موانع همدلی چیست؟ گاهی که رابطه سخت می‌شود
برای آگاهی از موانع همدلی شاید بهتر است در قدم اول معنای همدلی را درک کنیم. حساسیت نشان دادن برای فهم دقیق افکار و احساسات فرد مقابل به گونه‌ای که او این فهم را در لحظه لحظه‌ی ارتباط تجربه کند، همدلی نام دارد. درک و همدلی تلاش برای حس کردن تجارب فرد مقابل است. در همدلی سعی می کنیم دنیا را از چشم فرد مقابل ببینیم، از گوش او بشنویم و خود را جای او حس کنیم؛ یعنی توانایی تشخیص صحیح افکار و احساسات جاری در درون فرد مقابل.
توانایی درک و همدلی با دیگران، تابع تفاوت‌های فردی است. این درک تابع شرایطی است که دسته‌ای استعداد به‌کارگیری آن را دارند و برای شکل‌دهی ارتباطی یاری‌بخش از آن بهره می‌گیرند. دسته‌ای دیگر نیازمند آموزش و توجه بیشتری در این باره هستند. همدلی هنگامی رخ می‌دهد که ما به فرد مقابل احترامی نامشروط بگذاریم و با دقت به او گوش دهیم و به افکار و احساساتش با حساسیت واکنش نشان دهیم.
موانع همدلی
خود را جای دیگران گذاشتن و مسائل را بر اساس چهارچوب‌های ارزشی دیگران دیدن و از ذوب شدن نهراسیدن کار ساده‌ای نیست. چه عواملی فرآیند درک و همدلی با دیگران را با مشکل مواجه می‌سازد؟
۱. نپذیرفتن خطر تغییر دیدگاه
اولین مانع از موانع همدلی ، نداشتن شهامت لازم برای درک کردن است. اگر شما بخواهید بدون قضاوت وارد دنیای خصوصی فرد مقابل شوید و دنیا را از چشم او ببینید، مجبورید احتمال یا خطر تغییر (دیدگاه) خود را بپذیرید. تغییر همیشه با مقاومت همراه است. زیرا پدیده‌ای انرژی‌بر و دارای پیامدهای نسبتا ناشناخته است. بنابراین، من در پذیرش دنیای دیگران، نخست مجبورم از دیدگاه‌های خود که به من امنیت می‌دهند دست بکشم و سپس باید دیدگاه جدیدی را بپذیرم که مستلزم تغییر و قبول زحمت است و پیامدهای آن نیز نامشخص.
باورها و اعتقادات یکی از سرچشمه‌های امنیت‌اند و دنیا و زندگی را برای ما قابل فهم می‌سازند. اما هنگامی که درک دیگران به قیمت تردید در باورها و اعتقادات ما تمام شود، ترجیح می‌دهیم از فردی که چهارچوب‌های ذهنی وی تردید در باورهایمان ایجاد می کند، اجتناب کنیم.
۲. هیجانات شدید
از دیگر موانع همدلی با دیگران هیجان‌های شدید است. هنگامی که دچار هیجان‌های منفی مثل خشم و غم می‌شوید، توانایی درک چهارچوب‌های فکری دیگران و دنیای شخصی آنها برایتان مشکل می‌شود. در چنین شرایطی، گفت‌وگو با همسر، دوست، همکار، فرزند و… در جهت رفع سوءتفاهم معمولا راه به جایی نمی‌برد. بنابراین باید دانست در شرایطی که برانگیخته و هیجانی هستید، توانایی درک و شناخت چهارچوب‌های قضاوت و احساسات دیگران و ایجاد همدلی برایتان مشکل خواهد بود و چنین موقعیتی، شرایط مناسبی برای برقراری ارتباط نیست.
۳. گرایش به قضاوت کردن
یکی از موانع اصلی برقراری ارتباط، گرایش طبیعی ما به قضاوت و داوری درباره دیدگاه‌ها، افکار و احساسات فرد مقابل است. این امر نشان می‌دهد که ذهن ما با ارزیابی کردن مداوم و خوب و بد کردن امور شرطی شده است. جملاتی از این دست «از حرفش خوشم نیامد، این افکار درست نیست، این طور عمل کردن خوب نیست، آفرین چه قدر خوب فکر می‌کنی و … » نشان می‌دهد نخستین واکنش ما در ارتباط، قضاوت فرد مقابل بر اساس دیدگاه‌ها و چهارچوب‌های خودمان است.
نکته قابل توجه این است که هر گاه ارتباط همراه با احساسات شدیدتری باشد، میزان چنین داوری‌هایی نیز بیشتر می‌شود. چنین پدیده‌ای را هنگامی که ناظر یک بحث داغ و مملو از احساسات میان دو نفرید، اما خود درگیر مساله نیستید، بیشتر حس می‌کنید. بر اساس این مطالب آیا باید این‌طور نتیجه‌گیری کرد که برای شکل‌گیری یک ارتباط یاری‌بخش باید چهارچوب‌های داوری و درست و نادرست خود را کنار بگذاریم؟ اگر قرار باشد قضاوت و داوری را کنار بگذاریم، چه معیاری برای سلوک و رفتارمان خواهیم داشت؟ آیا انسان می‌تواند بدون داوری و خوب و بد به بقای خود ادامه دهد؟
چاره موانع همدلی چیست؟
بدون شک ما نمی‌توانیم جامعه‌ای تهی از درست و نادرست و داوری را تصور کنیم. اما مشکلی که در ارتباط وجود دارد این است که ما عادت کرده‌ایم دیدگاه‌ها، افکار و رفتارهای دیگران را تنها بر اساس چهارچوب‌های خود داوری کنیم و نمی‌توانیم هیچ راه دیگری را برای ارتباط با دیگران تصور کنیم. این خود از موانع همدلی است. در حالی که در کنار نگرش حاصل از داوری، می‌توان از طریق نگاه به چهارچوب‌های ارزشی دیگران و فهم آنها، یا توجه به علل و سرچشمه‌های شکل‌گیری رفتار، با دیدگاه‌ها و احساسات دیگران نیز ارتباط برقرار کرد.
داوری‌های ما معمولا بر اساس قضاوت درباره نتیجه افکار، احساسات و اعمال دیگران است. در حالی که می‌توان با دیگران بر اساس ماهیت و علت افکار، احساسات و اعمال آنها ارتباط برقرار کرد. این کار دریچه‌ی جدیدی را در ارتباطات ما با دیگران می‌گشاید؛ دریچه‌ای که عمق بیشتری به ارتباط می‌بخشد و آن را موثرتر می‌سازد.
بیشتر بخوانید:
موانع ارتباطی و مشکلات عاطفی؛ از دلایل شکست رابطه
