طرد شدن یعنی چه؟ دلایل طرد شدن و ترس از آن!
طرد شدن حتی میتواند از نظر فیزیکی دردناک باشد. پژوهشها بر اساس اسکن مغزی نشان دادهاند طرد اجتماعی همان قسمتهایی از مغز را فعال میکند که درد فیزیکی؛ یعنی تجربهی طرد شدن اجتماعی و درد فیزیکی شباهتهای زیادی دارند. با این حال، برخی از ما در مقایسه با دیگران نسبت به طرد شدن بیش از حد حساس هستیم و حس میکنیم بیشتر از دیگران طرد میشویم.
بیشتر مردم نگران این هستند که آیا در یک موقعیت خاص مورد پذیرش واقع میشوند؟ این دغدغه بین افرادی که میخواهند به رواندرمانگر مراجعه کنند، رایج است. خیلی از ما آرزو میکنیم برایمان مهم نباشد دیگران چه فکری دربارهی ما میکنند اما عملاً غیرممکن است که به نظر دیگران راجع به خودمان اهمیت ندهیم. (اصلا اگر اهمیت ندهیم، خودش به مشکلاتی منجر میشود.)
فهرست محتوا:
Toggleطرد شدن؛ میراثی از روزگار غارنشینی
حتی برای ما یک مسئلهی تکاملی است که نگران وجههی اجتماعی و تعلق گروهیمان باشیم. در روزگار غارنشینی، ما به دیگران در قبیلهی خود نیاز داشتیم تا به ما کمک کنند زنده بمانیم. اگر در آستانهی اخراج از گروهمان بودیم، این میتوانست ما را در معرض خطر فیزیکی قرار دهد. و به همین دلیل پیشینیان ما باید واکنشهای فیزیکی و روانی نسبت به طرد شدن را تکامل میدادند تا با گروه پیوند بخورند و بقا پیدا کنند؛ وگرنه اگر طرد میشدند و بهجای نگران شدن خوشحال میشدند، توسط شکارگران بزرگ جنگل بلعیده میشدند. همهی این تلاشها در طول تاریخ تکاملی ما به این واقعیت منجر میشود که برای اکثر ما طرد شدن، تجربهای اساساً ناراحتکننده است.
بهتر است اصطلاح «ترس از طرد شدن» را روشنتر کنیم. همهی آدمها به طرد شدن حساساند. مسئله از جایی شروع میشود که وقتی واقعا طرد نشدهایم، احساس طرد شدن کنیم. وقتی هنوز اتفاقی نیفتاده، در هیجان و تکاپو باشیم و دنبال نشانههایش بگردیم یا حتی کاری کنیم که در نهایت طرد بشویم. وقتی هر جواب «نه» ای، هر انتقادی، هر فاصلهگیریای از جانب آدمها در ذهن ما صدای مهیب و وحشتناکی دارد، میتوانیم راجع به این حساسیت صحبت کنیم.
ناراحتی ناشی از طرد شدن
پژوهشها نشان دادهاند که ترس از طرد شدن معمولا همراه با اضطراب اجتماعی یا اختلال بیشفعالی-نقص توجه است. افرادی که درگیر این ترس هستند، به «ادراک طرد شدن» بسیار منفی پاسخ میدهند: پاسخشان بسیار فراتر از ناراحتی معمولی است که اکثر ما تجربه میکنیم.
آنها معمولا واکنش عاطفی شدیدی نسبت به قضاوتهای منفی، رد شدن از جانب دیگران یا انتقادشان دارند که نشانهی انحرافاتی در درکشان از واقعیت است و منجر به نشخوار فکری یا گاهی ناراحتیهای گوارشی میشود. آنها نامتناسب با آنچه در واقع رخ داده است احساس شکست میکنند. ممکن است احساس غیظ کنند و بخواهند به دیگران یا خودشان آسیب بزنند. اغلب اغراق میکنند که مردم چگونه با آنها مخالف هستند، یا چقدر مردم آنها را دوست ندارند، یا چقدر شرم طولانیمدت دارند.
گاهی ممکن است در جبران اشتباهاتشان یا کمک به دیگران بیش از حد جبران کنند یا از طریق از خودگذشتگی افراطی برای رسیدن به پذیرش و تایید کمر خم کنند. آنها از بیرون و در نگاه دیگران، بیش از حد کمالگرا یا بیش از حد حساس به نظر میرسند که نسبت به خفیفترین انتقادها واکنش نشان میدهند.
ترس از طرد شدن در رابطه
همانطور که ممکن است انتظار داشته باشید، ترس از طرد شدن میتواند تأثیر قابلتوجهی در برقراری روابط یا حتی آغاز کردن رابطه داشته باشد. قرار گذاشتن برای افرادی که ترس از طرد شدن دارند میتواند سخت باشد، زیرا آنها بر روی هر چیز جزئی متمرکز میشوند (چرا اینقدر طول کشید تا پیامم را جواب بدهد؟ چرا سین میکنه جواب نمیده؟)، و ممکن است تصور کنند طرد شدهاند؛ در صورتیکه در واقعیت چنین اتفاقی نیفتاده. آنها ممکن است در مورد حرفها یا کارهای «اشتباهشان» نشخوار کنند، یا خود را آنقدر منزوی کنند که طرف مقابلشان حس کند علاقهای بینشان وجود ندارد و از رابطه بیرون برود.
در روابط، افرادی که به طرد شدن حساسیت بالایی دارند، از راههای متفاوتی برای نشان دادن ناراحتی و ترس اساسی خود استفاده میکنند. گاهی اوقات، نقشهای جنسیتی تفاوت ایجاد میکند. بعضی ممکن است به طور مداوم اقدامات پارتنرشان را پیشبینی کنند و بخواهند مدام از شریک عاطفیشان اطمینان حاصل کنند. بعضی ممکن است ترسو شوند و از گفتن احساسات واقعی خود ترس داشته باشند؛ زیرا میترسند این احساسات قابل قبول نباشند. آنها ممکن است با عصبانیت در موقعیتهای نامتناسب، درگیریها را تشدید کنند.
بهطور شگفتانگیزی، برخی از پارتنرهای کنترلگر ممکن است به خاطر ترسشان از طرد شدن دست به رفتارهای کنترلگرانه و سلطهجویانه بزنند؛ زیرا اضطراب آنها باعث میشود که پارتنرشان را محکمتر و محکمتر بچسبند. وگرنه میترسند شریک عاطفیشان آنها را ترک کند. (اشتباه نکنید! کنترلگری در رابطه گاهی میتواند خطرناک باشد و باید به خودی خود جدی گرفته شود.)
آیا من هم از طرد شدن میترسم؟
از آنجایی که ترس از طرد شدن، یک اختلال روانشناختی در DSM-5 نیست، مجموعهای از معیارهای تجربی قابل سنجش برای تعیین ترس از طرد شدن وجود ندارد. اما اگر چند مورد از ویژگیهای زیر را در خودتان دیدید، میتوانید به ترستان توجه کنید:
- حساسیت بالا در مورد احتمال طرد شدن
- استانداردهای بیش از حد بالا برای خودتان
- احساس گناه یا شرم که بهراحتی تحریک میشود
- خود را در یک حملهی پیشگیرانه منزوی کنید تا طرد نشوید
- رفتار پرخاشگرانه یا خشمگین نسبت به کسانی که تصور میکنید شما را تحقیر کردهاند.
- واکنشهای فیزیکی ناخوشایند که متناسب با موقعیت نیستند یا به خاطر سوءتفاهم.
- عزت نفسی که کاملاً به نظر و افکار دیگران وابسته است و بر همین اساس بالا و پایین میشود.
- نشخوار فکری مکرر و شدید پس از گفتگو راجع به عمل یا حرفی اشتباه
دلایل ترس از طرد شدن
مانند بسیاری از مشکلات روانشناختی، مسیرهای مختلفی وجود دارد که میتواند منجر به ترس از طرد شدن بشود. هیچ دو نفری در شرایطی که شخصیتشان را شکل میدهد دقیقاً شبیه هم نیستند؛ حتی اگر علائمشان مشابه باشد. از آنجایی که ترس از طرد شدن شامل واکنش بیش از حد محور HPA است، پس این احتمال وجود دارد که برخی افراد از نظر ژنتیکی بیشتر از دیگران مستعد این ترس باشند.
اما ژنتیک بهتنهایی ما را نسبت به طرد شدن حساس نمیکند. محرکهای اجتماعی و روانشناختی در محیط میتوانند به بروز آن کمک کنند، مانند بزرگ شدن با استانداردهای بیش از حد کمالگرایانه، تجربهی طرد شدن بسیار ناراحتکننده در سنین پایین، احساس گناه یا شرم بیش از حد برای چیزهای عادی یا بهخاطر داشتن دلبستگی ناایمن با والدین یا مراقبان. ترومای روانی، مورد غفلت یا سوءاستفاده قرار گرفتن نیز میتواند فرد را بیش از حد نسبت به احتمال طرد شدن حساس کند.
راهکارهای ترس از طرد شدن
ترس از طرد شدن معمولا همراه با مشکلاتی در دیدن واقعیت است. ما واقعیت را آنطور که هست ادراک نمیکنیم و بهخاطر استفادهی بیش از حد از مکانیسم دفاعی فرافکنی، مدام در خیالات خودمان غرق میشویم. حتی ممکن است برای مراجعه به درمانگر دودل باشیم چون او را (درمانگر ندیده و نشناخته را) فردی شاکی، قضاوتگر، سرزنشکننده یا خیانتکار و طردکننده و… تصور کنیم. این تصورات اضطراب ما را بیشتر و بیشتر میکند.
برای مواجهه با ترس از طرد شدن و حل و فصل آن، نیاز داریم در یک رابطهی ایمن قرار بگیریم که معمولا در اتاق درمان میسر است. سپس با کمک درمانگرمان، فرافکنیهایمان را بشناسیم، اضطراب ناشی از آنها را کاهش بدهیم و با واقعیت آشتی کنیم.
دریافت مشاوره فردی از روانشناسان کلینیک اگاه
طبیعی است که تا وقتی نتوانیم در یک رابطه ایمن، از تروماها و تجربههای تلخ طرد و رهاشدگی در گذشته حرف بزنیم و احساسات مربوط به گذشتهمان را تجربه کنیم، نمیتوانیم «حال» را آنطور که هست ببینیم. تجربه رواندرمانی کمک میکند ضمن بالاتر رفتن احساس امنیت و ارزشمندی، گذشته و احساسات مربوط به آن را به گذشتهمان متصل کنیم و روابط جدیدتری تجربه کنیم. درباره اثربخشی رواندرمانی برای حل و فصل مسائل گذشته میتوانید «چرا رواندرمانی موثر است؟» را بخوانید.
از منابع:
https://www.psychologytoday.com/us/blog/friendship-20/201907/what-is-rejection-sensitive-dysphoria
درباره سجاد طحان پور
من سجاد طحانپور، دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی در دانشگاه علم و هنر هستم. تحصیلات کارشناسیام را در رشتهی روانشناسی و در دانشگاه اصفهان گذراندهام و از سال 1400 به عنوان نویسندهی بلاگ و از سال 1401 به عنوان مدیر محتوایی با کلینیک آگاه همکاری کردهام. سال 1398 با رویکرد روانپویشی فشرده و کوتاهمدت آشنا شدم و در دورههای آموزشی مرتبط با آن شرکت کردم؛ همچنین درمان فردیام را با این رویکرد آغاز کردم. در ادامهی مسیر آموزشم، با درمان مبتنی بر ذهنیسازی و دلبستگی آشنا شدم و از سال 1400 دورههای آموزشی مربوط به آن را با دکتر سعید قنبری گذراندم. مطالعات من در زمینهی روانکاوی، نوروساینس، روانشناسی اجتماعی و تحولی با هدف آشنایی بیشتر با رویکردهای روانتحلیلی و روانپویشی بوده و هماکنون ضمن دریافت درمان تحلیلی و گذراندن دورههای آموزشی مربوط با آن، به عنوان درمانگر تحت نظارت سوپروایزر کارم را آغاز کردهام. انتقال دانش روانشناختی به عموم مردم با سطح دسترسی متفاوت به خدمات روانشناختی از اهداف من بوده و همواره سعی کردهام از طریق برگزاری جلسات آموزشی، نوشتن بلاگپست و دیگر فرمهای محتوایی دانشم را به اشتراک بگذارم. برگزاری جلسات کتابخوانی، جلسات آموزش گروهی با محوریت دلبستگی و روابط عاطفی و مهارتهای ارتباطی، رویدادهای روانشناسی با محوریت دلبستگی و تحلیل فیلم از دیگر اقدامات من در این راستا بوده است. در کنار روانشناسی، ادبیات و سینما از علایق من است و تجربههایم در زمینهی داستاننویسی و ویراستاری برای انتقال محتوا به کمکم آمده که حاصل آن را میتوانید در بلاگپستها بخوانید. از خواندن نظرات شما پیرامون بلاگپستها خوشحال میشوم و به آنها پاسخ خواهم داد.
نوشتههای بیشتر از سجاد طحان پور
دیدگاهتان را بنویسید