خیال پردازی ناسازگار چیست؟ چه زمانی رویاپردازی، ناسازگار میشود؟
این مقاله توسط روانشناس، دکتر حمیده نقیبی از نظر تخصصی بررسی و تایید شده است.
حتما برایتان پیش آمده گاهی در خیالات و افکار خود غرق شوید. رویاپردازی باعث انگیزه‌بخشی برای حرکت و رسیدن به اهداف در زندگی میشود. با رویاپردازی برای لحظاتی هم که شده از هیاهوی دنیای اطراف فاصله میگیریم. اما اگر این خیال پردازی به‌گونه‌ای باشد که باعث اختلال در زندگی روزمره شود ممکن است دچار رویاپردازی ناسازگار شده باشیم.
برای آگاهی بیشتر از خیالپردازی ناسازگار، علائم، تشخیص و درمان آن در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
خیالپردازی ناسازگار یا رویاپردازی ناسازگار، رفتاری است که فرد ساعات زیادی را در رویا سپری می‌کند و اغلب در افکار خود غرق میشود. افرادی که روان آن‌ها در وضعیت ناامنی قرار دارد (مانند افراد مضطرب) از این مکانیسم مقابله‌ای برای دور شدن از دردهای خود استفاده می‌کنند. در برخی از افراد خیالپردازی افراطی ممکن است در کارهای روزمره و روابط آن‌ها اختلال ایجاد کند. در این مقاله از کلینیک روانشناسی آگاه، به علائم، تفاوت رویاپردازی طبیعی و ناسازگار، راههای تشخیص خیالپردازی ناسازگار و همچنین راه درمان آن می‌پردازیم.
خیالپردازی ناسازگار چیست؟
خیالبافی ناسازگار، شرایطی را توصیف می‌کند که فرد به‌طور منظم، افراطی و شدید در حال خیالبافی است. این خیال‌بافی‌ها آنقدر حواس‌پرت‌کننده هستند که فرد ممکن است از کارهای خود دست بکشد و ارتباط خود را با دیگران قطع کند. افرادی که دچار رویاپردازی ناسازگار هستند جذب رویاهای خود شده و کاملا از واقعیت جدا میشوند. آن‌ها ممکن است وظایف و کارهای خود را ناآگاهانه و درحالی که کاملا در رویا غرق شده‌اند انجام دهند.
خیالپردازی ناسازگار، به تنهایی یک اختلال به حساب نمی‌آید؛ اما می‌تواند به دلیل وجود اختلالاتی مانند: اضطراب، افسردگی، اختلال وسواس فکری–عملی ایجاد شود. اکثر افرادی که به‌طور افراطی خیالبافی می‌کنند دارای مشکلاتی در سلامت روان خود هستند. همچنین خیالپردازی ناسازگار ممکن است به دلیل یک ضربه روانی(تروما) ایجاد شود. فردی که دچار تروما شده است در دنیای درونی خود احساس امنیت بیشتری دارد و به همین دلیل در رویاهای خود فرو می‌رود.
علائم رویاپردازی ناسازگار
در زیر به چند نشانه از خیال پردازی ناسازگار اشاره کردیم. فرد می‌تواند یک یا چند علامت از علائم زیر را داشته باشد:
- رویاهای افراطی و واضح که دارای شخصیت و سناریوهای مشخص هستند.
- فرد رویاپردازی‌هایی را انجام می‌دهد که در دنیای واقعی هم ممکن است رخ دهد.
- فرد در حین رویاپردازی ممکن است ناخودآگاه حالت صورتش را تغییر دهد، چیزهایی زمزمه کند و یا مکالمات فرضی داشته باشد.
- ممکن است این رویاپردازی‌های از چند دقیقه تا چند ساعت ادامه پیدا کنند.
- فرد برای ادامه دادن به رویاپردازی میل زیادی دارد و شاید حتی بتوان گفت به رویاپردازی‌های خود اعتیاد دارد.
- مشکل در تمرکز و تکمیل کارهای روزانه
- مشکلات خواب
چه زمانی خیالپردازی، ناسازگار میشود؟
در دو صورت خیالپردازی می‌تواند ناسالم شود:
- زمانی که باعث پریشانی و ناراحتی و اختلال در زندگی واقعی فرد شود.
- زمانی که فرد را از فعالیت‌ها و عملکرد طبیعی خود باز دارد.
در ادامه چند مثال زده‌ایم که چطور خیالپردازی افراطی در زندگی فرد مشکل ایجاد می‌کند:
- اگر کسی حواس شما را از رویاهای خود پرت کند، آزرده خاطر می‌شوید.
- توانایی تمرکز کردن روی مکالمات، وظایف و فعالیت‌هایتان کمتر خواهد شد.
- دستیابی به اهدافتان در مدرسه یا شغلتان برایتان سخت میشود.
- ممکن است فعالیت‌های اجتماعیتان را کم کنید تا بیشتر در رویاهای خود فرو روید.
- ترجیح می‌دهید رویاپردازی کنید تا اینکه با دیگران در دنیای واقعی تعامل داشته باشید.
- روی خیال‌پردازی‌های خود کنترل ندارید، یعنی نمی‌توانید رویاپردازی خود را ناگهان قطع کرده و روی کارتان تمرکز کنید.
- نیاز دارید رویاپردازی کنید تا به آرامش برسید و ثبات هیجانی داشته باشید.
- برای تقویت رویاپردازی، بیش از حد از موسیقی، اینترنت، فیلم، بازی، فیلم های پورن و… استفاده می‌کنید.
همچنین بخوانید: اختلال ساختگی چیست؟
تفاوت بین رویاپردازی و رویاپردازی ناسازگار چیست؟
رویاپردازی بخش طبیعی از وجود انسان است. رویاپردازی‌ها می‌توانند گاهی آزاردهنده و گاهی خوشایند باشند. اگرچه با رویاپردازی طبیعی و نرمال ممکن است در لحظه دست از کار بکشیم، اما در نهایت این نوع رویاپردازی چند مزیت دارد. که از جمله مزیت‌های آن: توانایی برنامه‌ریزی برای آینده، رهایی از خستگی، پیدا کردن معنی زندگی و همچنین تقویت خلاقیت است.
خیالپردازی افراطی نیز ممکن است خوشایند باشد اما مضامین آن معمولا راجع به خشونت، قدرت، کنترل، رابطه جنسی، اسارت، یا سناریوهای نجات و فرار هستند. این نوع خیالپردازی با حرکات چهرهای و بیان کلمات و جملات همراه است در صورتی که در خیالپردازی معمولی شاهد حالات چهرهای و مکالمات نخواهیم بود.
اینجا به تفاوت‌های بیشتر آن‌ها اشاره میکنیم:
- در رویا پردازی طبیعی، فرد می‌تواند دوباره تمرکز خود را بر روی کار برگرداند، اما در خیالپردازی افراطی تمرکز کردن برای فرد مشکل است.
- در رویاپردازی طبیعی، زندگی واقعی بر رویاپردازی ارجحیت دارد. در صورتی که در خیالبافی افراطی، خیال‌بافی‌ها مساوی و یا حتی مهم‌تر از زندگی واقعی هستند.
- در رویاپردازی معمولی، در آخر فرد از رویاپردازی و حواس پرتی خسته میشود، اما در رویاپردازی افراطی فرد در آخر احساس لذت و خوشی دارد.
- رویاپردازی معمولی، باعث مختل شدن عملکرد روزانه نمیشود اما رویاپردازی افراطی در نهایت فرد را به پریشانی و اختلال در وظایف و… می‌کشاند.
- رویاپردازی طبیعی، کوتاه است درحالیکه رویاپردازی افراطی ممکن است ساعت‌ها طول بکشد.
- رویاپردازی طبیعی، ممکن است برای اهداف آینده، خلاقیت و… کمک کننده باشد در صورتی که خیالبافی ناسازگار کاهش دهنده‌ی خلاقیت، بهره‌وری و هدفمندی است.
تشخیص رویاپردازی ناسازگار
متخصصان هنوز نمی‌دانند چه چیزی باعث رویاپردازی ناسازگار میشود و هیچ روش رسمی برای تشخیص آن وجود ندارد. اما میتوان گفت که اختلالات روانی می‌توانند باعث شوند که فرد در درون خود فرو رود و شروع به خیال‌پردازی‌های افراط‌گرایانه کند. به عنوان مثال فرد مضطرب یا افسرده ترجیح می‌دهد که به جای حل کردن و مواجهه با هیجانات منفی خود، در سناریوهای قشنگ رویایی خود فرو رود. در هر حال افرادی که دارای سلامت روان هستند هم ممکن است خیال‌پردازی‌های افراطی داشته باشند.
محققان مقیاسی به اسم «مقیاس رویاپردازی ناسازگار» طراحی کردند. این مقیاس مشخص می‌کند که آیا فرد دچار رویاپردازی ناسازگار است یا خیر. در این مقیاس از فرد خواسته میشود که سوالاتی همچون سوالات زیر را پاسخ دهد:
- در رویاهای شما چه اتفاقی می‌افتد؟ چقدر واضح و دقیق هستند؟
- آیا میتوانید جلوی خیال پردازی خود را بگیرید؟ آیا می‌خواهید که جلوی خیالپردازی خود را بگیرید؟
- آیا رویاهای شما زندگی روزمره شما را مختل می‌کند؟
علائم رویاپردازی ناسازگار بسیار شبیه روانپریشی است. برای همین ممکن است اغلب با این اختلال اشتباه گرفته شود. تفاوت خیالبافی افراطی با روانپریشی این است که افرادی که خیالبافی می‌کنند برخلاف افراد روانپریش می‌دانند که این رویاها واقعیت ندارند.
درمان خیالپردازی ناسازگار
در زیر به سه راه‌حل برای کنترل خیالبافی ناسازگار پرداخته‌ایم:
- خواب بهتر: اصلاح کردن عادات خواب می‌تواند تاثیر زیادی بر رویاپردازی داشته باشد. برای خواب روزانه برنامه بچینید و حداقل 7 ساعت را در آرامش بخوابید. مواردی که ممکن است خواب شما را مختل کند در نظر بگیرید (مانند استفاده از موبایل قبل از خواب، نخوردن غذای سنگین در آخر شب و…) و از آن‌ها پرهیز کنید. علاوه بر آن، ورزش کردن می‌تواند به بهبود کیفیت خواب شما کمک کند.
- آگاهی از علائم: دانستن اینکه چه چیزی شما را تحریک می‌کند تا رویا پردازی کنید، می‌تواند به خودی خود در کنترل رویاپردازی به شما کمک کند. جایی را برای نوشتن این محرک‌ها(مانند: نوت گوشی‌تان) در نظر بگیرید و آن‌ها را دسته‌بندی کنید.
- رواندرمانی را در نظر بگیرید: روانشناس می‌تواند علت رویاپردازی شما را شناسایی کند. او همچنین می‌تواند تکنیک‌هایی به شما پیشنهاد دهد تا بتوانید خود را مدیریت کنید و به عواملی که پشت خیالپردازی پنهان شده‌اند بینش پیدا کنید. از همین رو میتوانید برای دریافت مشاوره فردی از روانشناسان کلینیک آگاه کمک بگیرید.
رویاپردازی ناسازگار زمانی اتفاق می‌افتد که فرد در کنترل رویاپردازی خود مشکل دارد. رویاها اغلب به صورت خود به خود و مکرر رخ می‌دهند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، ممکن است فرد احساس کند بهره‌وری کمتری در خانه، محل کار یا مدرسه دارد. خیال پردازی ناسازگار، به عنوان یک اختلال در سلامت روان شناخته نمیشود، اما متخصصان سلامت روان می‌توانند به شما برای مقابله با آن کمک کنند.
سوالات متداول
از آنجایی که رویاپردازی ناسازگار ممکن است باعث بعضی مشکلات سلامت روان بشود، مدیریت آن به تنهایی دشوار خواهد بود. بهترین راه برای مقابله با آن، کمک گرفتن از یک متخصص سلامت روان است. درمانگران می‌توانند شما را راهنمایی کنند که چگونه نیاز خود را به رویاپردازی و وابستگی به آن را کاهش دهید.
از آنجا که رویاپردازی ناسازگار به طور رسمی به عنوان یک بیماری شناخته نشده است، تحقیقات زیادی در مورد مدت زمان دوره آن وجود ندارد. در حال حاضر، به نظر می‌رسد غلبه بر آن بدون رواندرمانی دشوار است.
با اینکه خیالپردازی ناسازگار جز اختلالات روانی محسوب نمیشود، اما با تست خیالپردازی ناسازگار (MDS-16) قابل تشخیص است.
رواندرمانی از بهترین و کارآمدترین راههای درمان خیالپردازی ناسازگار است.
خیر؛ خیالپردازی ناسازگار بهعنوان یک اختلال روانی شناخته نمیشود.
بله. علیرغم اینکه رویاپردازی در کودکان امری طبیعی است، بسته به شدت علائم، ممکن است کودک دچار خیالپردازی ناسازگار شود.
بله. برای درمان خیالپردازی ناسازگار میتوان از فلووکسامین(در صورت تشخیص پزشک) استفاده کرد.
بله شما میتوانید با کمک درمانگر علائم و نشانههای خیالبافی ناسازگار را مدیریت کنید.
30 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
عالی بود
سپاس از لطفتون
ممنون از همراهیتون
سلام، چه داروهایی برای خیال پردازی ناسازگار وجود دارد
حمید عزیز،
بهتر هست قبل از استفاده از هر نوع دارو، از یک روانشناس خوب کمک بگیرید. برای دریافت نوبت مشاوره میتوانید از طریق این لینک درخواست مشاوره خود را به صورت آنلاین ثبت نمایید. تا در صورت نیاز و نظر روانشناس و روانپزشک از دارو استفاده نمایید.
سلام من خیلی وقته این مشکل رو دارم و روز به روز بیشتر میشه. اطلاعات کمس هم راجبش موجوده
راه درمان قطعی ای واسش نیست؟
سلام. چرا که نه؟ حتما می تونید با کمک روان درمانی درمانش کنید.
همه اینا از کودکیم بود قبلا ها با خودم حرف میزدم و عروسکامو زنده میکردم کم کم که عروسکام کمتر شد از مداد هام استفاده میکردم به عنوان شخص زنده و براشون داستان میساختم کم کم مداد هام با خودکار جایگزین شد و ذهن من شروع به خیال پردازی کرد وقتی انیمه میبینم یا موسیقی گوش میدم برای هر انیمه ممکنه یک یا دوسال داستان بسازم خط داستانی که با من پیش میره و اصلاح شده موسیقی هایی که مورد علاقمه باعث میشه ساعت ها بهش فکر کنم و حتی دچار اختلال در مدرسه و امتحانام بشم .
البته چون خونمون روستا بود و ارتباط زیادی با کسی نداشتم حتی وقتی میرم مدرسه تو شهر اینگور میشم حتی وقتی با خانوادمم صحبت میکنم به من کسی گوش نمیده هعب نمیدونم چه کنم
ظرفیت خیال پردازی در تمام انسان‌ها وجود داره و از کودکی به وجود میاد. رایجه که آدم‌ها در کودکی دوست خیالی داشته باشند. از طرفی توانایی خیالپردازی میتونه توی هنرمندان بیشتر باشه و حتی کمک کنه هنر خلق کنند. اینکه فرصت ارتباطی نداشته باشید و حس کنید کسی بهتون گوش نمیده شرایط سختی ایجاد میکنه. از طریق رواندرمانی میتونید خودتونو بهتر بشناسید و ارتباطات بهتری هم با دیگران برقرار کنید.
سلام من اصلا دوست ندارم خیال پردازی هایی که میکنم رو از بین ببرم
دوست دارم تا اخر خیال پردازی کنم
بهم ارامش میده
آهان. من فکر کردم خیالپردازی باعث رنج شما شده و ازش شکایت دارید. اگر اینطور نیست چرا که نه؟
منم خیلی حالم بده چن ساله که دچار شم
سلام من تقریبا یه دو سالی میشه که این مشکل رو دارم دنبال یک روانشناس هستم که در رابطه با این اختلال اطلاعات داشته باشد، امکانش هست راهنمایی بفرمایید؟
سلام. از طریق این صفحه میتونین روانشناسان کلینیک آگاه رو ببینین. با مطالعه معرفی هر روانشناس میتونین درمانگر مناسب خودتون رو پیدا کنین. همچنین میتونین موقع ثبت درخواست مشاوره درخواست جلسه ارزیابی رو بدین تا در جلسه ارزیابی روانشناس مناسب معرفی شود.
سلام
به این مشکل دچار شدم هرکاری میکنم نمیتونم جلوشو بگیرم
چیکار باید بکنم؟؟
لطفا کمک کنین
سلام. کمک گرفتن از مشاور و رواندرمانگر متخصص میتونه در این مسیر بهتون کمک کنه.
سلام من 40سالم دچار توهم هستم قرصم مصرف می کنم از روز اول بهتر شده ام ولی باز هم توهم دارم حالا نمی دونم این خیال پردازی یا توهم باید چکار کنم
سلام. ممنون که نوشتید. لازمه با روانپزشک متخصصی در این زمینه صحبت کنید تا تغییراتی در دارو لحاظ کنند. خیالپردازی با توهم تفاوت داره. اگر منظورتون خیالپردازی هست، میتونید از رواندرمانی کمک بگیرید.
ممنون. سوالم این هست که قبل از خواب یا وقتی که آدم کاری ندارد نمیتواند به چیزی فکر نکند. آیا این موضوع عادی هست؟ و چه مقدارش عادی هست
سلام. بهتره این موضوع رو با فرد متخصص دقیق‌تر چک کنید. طبیعیه که به چیزهای مختلفی فکر کنیم، اما جدای از مقدارش، محتوای فکرها هم مهم هستند.
من خیلی خیلی خیال پردازی میکنم
دیگه انگار به ته خط رسیدم
الان مشاور وقت گرفتم
امیدوارم زودتر بهم زنگ بزنید
شک دارم که روانشناس بتونه درمان کنه
در کمتر از ۲۴ ساعت با شما ارتباط میگیریم و براتون نوبت مشاوره قرار میدیم. سعی میکنیم بهترین بازدهی رو برای شما ایجاد کنیم و اگر مشاوره مناسب شما نباشه این رو قبل از شروع مشاوره و در صورت درخواست ارزیابی بهتون بگیم.
سلام.
من خیلی خیال پردازی میکنم.
همش هم از اینجا شروع شد که شروع کردم به خلق کردن شخصیت ها و داستان های مختلفی براشون و نوشتمشون.دوستام خیلی خوششون اومده بود.جاهای مختلفی آپ کردم نوشته هام رو و بازخورد خوبی هم گرفتم..برای همین به خیالپردازی و نوشتن ادامه دادم.
اما همه چیز عوض شده.در روز چندین ساعت رو صرف خیالپردازی میکنم،اما چیزی نمی نویسیم..نمیتونم.
انگار گیر میکنم توی ذهنم.
خودم رو جای شخصیت ها نمیزارم،نمیدونم چطور توصیفش کنم.یجورایی مثل خالق شخصیت هام خودم رو تصور میکنم و از حس قدرتی ک دارم لذت میبرم.نمیدونم متوجه منظورم میشید یا نه.
خیلی من رو از کارهام دور کرده.
من چندین ساله ک مینویسم،حتی یه کتاب هم چاپ کردم،هرچند زیاد شناخته شده نیست،و اینکه الان به جای نوشتن فقط تصورش میکنم ناراحتم..درس های دانشگاهم همشون موندن و من هیچ زحمتی به خودم برای خوندنشون نمیدم،به جاش خیال پردازی میکنم..نمیدونم باید چیکار کنم.
سلام . پیشنهاد میکنیم حتما با یک متخصص سلامت روان در این مورد صحبت کنین.
سلام من خیلی با این مسئله مشکل دارم باعث در کار درسم و زندگیم شده و اصلا دست خودم نیست و نمیتونم قطعش کنم این متلق به چند ساله برای تشدیدش از موسیقی استفاده میکردم و الان طوری شده که نشخوار فکری میکنم و این باعث میشه رفتار ادما رو پیش بینی کنم سناریو بسازم و خیلی عذاب اوره ممکنه از دست فرد عصبی بشم بدون اینکه کاری کرده باشه همش خودمو توی موقعیات مختلف میزارم …..بچه تر که بودم درمورد کارتن ها خیال پردازی میکردم ولی الان ی همچین مسئله ای ندارم بنظرتون به روانشناس مراجعه کنم بهتره……
سلام. اگه برای شما باعث ایجاد مشکل شده بهتره مراجعه کنید.
این مشکل و من داشتم و باعث شد که کنکور و به بدترین شکل ممکن پشت سر بذارم و در کل زندگیم و نابود کرد ولی الان بهتر شدم و چیزایی که کمک کرد کم کم از این سراب خیالی که خودم برای خودم ساخته بود بیرون بیام اینا هستن:
۱- حذف کردن اهنگ به طور کامل(حتی بیکلام)
۲-حذف کردن فیلم های کوتاه و چند ثانیه ای(مخصوصا تو یوتیوب و اینستا)
۳-بیرون رفتن بیشتر
۴- ارتباط گرفتن با آدما (غریبه یا اشنا)
۵- شروع کردن ی ورزش(حتی پیاده روی-موقع انجام ورزش به هیچ عنوان هیچ نوع اهنگی گوش ندین-)
۶- انجام کارایی که وظیفه ی شماست حتی با زور و گریه و…(از ساده ترین کارها شروع کردن و مرور افزایشش دادن)
۷- موقعی که ی فکری توی ذهنتون میاد خودتون و سرزنش نکنید و سعی نکنید که بهش فکر کنید ، فقط و فقط بیخیال باشید و این و بدونید برای همه ی ادما پیش میاد که ی موقع خیالپردازی کنن ولی فرق شما با اونا اینه که اونا سریعا حواس خودشونو به کاری که مشغولش بودن برمیگردونن ولی شما مدام به اون فکر کوچیک دامن میزنید
۸-افکارتونو (هر چقدرم که میخواد احمقانه باشه)بنویسید، مخصوصا وقتی درحال انجام ی کاری هستین و افکار بی ربط میاد سراغتون
۹- منشا افکارتونو پیدا کنید و اونو از ریشه قطع کنید، مثلا واسه من رمان و انیمه و آهنگ بود، همه رو از ریشه قطع کردم واسه ی مدت و الانم اگر باز رمان یا انیمه ببینم هیچ وقت اتفاق های گذشته برام نمیوفته و خیال پردازی نمیکنم راجع بهشون
۱۰- بعد از ورزش که میخواید دوش بگیرید برای چند ثانیه دوش اب سرد بگیرید، چون ذهنتون شمارو میبره سمت حفظ بقا تمام تمرکزتون روی خودتون میمونه و چند بار ک تکرار کنید این قضیه رو ذهنتون عادت میکنه همیشه متمرکز و اروم باشه
۱۱- صبحتون رو با گوشی و اخبار شروع نکنید و سعی کنید بعد ورزش و دوش کاری که به عهدتون هست رو انجام بدید(البته کلا سعی کنید اطلاعات بی خود وارد مغزتون نکنید در طول روز)
اینا ی سری موارد بودن که به من کمک کردن البته خیلی چیزای جزئی تری ام هست که فکر نکنم اینجا جاش باشه
ببخشید که طولانی شد امید وارم کمکتون کرده باشم
سلام ، من این مشکل را دارم خیلی زیاده . وقتی یک فیلم می بینم یا یک انیمه این خیالات بیشتر میشه خودم داستان می سازم
حالم بده
برای دریافت نوبت میتونید از این صفحه اقدام کنین: https://agahclinic.com/%d8%b1%d8%b2%d8%b1%d9%88-%d9%88%d9%82%d8%aa-%d9%85%d8%b4%d8%a7%d9%88%d8%b1%d9%87/
برای دریافت کمک حرفه‌ای لطفا برای شماره 09307070617 پیغام بگذارید.