روان درمانی چیست ، رواندرمانگر کیست و چه تاثیری دارد؟
روان درمانی چیست ؟ روان درمانی امروز دیگر آن واژه‌ی ناآشنا و برخورنده، که تنها برای اختلالات وخیم و برای عده‌ای خاص و بینوا که از بد حادثه گرفتار اختلال روانی شده‌اند کارآمدی داشت، نیست. روان درمانی خوشبختانه امروزه واژه‌ای آشنا و مشفقانه به نظر می‌رسد و این، به خصوص از اقبال افراد و تمایلشان به شناخت فرایندهای روانی و آنچه در اتاق درمان تجربه می‌شود قابل مشاهده و پیگیری است. حالا افراد زیادی دردهایشان را به رسمیت شناخته و لااقل کنجکاوانه می‌خواهند بداند، روان درمانی چگونه می‌تواند التیام‌بخش و اثرگذار باشد.
بسیاری از ما، حالا به هر نوعی تصوری از روان درمانی داریم. گاه این تصور از تجاربمان از این فضا شکل گرفته، گاهی هم از توصیفات دیده و شنیده شده از رسانه‌ها. اما اینکه حقیقت روان درمانی چیست و چه ابعادی دارد که می‌تواند کمک‌کننده باشد مبحثی است که قصد داریم در این مقاله در مورد آن بگوییم.
روان درمانی چیست ؟
روان درمانی (psychotherapy) به خدماتی گفته می‌شود که متخصصان سلامت روان، در چارچوب یک رابطه‌ی حرفه‌ای با درمانجو، به هدف کاهش رنج روانی و افزایش ظرفیت روانی درمانجو برای کنار آمدن و حل مشکلات روانی درونی‌شان ارائه می‌دهند. روان درمانی به عنوان یک فرایند تجربه‌ای می‌تواند در رسیدن به این هدف اثرگذار باشد.
یالوم (۲۰۰۲) معتقد است، “موهبت” روان درمانی را می‌توان از منظر فضا نیز در نظر گرفت؛ یک فضای فیزیکی که مراجع و رواندرمانگر، می‌توانند مصون از مزاحمت در آن ملاقات کنند. “فضایی در زمان” که هر هفته (در انواع درمانی کمیت ساعات و روزهای روان درمانی متفاوت است) به طور انحصاری برای مراجعه‌کننده، کنار گذاشته می‌شود. بالاتر از اینها، فضایی در ذهن درمانگر پیشکش درمانجو می‌شود که از نگرانی‌های فرعی آزاد است. جایی که درمانگر تمام توجه و تمرکزش معطوف به درمانجوست.
(هولمز، ۲۰۱۲).
آیا روان درمانی موثر است؟
پس از پاسخ به سوال روان درمانی چیست ، نوبت به بررسی این می‌رسد که آیا تاثیری دارد؟ نظر سنجی مجلهِ‌ی Consumer reports از این نظر حمایت می‌کند که روان درمانی موثر است. این نظرسنجی، بزرگترین مطالعه‌ای است که تا به حال درباره‌ی “تاثیرگذاری روان درمانی“، صورت گرفته است؛ چون در حوزه‌ها و با جمعیتی صورت گرفته که عملا جویای آن بودند و بنابراین گسترده‌ترین و دقیق‌ترین مطالعه در نوع خودش بوده است (سلیگمن،1995).
در نهایت می‌توانیم بگوییم که شواهد تجربی نشان می‌دهد روان درمانی مفید است. اما به این معنا نیست که روان درمانی برای تمام افراد به یک اندازه اثرگذار است یا انواع روان درمانی اثرگذاری یکسانی دارند. عوامل بسیار متفاوتی معطوف به درمانگر، درمانجو، فرهنگ غالب، شدت آسیب‌دیدگی درمانجو، عوامل محیطی و… بر این موضوع اثرگذار هستند. اما بررسی‌ها نشان می‌دهند که انتظار مثبت درمانجویان و نگرش امیدوارانه‌شان به درمان در کنار رابطه‌ی درمانی خوب، بیشترین و مهم‌ترین وجه اشتراک انواع روان درمانی است. بنابراین فرض می‌شود که عوامل حمایتی مبتنی بر اعتماد و نگرش مثبت درمانگر و درمانجو، به درمان اثر بخش بسیار کمک می‌کند. نکته‌ی دلگرم‌کننده و مثبت اینجاست که درمانگران در این بستر ارتباطی نیازهای شخصی خود را کنار گذاشته و در عین تخصص داشتن، شنونده‌ای گرم و همدل بوده، قضاوت نکرده و رازدار هستند.
باید به یاد داشته باشیم :
“ما در بستر ارتباط آسیب دیده‌ایم و در بستر ارتباطی امن هم ترمیم خواهیم شد؛ بنابراین دور از انتظار نیست که رابطه‌ی درمانی را مهم‌ترین عامل اثرگذاری روان درمانی بدانیم.”
رواندرمانگر کیست؟
رواندرمانگر، متخصصی است که در حوزه‌ی سلامت روان تحصیلات تکمیلی خود را گذارنده، ساعت‌های بسیاری را صرف آموزش و تحصیل در این حوزه کرده است و دوره‌های تخصصی بسیاری را گذرانده است. علاوه بر تمام اینها تحت نظارت سوپروایزر است و روند آموزش را متوقف نمی‌کند. رواندرمانگران متخصص همواره در حال به‌روز کردن دانش خود در این حیطه هستند.
همان‌طور که گفتیم رابطه‌ی درمانی خوب و سالم میان درمانگر و درمانجو در اثربخشی درمان بسیار مهم است. این موضوع اهمیت سلامت روان درمانگر را در این بستر بیش از پیش برایمان مسلم می‌کند. پس مهم است که درمانگران، خود از روان نسبتا سالمی برخوردار باشند، درمان گرفته باشند یا تحت درمان باشند.
تفاوت روانشناس، مشاور، رواپزشک
در نگاه اول توجه‌مان به وجه شباهت این عناوین، جلب می‌شود. روانشناس، مشاور و روانپزشک همگی متخصصین حوزه‌ی سلامت روان هستند و به نوعی با اختیارات، دانش و مهارت‌های متفاوت از هم متمایز می‌شوند.
روانشناس:
روانشناس، تحصیلات خود را در رشته‌ی روانشناسی گذرانده است. روانشناسی گرایش‌های مختلفی (عمومی, بالینی، تربیتی، کودک و نوجوان، خانواده، کودکان با نیازهای خاص و روانسنجی، صنعتی سازمانی) دارد و روانشناسان بر این اساس فعالیت تخصصی خاص خود را انجام می‌دهند. روانشناسان در گرایش‌های بالینی آموزش می‌بینند تا به آسیب‌شناسی و درمان اختلالات و مشکلات روانی افراد بپردازند.
مشاور:
روانشناسان عمومی و بالینی در گرایش های مختلف، مهارت‌های بسیاری را آموزش می‌بیند که مشاوره دادن یکی از این مهارت‌هاست که پس از طی کردن دوره‌ی تحصیلشان قادر به انجام آن هستند. اما نکته‌ی بسیار مهم این است که بدانیم مشاوره دادن رشته‌ای تخصصی است. آنقدر که رشته‌ای مجزا در دانشگاه به آن اختصاص داده شده و فارغ‌التحصیلان رشته‌ی مشاوره به صورت تخصصی به این فعالیت می‌پردازند. مشاورین آموزش می‌بینند تا در جهت ارتقای عملکرد روانی افراد در جنبه‌های مختلف زندگی مشاوره و راهنمایی‌هایی بدهند. بنابراین اگر مسائل مهمی وجود دارند که هنوز آنچنان آسیب‌زا نشده‌اند اما باعث سردرگمی شده و سوالاتی را در ذهنمان ایجاد کرده‌اند و لازم داریم تا ابعاد مختلف موضوع برایمان روشن شود، بهتر است به مشاوران مراجعه کنیم. بنابراین مشاوران حرفه‌ای به رواندرمانگری مشغول نیستند و به حوزه‌ی درمان اختلالات ورود نمی‌کنند.
روانپزشک:
روانپزشکان، در رشته “پزشکی ” پذیرفته شده و پس از گذراندن دوره ی عمومی، با شرکت در آزمون تخصص دستیاری روانپزشکی و پذیرش در آن، به مدت چهار سال در این حوزه آموزش می‌بیند و پس از گذران مراحل و سلسله‌مراتب روانپزشک نامیده می‌شوند. نکته‌ی مهم اینجاست که روانپزشکان، مانند روانشناسان به درمان اختلالات روان می‌پردازند اما عمده‌ی فعالیت‌شان به وسیله‌ی دارودرمانی است. روانشناسان اجازه‌ی تجویز دارو ندارند و از طریق روان درمانی و تکنیک‌های آن که عموما در بستری ارتباطی_تجربه‌ای پیاده می‌شوند فعالیت می‌کنند. غالبا روانپزشکان اگر تشخیص بدهند که برای بهبود در روند درمان و پیشرفت آن احتیاج به روان درمانی هست، درمانجو را به روانشناس متخصص ارجاع می‌دهند اما اگر روانپزشکی به صورت مجزا دوره‌های روان درمانی را گذارنده باشند می‌تواند فرایند روان درمانی را در کنار دارو درمانی پیش بگیرد و منعی در این خصوص ندارد.
بنابراین روان درمانی به صورت تخصصی بر عهده‌ی روانشناسان بالینی است اما مهم‌تر این است که در نهایت چه طور رواندرمانگر انتخاب کنیم. برای این لازم داریم با انواع روان درمانی و جزییات این فرایند آشنا شویم که در مقاله‌ی انتخاب روان درمانگر و آشنایی با انواع روان درمانی به صورت مفصل به آن می‌پردازیم.
