رفتارهای پر خطر نوجوانان
نوجوانی، زمان تغييرات بزرگ است. تغييرات سريع هیجانی، جسماني و اجتماعي. در این دوره، طبیعی است که نوجوانان خواهان تجربیات جدید، هیجان‌انگیز و ماجراجویی باشند. در واقع همه اینها بخشی از مسیر آنها برای پذیرش مسئولیت، شکل دادن به هویت و تبدیل شدن به فردی مستقل است. اما این علاقه آنها به هیجانات و تجربیات جدید زمانی نگران‌کننده میشود که آنان را به سمت رفتارهای پرخطر در نوجوانی بکشاند! چرا که در این سنین، بچه‌ها تصور مبهمی از پیامد کارهای خود دارند و فکر می‌کنند معتاد شدن، آسیب جسمانی، حاملگی و … تنها برای دیگران اتفاق می‌افتد و هرگز خودشان دچار آن نمی‌شوند!
رفتارهای پر خطر نوجوانان چیست و شامل چه رفتارهایی میشود؟
رفتارهای پرخطر در نوجوان، رفتارهایی هستند که نتایج منفی و مخرب روان شناختي و اجتماعي براي نوجوانان ايجاد می‌کنند. این رفتارها همچون یک شیب لغزنده هستند: وقتی یکی از این رفتارها را انجام دهند، احتمال زیادی وجود دارد که به سمت سایر رفتارهای پر خطر نیز کشیده شوند.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، شش رفتار پرخطر نوجوانان را که در علل مرگ، ناتوانی و مشکلات اجتماعی در میان نوجوانان و جوانان نقش دارند را مشخص کرده است:
-
رفتارهایی که منجر به صدمات عمدی و غیرعمدی و یا خشونت میشود.
رفتارهای مخاطره‌آمیزی وجود دارد که منجر به صدمات غیرعمدی به خود یا دیگران میشود. مانند موتور سواری یا پشت ماشین نشستن بدون گواهینامه، علاوه بر این رفتارهایی در میان نوجوانان دیده میشود که به طور خاص منجر به خشونت میشود مانند حمل سلاح، قلدری، دعوا و حتی خشونت گروهی. افکار خودکشی، اقدام به خودکشی و خود آسیب‌زنی نیز، از جمله رفتارهای پر خطری هستند که منجر به صدمه عمدی نوجوان به خود میشوند.
نوجوانانی که به خود آسیب می‌رسانند، اغلب برای مقابله با درد عاطفی یا سایر احساسات قوی این کار را انجام می‌دهند. رفتار آسیب‌رسان نشانه‌ای از آن است که فرزند شما در حال گذر از یک کشمکش درونی است و مهارت‌های مقابله‌ای و ارتباطی لازم برای مقابله با آن را ندارد.
-
رفتارهای جنسی پر خطر که منجر به بارداری ناخواسته یا بیماری‌های مقاربتی میشود
نوجوانانی که در رفتارهای جنسی پرخطر مانند رابطه جنسی یا داشتن چندین شریک جنسی شرکت می‌کنند، خود را در معرض خطر انواع بیماری‌ها و بارداری ناخواسته (در دختران) قرار می‌دهند. متاسفانه به دلیل احساس شرم در خانواده‌های ایرانی، بسیاری از نوجوانان آموزش مناسبی در مورد این موضوعات دریافت نمی‌کنند. اگر فرزندان شما در مقطع راهنمایی و دبیرستان هستند، باید در اولویت خود قرار دهید تا درباره عواقبی که هنگام انجام فعالیت‌های جنسی پرخطر با آن مواجه میشوند، به آنها آموزش دهید. و یا از یک مشاور جنسی کمک بگیرید.
همچنین بخوانید: آموزش رفتارهای جنسی به نوجوانان
-
مصرف الکل یا مواد مخدر
رفتارهای پرخطر در رابطه با مصرف الکل یا مواد مخدر شامل مصرف حداقل یک نوشیدنی در طول زندگی، نوشیدن الکل در حال حاضر به طور منظم، استفاده از مواد مخدر مانند گل، شیشه، کوکائین… و حتی برخی داروهای خاص پزشکی است. مصرف مواد مخدر و الکل می‌تواند باعث کاهش عملکرد قشر جلوی مغز و افزایش پرخاشگری در نوجوان، تصمیم‌گیری ضعیف و انجام رفتارهای پر خطر بیشتر در آنها شود.
-
استفاده از سیگار و تنباکو
رفتارهایی که منجر به مصرف دخانیات میشوند عبارتند از: قلیان کشیدن، کشیدن یک نخ سیگار کامل قبل از سن 13 سالگی، کشیدن یک سیگار حداقل یک بار در هفته و استفاده از اشکال مختلف تنباکوی بدون دود. امروزه استفاده از ویپ نیز (دستگاه کوچکی برای بخار کردن مایع مخصوص دستگاه ویپ یا جویس که حس سیگار یا قلیان را به فرد القاء می‌کند) به یک مشکل بزرگ در جمعیت نوجوانان و جوانان تبدیل شده است.
همچنین بخوانید: اعتیاد در نوجوانان؛ علائم و راه های پیشگیری از اعتیاد در نوجوان
-
رفتارهای غذایی ناسالم
رفتارهای پرخطری که منجر به رژیم‌های غذایی ناسالم میشود شامل استفاده بیش از حد از فست فود و غذاهای آماده، نخوردن مقادیر مناسب میوه یا نوشیدن آب میوه، نخوردن صبحانه و یا اختلالات خوردن که باعث آسیب‌های شدیدی میشود.
-
فعالیت بدنی ناکافی
رفتار پرخطری که منجر به عدم سلامت جسمانی میشود مانند انجام ندادن هیچ گونه فعالیت ورزشی یا جسمانی، انجام بازی‌های ویدیویی یا گذراندن وقت پشت کامپیوتر، تلویزیون و تلفن همراه به صورت طولانی مدت .
علاوه بر طبقه بندی CDC، می‌توان به این رفتارهای پر خطر نیز اشاره نمود:
بزهکاری
نوجوانان در صورت گرفتار شدن در انجام فعالیت‌های غیرقانونی مانند دزدی بیشتر از آنچه تصور می‌کنند، برای خود دچار مشکل میشوند. اغلب این نوع جرایم به دلیل فشار همسالان، آموزش ضعیف و مشکلات روانشناختی یا خانوادگی است.
فرار از منزل
وقتی یک جوان فرار می کند یا مفقود میشود، فشار زیادی بر خانواده او وارد میشود. بنابراین، نوجوانانی که فرار می‌کنند باید همیشه به نهادهای مربوطه اطلاع داده شود و تمام تلاش برای بازگرداندن آنها به خانه یا مکان امن به کار گرفته شود.
اعتیاد به فناوری‌های دیجیتال
نوجوانان به ویژه مستعد اعتیاد به فناوری‌های دیجیتال هستند. استفاده بیش از حد از تلفن های هوشمند و سایر فناوری ها با دو مشکل جدی سلامت
همچنین بخوانید: مدیریت فضای مجازی برای نوجوانان
چرا نوجوانان به سمت رفتارهای پرخطر کشیده میشوند؟
هیجان خواهی و عدم درک خطر
بچه‌ها در دوره نوجوانی به دنبال تجربیات جدید و هیجان انگیز هستند چرا که مغز آنها نسبت به هیجان ناشی از تجربه های جدید حساس‌تر است. علاوه بر این، نوجوانان خطر را به نحو متفاوتی از بزرگسالان درک می‌کنند به طوری که در کارهایی که انجام می‌دهند، خطر واقعی نمی‌بینند! آنها اغلب بدون توجه به عواقب اعمال خود، دست به تصمیم‌گیری میزنند. تمام این اتفاقات این به این دلیل است که بخش‌هایی از مغز نوجوان که برنامه‌ریزی و کنترل تکانه را مدیریت می‌کنند، تا حدود ۲۵ سالگی کامل نمی‌شوند.
همچنین بخوانید: مهارت کنترل هیجان در نوجوانان
آشفتگی هیجانی نوجوانی
نوجوانی دوره آشفتگی‌های هیجانی است چرا که بچه ها بسیار تحت تاثیر ترشحات هورمونی دوران بلوغ هستند. گاهی نوجوانان دست به رفتارهای مخاطره‌آمیز میزنند تا با پریشانی‌ها، آشفتگی و استرس‌های خود مقابله کنند. به طور مثال پژوهش‌ها نشان داده‌اند نوجوانانی که تحت استرس شدید هستند یا احساس انزوا می‌کنند، بیشتر به رفتارهای پرخطر دست میزنند.
فشار همسالان
گاهی اوقات نوجوانان برای پذیرش توسط همسالان خود یا احساس تعلق به یک گروه خاص دوستی، کارهای بالقوه خطرناک انجام می‌دهند. آنها با این کارها می‌خواهند دوستان خود را تحت تاثیر قرار دهند، خودنمایی کنند یا کاری را انجام دهند که در آن گروه، به عنوان یک ارزش محسوب میشوند. مثلا در گروهی که همه سیگار می‌کشند، نوجوان نیز باید سیگار بکشد تا از جانب سایرین مورد پذیرش قرار گیرد. وقتی نوجوانان رفتار پرخطری انجام می‌دهند، حتی ممکن است از دوستان خود توجه و بازخورد مثبت دریافت کنند و این امر موجب تقویت تکرار رفتارهای پر خطر در آنها شود. تحقیقات نیز نشان داده است که حضور همسالان می تواند تمایل افراد را برای انجام رفتارهای مخاطره آمیز افزایش دهد.
بزرگسالان دارای رفتار پر خطر
نوجوانان به آنچه بزرگسالان نزدیک خود انجام می‌دهند، بسیار توجه می کنند و از آن ها الگوبرداری می‌کنند. اگر شما والدین و یا بزرگسالان نزدیک نوجوان شما از سیگار یا مواد مخدر استفاده می‌کنند یا راهبردهای مقابله‌ای سالمی را نشان نمی‌دهند، بیشتر احتمال دارد که نوجوانانی داشته باشید که رفتارهای مخاطره‌آمیزی دارند.
استدلال‌های نوجوانی
نحوه تفکر و استدلال نوجوانان در مورد خطر بستگی به موقعیتی که قرار میگیرند، متفاوت است. به طور مثال وقتی نوجوانان در کنار شما والدین هستند، تمایل دارند با دقت در مورد رفتارهای پرخطر استدلال کنند. اما زمانی که آنها در کنار دوستان خود هستند، تحت تاثیر احساسات و هیجانات خود قرار میگیرند. از این رو احتمال کمتری دارد که از استدلال درست استفاده کنند و امکان انتخاب‌های تکانشی و پر خطر در آنها بیشتر است.
پسرها عموماً بیشتر از دختران درگیر رفتارهای پرخطر میشوند، اما انواع خطراتی که نوجوانان متحمل میشوند، بیشتر به عوامل زمینه‌ای که نوجوانان را احاطه می‌کنند بستگی دارد تا به عوامل فردی، مانند جنسیت یا سن؛ مواردی همچون هنجارهای محل زندگی آنها، میزان نظارت دقیق شما و انواع فعالیت‌های مخاطره‌آمیز که می‌توانند به راحتی به آنها دسترسی داشته باشند.
همچنین بخوانید: ویژگی های نوجوانان
چگونه می‌توانید به حفظ امنیت نوجوانان خود کمک کنید؟
مراقب فرزندتان باشید
اولین کاری که می‌توانید برای کمک به ایمنی نوجوانان خود انجام دهید، مراقبت و نظارت است، این که دوستان آنها را بشناسید و بدانید وقتی بیرون از منزلند، با چه کسانی و کجا هستند. یا وقتی مشغول لپتاپ یا گوشی موبایل خود هستند، در حال انجام چه کاری‌اند. البته باید مراقب باشید فرزندتان را کنترل نکنید.
در مورد رفتار و عواقب صحبت کنید
صحبت کردن با نوجوانان در مورد ایمن نگه داشتن خود، رفتارهای پر خطر و عواقب آن به جای پیروی از قوانین بسیار مؤثرتر است.
با فرزند خود ارتباط قوی بسازید
اگر در طول سال‌های نوجوانی با فرزندتان ارتباط برقرار کنید و رابطه قوی برقرار کنید، او احتمالاً در موقعیت‌هایی مانند فشار برای استفاده از سیگار و سایر مواد مخدر، انجام کارهای خلاف قانون و…. از شما کمک خواهد گرفت.
به فرزندتان کمک کنید تا با نفوذ همسالان خود مقابله کند
معمولا نوجوانان وقتی در کنار دوستان خود هستند، تحت تاثیر آنها قرار میگیرند. بر این اساس، از قبل برنامه‌ریزی کنید که در صورت به وجود آمدن فرصت‌های مخاطره‌آمیز، چگونه رفتار کنند تا جایگاه خود را نیز از دست ندهند. به عنوان مثال، تقصیر ها را گردن شما بندازند و بگویند اگر این کار را انجام دهند با والدین خود به مشکل برمی‌خورند یا هر زمان که احساس ناامنی کردند برای شما پیامک ارسال کند تا به دنبال آنها بروید.
هیجانات نوجوان خود را مدیریت کنید.
اگر نوجوان شما به دنبال هیجان و ریسک‌پذیری است، می‌توانید سعی کنید این انرژی را به فعالیت‌های ایمن و سازنده مانند صخره‌نوردی، هنرهای رزمی، قایق‌رانی یا دوچرخه‌سواری در کوهستان هدایت کنید.
نگرانی‌های خود را مستقیم بیان کنید
اگر نگران رفتار پرخطر نوجوانان خود هستید، نگرانی‌های خود را مستقیماً به آنها بیان کنید، به طور مثال به آنها بگویید: «ما نگران امنیت و سلامتی تو هستیم. اگر نتوانی خود را ایمن نگه داری، وظیفه ماست که شما را ایمن نگه داریم که ممکن است به این معنی باشد که از آزادی کمتری برخوردار شوی.»
چه زمانی باید به دنبال کمک حرفه‌ای باشید؟
اگر کودک شما گه‌گاه دیر وقت به خانه می‌آید؛ یا به حرف شما گوش نمی‌دهد و لجبازی می‌کند، زیاد نگران نباشید. اما اگر نوجوان شما مرتبا درگیر خطراتی مانند آسیب رساندن به خود، دعوا کردن با دیگران، امتحان کردن سیگار یا مواد مخدر به صورت تفریحی میشود؛ که می‌تواند عواقب پایداری داشته باشد و به نظر می‌رسد از اشتباهات خود درس نمی‌گیرد، وقت آن است که نگران رفتارهای پرخطر او باشید. و از یک روانشناس نوجوان کمک بگیرید. از همین رو می‌توانید از مشاوران نوجوان کلینیک روانشناسی آگاه نیز، در شهر شیراز، تهران و یا به صورت آنلاین، برای نوجوانتان نوبت مشاوره بگیرید.
8 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
چه قدر سر و کله زدن با نوجوون سخته 😪 وقتی بچم بیرونه، همش نگرانم نکنه از این کارهای خطرناک بکنه
زیادم نباید به فرزندان سخت گرفت باید به آنها اعتماد داشت
سلام من یک پسر ۱۴ ساله هستم و انتقادی که در این موضوع داشتم و فقط نظر شخصی است این هست که ما دو نوع خانواده داریم. دسته اول پدر و مادر هایی هستند که بشدت سخت میگیرن و از همه طرف فرزند خود را زیر فشار میگذارند. دسته دوم پدر و مادر هایی هستند که خیلی ببخشید که این حرف رو میزنم ولی کاملا بی خیال هستند و بعضی هارو خودم به شخصه دیدم که حتی برایشان مهم نیست که فرزندشان به کجا و به چه مدتی از خانه بیرون میروند. ولی تو این شرایط باید کاملا به فرزندتان اعتماد کنید و بهش بگوئید که من اطمینان کامل را نسبت به تو دارم. اگر این حرف را به بچه خود بزنید و یک روز بچه تان در معرض کار های پرخطر باشه یاد حرف شما می افتد و بخاطر اطمینان شما عذاب وجدان میگیرند و از آن کار دور میشوند
خسته نباشید
آریای عزیز؛ خوشحالیم ازینکه نظرتونو باهامون به اشتراک گذاشتین.
والا خیلی خوب بود منی که ۱۴ سالمه خیلی خوشم اومد و خودم خوشحال هستم که پدر مادرم به من اعتماد دارن و به عقایدم نه نمیگن خیل ممنون از سایت خوبتون
امیرحسین عزیز؛
خوشحالیم که براتون مفیده. و سپاسگزار از ارائه نظرتون در این قسمت.
سلام من ۱۴ سالمه و پدر مادرم با ایم که خیلی سخت گیرن ولی بهترین امکانات رو به من میدم من الان ماشین و موتور دارم ولی پدر مادرم میگن ما به تو اعتماد داریم ولی اگر خطا ببینیم برات گرون تموم میشه
سلام. ممنون از نظر شما. امیدوارم این مرحله سنی رو به خوبی پشت سر بگذارید.