی برطرف شود.

همچنین بخوانید: بازی درمانی چیست؟ تکنیک های بازی درمانی کودک

بازی درمانی برای کودکان خجالتی

بازی درمانی برای کودکان خجالتی بسیار مفید است. کودکان خجالتی هنگام مراجعه به روانشناس به سختی با روانشناس ارتباط برقرار می‌کنند. درمانگر، فرد غریبه‌ای است و برقراری ارتباط با افراد غریبه برای کودکان خجالتی دشوار است. برقراری ارتباط درمانی بین کودک و درمانگر برای پیشبرد اهداف درمانی بسیار ضروری است. از این‌رو یک روانشناس خوب در مواجهه با کودکان خجالتی می‌تواند از همان جلسات اولیه، از بازی‌های دوطرفه با قوانین ساده و مشخص کمک بگیرد. از جمله این بازی‌ها می‌توان از بازی‌هایی چون: مارو پله، راز جنگل، تیزبین و بازی‌های حرکتی دو طرفه با توپ اشاره کرد. آن‌چه اهمیت دارد رقابتی نبودن، دو طرفه بودن، عدم پیچیدگی و تا حدودی مهیج بودن این بازی‌هاست. این بازی‌ها منجر به فضایی امن و راحت می‌شوند تا کودک احساسات و افکارش را در طول جلسات بیان کند. در واقع کودک به درمانگر اعتماد می‌کند و با او ارتباط برقرار می‌کند.

در اتاق بازی، کودک خجالتی مانند سایر کودکان تجارب و واقعیت‌های زندگی روزمره را در قالب انوع بازی‌ها به نمایش می‌گذارد. اغلب محتوای بازی‌ها شامل احساس اضطراب و احساس شرم و خجالتی است که کودک تجربه کرده است. تجربه‌ی مجدد این احساسات در اتاق درمان قدم بزرگی در جهت حل‌و‌فصل این هیجانات است. در فرایند بازی، درمانگر فرصت دارد تا پاسخ‌ها و رفتار‌های مختلف و کارامد را به کودک پیشنهاد دهد.

در واقع درمانگر به کودک خجالتی کمک می‌کند تا موقعیت‌های اضطراب‌آور را به نحو دیگری ببیند و به نحو دیگر به ‌آن‌ها پاسخ دهد. تکرار بازی‌ها در اتاق بازی  کنار درمانگری متخصص، فرصت بزرگی برای یادگیری و تمرین رفتار‌های جدید است، تا در نهایت کودک خجالتی آن‌چه را که آموخته به زندگی روزمره تعمیم دهد.

دریافت مشاوره کودک از روانشناسان کلینیک آگاه

بازی درمانی به کودکان خجالتی چه کمکی می‌کند

بازی درمانی به کودکان خجالتی کمک می‌کند تا  مهارت‌های اجتماعی از جمله پاسخ مناسب به ناامیدی و شکست را یاد بگیرند. بازی درمانی به کودکان خجالتی کمک می‌کند تا در بازی‌ها نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کنند. شناسایی نقاط ضعف و قوت و داشتن تصویر ذهنی واقع‌بینانه، یکی از عوامل مهم در افزایش اعتماد به نفس کودکان خجالتی است. بازی درمانی و به شکل کلی بازی، فرصتی برای خلق کردن است. اغلب کودکان خجالتی عزت نفس پایینی دارند. یکی از راه‌کارهای موثر برای افزایش عزت نفس و ایجاد خودپنداره‌ی مثبت در کودکان خجالتی، دادن فرصتی برای ساختن است.

بازی‌هایی با درون‌مایه‌های سازندگی و خلاقیت از قبیل مجمسه‌سازی، گل بازی و شن بازی، عزت نفس کودکان خجالتی را افزایش می‌دهد. در فرایند بازی درمانی، درمانگر به بازی‌های کودک بازخورد می‌دهد. لذا بازی درمانی منجر به توسعه‌ی رفتارهای اجتماعی کودک خجالتی می‌شود.

کودکان خجالتی از دو جهت تحت فشار هستند. یکی احساس خجالتی که در موقعیت ها همراه با اضطراب و سایر احساسات تجربه می‌کنند. دیگری فشاری از سمت محیط بیرونی که احساسات آن‌ها را نادیده می‌گیرد. محیط بیرونی از کودک خجالتی یک چیز می‌خواهد و آن این است که خجالت نکشد. اتفاقاً آن‌چه که کودک خجالتی به آن نیازمند است، دیدن احساسات اوست. بازی درمانی کمک می‌کند که احساسات کودک خجالتی به رسمیت شناخته شود. روانشناس، کودک را همان‌طور که هست می‌پذیرد. پذیرش، پیامی است که درمانگر با کلیه‌ی رفتار‌هایش به کودک منتقل می‌کند.

انواع بازی درمانی برای کودکان خجالتی

• بازی‌های گروهی

انسان‌ها در جمع بزرگ می‌شوند، بازی‌درمانی گروهی بستر مناسبی برای یادگیری مهارت‌های اجتماعی برای کودکان خجالتی است. اعضای گروه، با یکدیگر مشارکت و همکاری دارند. آن‌ها متوجه راه‌حل‌ها و دیدگاه‌های مختلف افراد در بازی‌های گروهی نسبت به یک موضوع خواهند شد. فضای امن و راحت بازی درمانی گروهی فرصتی برای ابراز وجود کودکان خجالتی است. آن‌ها وقتی بتوانند در یک جمع کوچک، ابراز وجود کنند؛ به خودباوری لازم برای ابراز وجود در جمعی متفاوت و بزرگ‌تر، خواهند رسید.

• قصه گویی

قصه‌ها و داستان‌ها، در حکم سفر‌های خیالی برای کودکان است. در قصه‌ها، روایت‌ها از بیرون دیده می‌شود. کودک خجالتی در داستان‌ها احساس خجالت، غم، ناراحتی و شرم افراد را از بیرون نظاره می‌کند. او شاهد تفاوت رفتار و احساس افراد قصه خواهد بود. حالا کودک خجالتی بهتر می‌تواند احساس خجالت و شرم و سایر احساسات را در درون خودش ببیند و درک کند.

• هنردرمانی

بازی‌هایی که در حیطه‌ی هنردرمانی قرار می‌گیرد از جمله بازی با گل، نقاشی کردن، استفاده از رنگ‌های انگشتی، کلاژ و غیره، بهترین ابزار برای بیان احساسات کودکان خجالتی است. جایی که کودک خجالتی اقتدار لازم برای گرفتن حقش ندارد، به شدت سرخورده و خشمگین می‌شود. او نیاز دارد در فضایی امن احساسات مختلفش از جمله خجالت و سایر احساساتی که سوار بر آن می‌شود به مانند خشم و اضطراب را ابراز کند.

اتاق بازی و فرایند بازی درمانی در حضور درمانگر امن، ایمن‌ترین فضا برای ابراز احساسات کودک خجالتی است. او می‌فهمد احساساتش پذیرفتنی است. همچنین یاد می‌گیرد که احساساتش را بیان کند. ابراز احساسات و پذیرش آن‌ها از سمت درمانگر، منجر به کاهش شدت احساسات می‌شود. از این رو کودک خجالتی راحت‌تر، احساساتش را مدیریت می‌کند.

• بازی‌های وانمودی

در بازی‌های وانمودی کودک و یا کودک و درمانگر، نقش کسی یا چیز دیگری را ایفا می‌کنند. خاله بازی، مامان بازی، آرایشگر بازی، همان بازی‌های وانمودی هستند. بازی‌های وانمودی می‌تواند با عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی، حیوانات کوچک و یا اسباب‌بازی‌های دیگر همراه شود. وقتی کودکی نقشی را بازی می‌کند راحت‌تر افکارش را در قالب آن نقش به نمایش می‌گذارد. کودک خجالتی در بازی‌های وانمودی خیال‌پردازی‌ها، آرزوها و حسرت‌هایش را به نمایش می‌گذارد. او حتی در قالب نقش‌ها،  نحوۀ برخورد دیگران، این‌که دیگران و موقعیت‌ها را چگونه می‌بیند صحبت خواهد کرد.

جمع بندی

گاهی اوقات کودکان خجالتی از تصویر ایده‌آلی که والدین از فرزند نمونه در ذهن دارند، دور هستند. البته ما کاملاً نگرانی‌های والدین را درباره‌ی رفتارهای مبتنی بر اعتماد به نفس، رفتارهای مقتدرانه و ابراز وجود کودکشان درک می‌کنیم. آنچه اهمیت دارد توجه به تفاوت‌های فردی بین کودکان و فراهم کردن بستری برای رشد چنین مهارت‌هایی در کودک است. بازی درمانی کودکان خجالتی همان بستر مناسب است. بازی درمانی کودکان خجالتی فضایی امن برای افزایش عزت نفس، خودباوری، توانایی ابراز وجود، آگاهی از حقوق خویش و یادگیری و تمرین مهارت‌های اجتماعی است. خوب است بدانیم که تغییر در کودکان خجالتی، فرایندی زمان‌بر است و آن‌چه مهم است، صبوری و پذیرش آن‌هاست.