اعتیاد در نوجوانان؛ راه های پیشگیری و درمان اعتیاد به مواد مخدر در نوجوانان
بچه‌ها در دوره نوجوانی، کنجکاو، مضطرب، هیجان‌طلب و به دنبال راه‌هایی برای فرار از کسالت هستند. آن‌ها ممکن است سراغ رفتارهای پر خطر بروند، رفتارهایی که نتایج منفی و مخرب روحي، روان‌شناختی و اجتماعي را براي آنان در پی دارد. یکی از این رفتارهای پر خطر، سوءمصرف مواد و اعتیاد در نوجوانان است که متأسفانه در حال حاضر بسیار شایع شده است. اعتیاد در نوجوانان می‌تواند سلامت و ایمنی آن‌ها را به خطر بیندازد، و منجر به مشکلات جدی جسمی، عاطفی و اجتماعی شود.
اعتیاد به مواد مخدر در نوجوانان
در ابتدا باید گفت سوءمصرف مواد با اعتیاد متفاوت است و مرز باریکی میان آن‌ها وجود دارد. اگر نوجوان دست به مصرف ماده‌ای بزند، دچار سوءمصرف شده است اما اگر این مصرف ادامه پیدا کند، تبدیل به اعتیاد می‌شود. اعتیاد در نوجوانان زمانی ایجاد می‌شود که نسبت به یک ماده خاص (مواد مخدر، قرص، الکل، …) دچار وابستگی جسمی، روانی یا هر دو شوند. اعتیاد می‌تواند تأثیر طولانی و قدرتمندی بر مغز بگذارد که به سه صورت ظاهر می‌شود:
- میل بی‌اندازه به آن ماده
- از دست دادن کنترل برای استفاده از آن
- ادامه درگیری با آن علیرغم مشکلاتی که ایجاد می‌کند
وابستگی جسمی به مواد در نوجوان
وقتی نوجوان برای مدتی ماده‌ای مصرف می‌کند، بدنش برای احساس طبیعی به آن تکیه می‌کند به طوری که قطع یا کاهش مصرف مواد، باعث بروز علائم جسمی ناخوشایند و گاه خطرناک می‌شود. همچنین استفاده مداوم در طول زمان، بر سیستم پاداش ذهن تأثیر می‌گذارد، به طوری که سایر چیزهایی که زمانی لذت‌بخش بودند، مانند خوردن یک وعده غذایی خوب یا وقت‌گذرانی با دوستان، دیگر تأثیرگذار نخواهند بود. هنگامی که یک نوجوان سعی می‌کند ترک کند، خلق و خوی او حتی بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرد، چرا که بدن تنها در حضور آن ماده می‌تواند به عملکرد طبیعی خود ادامه دهد.
همچنین بخوانید: اعتیاد به مواد مخدر؛ علائم و راه درمان اعتیاد به مواد
وابستگی روانی به مواد در نوجوان
با وابستگی روانی، نوجوان به این باور می‌رسد که برای عملکرد عادی خود یا برای انجام کارهایش در موقعیت‌های خاص، مانند اجتماعی بودن در یک مهمانی یا درس خواندن، به آن ماده نیاز دارد یا احساس می‌کند بدون مصرف آن، نمی‌تواند زنده بماند.
علائم اعتیاد در نوجوانان
احتمالاً بدترین اتفاق ممکن برای شما والدین این است که متوجه تغییراتی در نوجوان خود شوید و این فکر به سراغتان بیاید که شاید او درگیر اعتیاد شده است. یکی از بهترین روش‌ها برای کاهش عواقب منفی اعتیاد در نوجوانان، تشخیص سریع این موضوع است که درگیر سوءمصرف مواد شده‌اند. علائم اعتیاد در نوجوانان را می‌توان به چند دسته کلی تقسیم کرد:
ابزار استفاده از مواد مخدر
لوازمی که برای مصرف کردن مواد مختلف یا مخفی کردن آن‌ها استفاده می‌شود و ممکن است شما آن‌ها را در اتاق‌خواب، میان وسایل، لباس‌ها یا هر جای مخفی دیگر مرتبط با نوجوان خود پیدا کنید مانند بند ناف یا کمربند لاستیکی برای بستن بازو، گلوله‌های پنبه‌ای، فندک، سوزن، قاشق‌های دارای علائم سوختگی، سرنگ، لوله‌های شیشه‌ای یا فلزی، نی (فلزی یا پلاستیکی)، تکه فویل‌های آلومینیومی، تیغ، ظرف‌های کوچک شیشه‌ای یا پلاستیکی، بسته‌های کوچک کاغذ پیچ شده، قطره چشم جهت پنهان کردن چشم‌های خون‌آلود یا مردمک‌های گشاد شده و …
تغییرات جسمانی و ظاهری در نوجوان
تغییر در الگوهای غذا خوردن، مشکلات خواب مانند بی‌خوابی، مشکل در بیدار شدن یا تمایل به خواب در بیشتر زمان روز، افزایش یا کاهش ناگهانی وزن، کاهش نظافت شخصی و بدتر شدن ظاهر فیزیکی، خشکی چشم، لرزش‌های ناگهانی در بدن، هماهنگی ضعیف بدنی، بالا کشیدن یا آبریزش بینی، بوی عجیب در نفس یا لباس…
تغییرات روان‌شناختی در نوجوان
آشفته یا تحریک‌پذیرتر شدن به خصوص در صبح‌ها، شکاک شدن، اضطراب یا ترس بدون دلیل مشخص، دوره‌های افزایش انرژی، عصبی بودن یا تغییر در خلق و خو، بی‌انگیزگی ناگهانی، تغییرات غیرقابل توضیح در نگرش یا شخصیت…
تغییرات رفتاری نوجوان
تغییر ناگهانی در دوستان، درخواست‌های مکرر پول، قرض کردن‌های متوالی از دیگران، فروش اموال شخصی خود، گم‌شدن وسایل با ارزش یا داروها در خانه، زیر پا گذاشتن قوانین خانواده، افت عملکرد تحصیلی، پنهان‌کاری، استفاده از کدهای مخفی هنگام صحبت با دوستان، منزوی شدن و کناره‌گیری از خانواده، استفاده از عینک آفتابی در داخل خانه، اجتناب از تماس چشمی، شروع به استفاده بیش از حد از دهان‌شویه، اودکلن یا خوشبوکننده هوا برای پنهان کردن بوی دود…
البته که برخی از این نشانه‌ها ممکن است جزء علائم معمول دوره نوجوانی باشند و هر نوع تغییر رفتاری یا شخصیتی به معنای اعتیاد در نوجوان شما نیست. حتی اگر شواهدی پیدا کردید، مراقب باشید که بدترین حالت ممکن را تصور نکنید. اگر مشکوک به اعتیاد در نوجوان خود هستید یا می‌دانید که نوجوان شما در حال سوءمصرف مواد است، می‌توانید جهت دریافت مشاوره نوجوان از خدمات کلینیک روانشناسی آگاه استفاده کنید.
دریافت مشاوره روانشناسی نوجوان از کلینیک آگاه
چه عواملی باعث اعتیاد به مواد مخدر در نوجوانان می‌شود؟
هیچ دلیل مشخص و واضحی برای اعتیاد در نوجوانان وجود ندارد. با این حال، برخی عوامل اعتیاد در نوجوانان عبارت‌اند از:
کنجکاوی: نوجوانان از طریق فیلم‌ها، برنامه‌های تلویزیونی و رسانه در مورد مواد مخدر می‌شنوند و ممکن است از سر کنجکاوی سراغ آن بروند! چرا که در ذهن یک نوجوان، تنها راه برای شناخت واقعی چیزی، این است که خودشان آن را تجربه کنند! و یا ممکن است مواد مخدر را به عنوان راهی برای سرکشی یا به چالش کشیدن قوانین خانواده امتحان کنند.
فشار همسالان: بسیاری از نوجوان به دلیل ترس از دست دادن دوستان خود یا پذیرفته شدن از جانب آن‌ها، تسلیم فشار همسالان می‌شوند.
محیط: مدرسه، محله، مهمانی‌ها و دورهمیها معمولاً سرآغاز دسترسی به مواد و اعتیاد در نوجوانان هستند. اگر نوجوان شما در شرایطی بزرگ می‌شود که دسترسی به مواد در آن آسان است، احتمال ابتلا به مصرف و اعتیاد نیز افزایش می‌یابد.
رویدادهای زندگی و تروما: سابقه رویدادهای آسیب‌زا، مشکلات مالی، جدایی بد و مرگ یکی از دوستان نزدیک یا بستگان از جمله موقعیت‌هایی هستند که می‌توانند نوجوان را به سوی مواد مخدر برای فرار از دردهای خود سوق دهند.
تجربیات دوران کودکی: تجربیات دوران کودکی، می‌توانند منجر به مشکلات جسمی و عاطفی از جمله اعتیاد شوند. آزار جسمی، جنسی یا کلامی، بی‌توجهی، شاهد خشونت و جدایی والدین یا طلاق از جمله عوامل مؤثر هستند.
اختلالات روان‌شناختی: سایر اختلالات روان‌شناختی مانند افسردگی، اضطراب، … معمولاً منجر به اعتیاد در نوجوانان می‌شود چرا که در نظر افراد، مواد راهی برای فرار از این مشکلات است.
علاوه بر این، سابقه خانوادگی سوءمصرف مواد، پایین بودن اعتمادبه‌نفس، احساس طرد شدن، سابقه رفتارهای تکانشی در نوجوان سایر عوامل مؤثر هستند. گاهی نیز نوجوانان تصورات اشتباهی از مواد مخدر دارند و باور ندارند که آن‌ها هم ممکن است دچار اعتیاد شوند!
همچنین بخوانید: چگونه سلامت روان در نوجوانان را ارتقا دهیم؟
راه های پیشگیری از اعتیاد به مواد در نوجوانان
در حالی که ایده‌آل ترین گزینه، این است که نوجوان شما سمت مصرف مواد نرود، اما کنترل کردن این اتفاق تقریباً غیرممکن است! از این سو، باید به دنبال پیشگیری از اعتیاد در نوجوانان و آگاهی بخشی به آن‌ها باشید:
-
دیدگاه آن‌ها را در مورداستفاده از مواد بپرسید.
از سخنرانی اجتناب کنید و در عوض، به نظرات و سؤالات نوجوان خود در مورد مواد مخدر گوش دهید.
-
در مورد اینکه چرا آن‌ها هرگز نباید مواد مخدر مصرف کنند، صحبت کنید.
از روش‌های ترساندن خودداری کنید. بحث در مورد عوارض ناشی از مصرف مواد مخدر نقطه شروع خوبی برای این گفتگو است. شما می‌توانید در مورد این که چگونه مصرف مواد مخدر می‌تواند بر چیزهایی که برای نوجوان شما مهم است به طور مثال عملکرد ورزشی، سلامتی یا ظاهر تأثیر بگذارد، صحبت کنید.
-
رسانه‌های اجتماعی را جدی بگیرید.
رسانه‌های اجتماعی، برنامه‌های تلویزیونی، فیلم‌ها و آهنگ‌ها می‌توانند مصرف مواد مخدر را عادی یا جذاب جلوه دهند. در مورد آنچه نوجوانتان می‌بیند و می‌شنود صحبت کنید: او دوست دارد چه نوع برنامه‌ها و فیلم‌هایی را تماشا کند؟ چه بازی‌هایی انجام می‌دهد؟ چه آهنگ‌هایی گوش می‌دهد؟
-
از سرزنش کردن خودداری کنید.
شرم جزء بزرگی از مصرف مواد است. به حداقل رساندن شرم و سرزنش در هنگام صحبت با فرزندتان بسیار مفید خواهد بود. اگر نوجوان شما قبلاً از ماده‌ای استفاده کرده است یا در حال حاضر استفاده می‌کند، بدون سرزنش، در مورد اینکه چرا سراغ آن رفته و چه راهکارهایی می‌توان استفاده کرد تا دوباره این اتفاق نیافتد، صحبت کنید.
-
در مورد راه‌های مقاومت در برابر فشار همسالان بحث کنید.
با آن‌ها بحث کنید که یک دوستی سالم چگونه به نظر می‌رسد و در مورد چگونگی رها کردن دوستی‌هایی که آن‌ها را مجبور به استفاده از مواد مخدر می‌کنند و روش‌های رد پیشنهادات همسالان خود حرف بزنید.
-
پیوند قوی بین خود و نوجوانتان بسازید.
رابطه خوب والد فرزندی بهترین راه برای متقاعد کردن آن‌ها به عدم مصرف مواد مخدر یا الکل است. با نشان دادن اینکه مایلید بدون قضاوت به آن‌ها اعتماد کنید، می‌توانید پیوند قوی‌تری ایجاد کنید.
-
قدردانی را فراموش نکنید.
فراموش نکنید از نوجوان خود برای اینکه از مواد دوری می‌کند یا پس از تجربه مصرف، دیگر به دنبال آن نرفته است، قدردانی و تحسین کنید.
اعتیاد نشانه ضعف، نقص شخصیت یا شکست اخلاقی نیست. هیچ دلیل مشخصی برای اعتیاد در نوجوان وجود ندارد، و هر فردی در هر سنی ممکن است در دام آن بیافتد؛ چه برسد نوجوانان که در دوره چالش‌برانگیز زندگی خود هستند! اعتیاد شیوه‌ای از مواجهه با دردهایی است که زبانی برای بیان آن پیدا نشده است. اگر در خصوص سوءمصرف و اعتیاد در نوجوان خود نیاز به کمک دارید، می‌توانید جهت دریافت مشاوره نوجوان و اعتیاد، از مشاوران کلینیک روانشناسی آگاه استفاده کنید.
دیدگاهتان را بنویسید