همدلی؛ کلید طلایی روابط موفق + تفاوت همدلی با همدردی

چگونه می‌توانیم رنج دیگری را بفهمیم وقتی دنیا را از نگاه او ندیده‌ایم؟ چگونه می‌توانیم شادی‌‌اش را لمس کنیم وقتی حتی لحظه‌ای در دنیای او نبوده‌ایم؟ همدلی یعنی با کفش‌های دیگری راه رفتن و تلاش برای دیدن دنیا از نگاه او. همدلی یعنی فهمیدن دیگری، حتی اگر هیچوقت به طور کامل نتوانیم تجربه‌های او را درک کنیم. در این مقاله از کلینیک روانپویشی آگاه به تبیین اهمیت همدلی خواهیم پرداخت.

منظور از همدلی چیست؟

دکتر نیما قربانی در کتاب سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی، «همدلی»  (Empathy) را این‌گونه تعریف می‌کند:

«همدلی یعنی حساسیت نشان دادن برای فهم دقیق افکار و احساساتی که فرد مقابل آنها را در لحظه لحظۀ ارتباط تجربه می‌کند. در همدلی، سعی می‌کنیم دنیا را از چشم فرد مقابل ببینیم و از گوش او بشنویم و خود را جای او حس کنیم. در درک همدلانۀ ما، دیدگاه و احساسات فرد مقابل را طوری حس می‌کنیم که گویی آنها دیدگاه‌ها و احساسات خودمان‌اند، بدون اینکه در این دیدگاه و احساسات غرق شویم.»

این تعریف به خوبی نشان می‌دهد که همدلی، فراتر از یک احساس ساده است.  همدلی یعنی تلاش برای دیدن دنیا از دریچه‌ی چشم دیگری، حتی اگر هرگز نتوانیم تماماً آن را تجربه کنیم. همدلی یعنی خود را در موقعیت دیگری قرار دادن و احساس کردن آنچه که او احساس می‌کند. برای درک بهتر این تعریف، می‌توان به مثال زیر اشاره کرد:

فرض کنید دوست‌تان شغلش را از دست داده است. همدلی به این معناست که به او گوش بدهید، غم و ناراحتی‌اش را درک کنید، او را قضاوت نکنید و لزوما به دنبال ارائۀ راه‌حلی نباشید. همراه او باشید، سعی کنید خودتان را در شرایط او بگذارید و دنیا را از نگاه او ببینید. به قول ژک لکان:

«دیگری، همان من است در موقعیتی دیگر». از این زاویه، مفهوم همدلی را بهتر متوجه می‌شویم.

یادمان باشد که در همدلی، ما انگار وارد دنیای فرد دیگر می‌شویم؛ اما برای این کار نیاز است خود را «دیگری» ببینیم. ما عین او نیستیم و نمی‌توانیم تجربه‌اش را عینا همانطور که او تجربه کرده تجربه کنیم. ما با همدلی کردن موقعیت دیگران را عینا تجربه نمی‌کنیم؛ بلکه با آن‌ها همراه می‌شویم و تلاش می‌کنیم بفهمیم.

عناصر اصلی همدلی

بر اساس مطالب منتشر شده در وبسایت evolve2b همدلی به عنوان یکی از مهم‌ترین مهارت‌های ارتباطی، شامل چندین عنصر اصلی است که به ما کمک می‌کند بتوانیم به طور مؤثرتر و عمیق‌تر با دیگران ارتباط برقرار کنیم. در ادامه، به معرفی چهار عنصر اصلی همدلی خواهیم پرداخت:

• دیدن دنیای دیگران

توانایی دیدن جهان همانطور که دیگران آن را می‌بینند. به این معنا که شما می‌فهمید دیگران چه می‌گویند و می‌توانید از دیدگاه آن‌ها به موضوع نگاه کنید.

• احترام به دیگران به عنوان انسان؛ بدون قضاوت

به این معنا که دیگران را به عنوان انسانی ارزشمند در نظر بگیریم، بدون اینکه شرایط یا رفتارشان را قضاوت کنیم. زمانی که شروع به قضاوت دیگران می‌کنیم، وضعیت فرد مقابل را نادیده می‌گیریم و از تجربۀ غم و درد او اجتناب می‌کنیم. برای اینکه بتوانیم همدلی کنیم باید فرد را به عنوان انسان ببینیم، فردی که در ذات خود ارزشمند است.

• درک احساسات دیگران

لازم است با احساسات خودمان ارتباط برقرار کنیم تا بتوانیم احساسات شخص دیگری را درک کنیم. در واقع، درک احساسات خود یکی از پیش‌نیازهای همدلی با دیگران است؛ چرا که تنها زمانی می‌توانیم احساسات دیگران را درک کنیم که خودمان بتوانیم احساساتمان را شناسایی و مدیریت کنیم.

• به اشتراک گذاشتن درک

این پیام را به دیگران انتقال دهید که احساسات و افکارشان را درک کرده‌اید. این عنصر از همدلی به این معناست که به دیگری نشان دهید او را شنیده‌اید و احساسات یا وضعیت او را فهمیده‌اید، به گونه‌ای که او احساس کند دیده و درک شده است.

در نهایت، همدلی به ما کمک می‌کند روابط انسانی‌تری با دیگران داشته باشیم.

اهمیت همدلی در زندگی

همدلی یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که نه تنها در روابط فردی بلکه در تمام ابعاد زندگی تاثیر بسزایی دارد. همدلی به ما کمک می‌کند تا احساسات و دیدگاه‌های دیگران را درک کنیم و در خوشحالی یا غم‌شان شریک باشیم. همان‌طور که اروین یالوم بیان می‌کند:

«انسان‌ها از رابطه می‌آیند، در رابطه رشد می‌کنند، در رابطه آسیب می‌بینند و در رابطه ترمیم می‌شوند.»

تمامی ابعاد زندگی انسان‌ها از روابطشان شکل می‌گیرد و همدلی نیز در این روابط نقش پررنگی دارد. در ادامه به نقل از وبسایت 29k.org  به اهمیت همدلی بیشتر می‌پردازیم.

1. همدلی به ما اجازه می‌دهد شریک زندگی‌مان را عمیق‌تر درک کنیم

اگر بخواهیم روابطی قوی و پایدار با دیگران بسازیم، باید بتوانیم آنها را به خوبی درک کنیم. همدلی باعث می‌شود افکار، احساسات و نیازهای دیگران را از دیدگاه آن‌ها ببینیم. این درک متقابل باعث می‌شود رابطه‌مان بهبود یابد.

2. همدلی ارتباط ما با دیگران را عمیق‌تر می‌کند

یکی از جنبه‌های مهم همدلی این است که وقتی ما همدلی می‌کنیم، به دیگران نشان می‌دهیم که برای آن‌ها ارزش قائل هستیم و تمایل داریم بیشتر دربارۀ افکار و احساساتشان بدانیم. همدلی نه تنها موجب احساس نزدیکی بیشتر می‌شود؛ بلکه به ما این امکان را می‌دهد که در مواقع اختلاف، دیدگاه طرف مقابل را درک کنیم و به جای درگیری، دنبال راه‌حل موثری بگردیم.

3. همدلی رضایت از روابط را افزایش می‌دهد

همدلی یکی از عوامل اصلی در ایجاد رضایت در روابط است. زمانی که به احساسات و نیازهای شریک زندگی‌مان توجه کنیم و تلاش کنیم درکشان کنیم، اختلافات کمتر پیش می‌آیند یا آسان‌تر حل می‌شوند. این درک و همدلی باعث می‌شود هر دو طرف احساس آرامش و رضایت بیشتری از رابطه داشته باشند.

4. همدلی تعارض‌ها را کاهش می‌دهد

با همدلی می‌توانیم مسائل را از دید طرف مقابل نیز ببینیم که این خود به کاهش تعارضات کمک می‌کند. اگر با یکدیگر همدل باشیم احساس صمیمت بیشتری به یکدیگر می‌کنیم و آسان‌تر مشکلات را حل می‌کنیم.

همدلی یکی از عناصر اساسی در هر رابطه‌ای است چه عاشقانه و چه غیر از آن. وقتی زمانی را صرف کنیم تا احساسات و نیازهای طرف مقابل‌مان را درک کنیم، می‌توانیم یک ارتباط عاطفی قوی بسازیم که از هر طوفانی عبور کند. بنابراین، دفعه‌ی بعد که با شریک زندگی‌تان (یا هر فرد دیگری) اختلاف نظر داشتید، کمی عقب بروید و سعی کنید دنیا را از دیدگاه او ببینید. البته این موضوع به معنای همرنگ دیگران شدن و همواره موافق بقیه بودن نیست!

آیا همدلی یک مهارت محسوب می‌شود؟

همدلی هم یک ویژگی ذاتی و هم یک مهارت اکتسابی است. بر اساس مقالۀ منتشرشده در وبسایت NIH، عصب‌شناسان بر این باورند که بخش‌هایی از مغز که معمولاٌ در هنگام تجربه احساسات خودمان فعال می‌شوند، زمانی که احساسات یا تجربیات دیگری را می‌بینیم نیز فعال هستند.

شواهد نشان می‌دهد که نورون‌های آینه‌ای ارتباط قوی‌ای با همدلی انسان دارند، که موضوعی بسیار مهم است. چون همدلی به ما این امکان را می‌دهد که خود را جای دیگران بگذاریم. اما میزان و کیفیت آن به شدت تحت تاثیر محیطی است که فرد در آن رشد می‌کند. کودکانی که در خانواده‌هایی بزرگ شده‌اند که همدلی را دریافت کرده‌اند یا یاد گرفته‌اند، به احتمال زیاد در بزرگسالی همدلی بیشتری نشان می‌دهند. همدلی ریشه‌های عمیقی در زیست‌شناسی و تکامل دارد، اما تقویت و توسعه‌اش به تمرین نیاز دارد.

فواید همدلی

توانایی تجربه همدلی فواید بسیاری دارد. در ادامه به برخی از فواید همدلی اشاره خواهیم کرد:

• تقویت‌کنندۀ روابط

همدلی به شما این امکان را می‌دهد که با دیگران ارتباط اجتماعی برقرار کنید. با درک افکار و احساسات افراد، می‌توانید در موقعیت‌های اجتماعی به طور مناسبی پاسخ دهید. تحقیقات نشان داده است که داشتن ارتباطات اجتماعی برای سلامت جسمی و روانی بسیار مهم است. همانطور که در نوشتار وبسایت very well mind آمده است:

Sociologist Herbert Spencer proposed that empathy served an adaptive function and aided in the survival of the species. Empathy leads to helping behavior, which benefits social relationships. Humans are naturally social creatures. Things that aid in our relationships with other people benefit us as well.

ترجمه:

هربرت اسپنسر جامعه‌شناس معتقد است همدلی کارکردی سازگارانه دارد و به بقای گونه کمک می‌کند. همدلی باعث رفتارهای حمایتی می‌شود که به روابط اجتماعی سود می‌رساند.  انسان‌ها ذاتا موجوداتی اجتماعی‌اند. چیزهایی که روابطمان را بهبود می‌بخشند به همان اندازه برای خودمان مفید هستند.

• تنظیم احساسات

همدلی به تنظیم احساسات کمک می‌کند چون باعث می‌شود درک بهتری از احساسات دیگران داشته باشیم و واکنش‌های بهتری نشان دهیم. اگر دوستتان روز بدی داشته و عصبانی باشد، با همدلی متوجه می‌شوید او ناراحت است و به‌جای بحث کردن، آرام‌تر برخورد می‌کنید. این درک باعث می‌شود احساسات خود را هم کنترل کنید و واکنش هیجانی نشان ندهید. این مهارت به مدیریت بهتر استرس و بهبود روابط اجتماعی کمک می‌کند.

• کمک کردن به دیگران

همدلی ما را به کمک کردن به دیگران تشویق می‌کند. وقتی احساس همدلی نسبت به دیگران دارید، بیشتر تمایل پیدا می‌کنید که به آن‌ها کمک کنید. در عین حال، این حس باعث می‌شود دیگران هم بیشتر به کمک کردن به شما علاقه نشان دهند.

چگونه مهارت همدلی را کسب کنیم؟

همانطور که قبلاٌ اشاره کردیم، همدلی هم ذاتی است و هم اکتسابی. یعنی با تمرین می‌توانیم همدلی را تقویت کنیم. در ادامه به چند روش برای تقویت همدلی اشاره خواهیم کرد:

1. خودتان را به چالش بکشید

کارهای جدیدی انجام دهید که شما را از منطقه امن‌ بیرون می‌آورد؛ مثلاٌ یادگیری یک زبان خارجی یا یک مهارت تازه. این کارها شما را فروتن می‌کند و فروتنی یکی از پایه‌های همدلی است.

2. محیط خود را تغییر دهید

به جاهای جدید سفر کنید و با فرهنگ‌های مختلف آشنا شوید. این تجربه دید بازتری به شما می‌دهد و درک‌تان از دیگران را عمیق‌تر می‌کند.

3. بازخورد بگیرید

از دوستان و همکاران خود بپرسید چقدر خوب به حرف‌هایشان گوش می‌دهید یا با آن‌ها همدلی می‌کنید. به نظراتشان توجه کنید و پیشرفتتان را ارزیابی کنید.

4. به احساسات اهمیت دهید

کتاب‌هایی بخوانید که درباره روابط انسانی و عواطف صحبت می‌کنند. این کار کمک می‌کند احساسات دیگران را بهتر درک کنید.

5. خود را جای دیگران بگذارید

از دیگران بپرسید در شرایط سخت یا تجربیات مشترک چه حسی داشته‌اند. شنیدن دیدگاه آن‌ها درک شما را تقویت می‌کند.

6. تعصبات خود را بشناسید

همۀ ما پیش‌داوری‌هایی داریم، حتی اگر به آن آگاه نباشیم. مثلاٌ درباره سن، جنسیت یا قومیت دیگران. بررسی این تعصبات به شما کمک می‌کند دیدگاه عادلانه‌تری داشته باشید.

7. کنجکاو باشید

از افرادی که با شما تفاوت دارند چیز یاد بگیرید. سوال بپرسید و سعی کنید دنیا را از دید آن‌ها ببینید.

8. سوال‌های بهتری بپرسید

در هر گفت‌و‌گو، کنجکاو باشید و از تجربۀ دیگران بپرسید. این کار به شما کمک می‌کند ارتباط بهتری با دیگران برقرار کنید.

تقویت همدلی به تلاش و تمرین نیاز دارد. هر چقدر بیشتر در معرض همدلی اصیل قرار بگیریم بیشتر می‌توانیم با دیگران هم واقعا همدلی کنیم.

موانع همدلی

بر اساس وبسایت fastercapital موانعی وجود دارد که می‌توانند ما را از همدلی باز دارند و باعث شوند نتوانیم به درستی با دیگران ارتباط برقرار کنیم. شناخت این موانع، گامی مهم برای درک بهتر خود و دیگران است. در ادامه به موانع همدلی اشاره خواهیم کرد:

• نشناختن تعصبات و پیش‌داوری‌ها

گاهی ما از تعصب‌ها و پیش‌داوری خود نسبت به دیگران آگاه نیستیم. این عدم آگاهی می‌تواند باعث شود دیگران را قضاوت کنیم یا احساسات آن‌ها را درک نکنیم. بدون توجه به این موانع ذهنی، همدلی تبدیل به کاری دشوار می‌شود.

• کلیشه‌سازی و تفکر قالبی

وقتی افراد را بر اساس ویژگی‌هایی مانند نژاد، جنسیت یا مذهب قضاوت می‎کنیم، آن‌ها را به عنوان یک فرد مستقل نمی‌بینیم. این نگاه کلیشه‌ای مانع می‌شود که با عمق وجودشان ارتباط برقرار کنیم و به جایگاه واقعی آن‌ها در زندگی توجه کنیم.

• ترس از تحت تاثیر قرار گرفتن

از مهم‌ترین موانع همدلی، نداشتن شهامت برای درک کردن است. اگر ما بخواهیم بدون قضاوت وارد دنیای خصوصی دیگران شویم و دیدگاه فرد مقابل از دنیا و زندگی را مشاهده کنیم، مجبوریم احتمال یا خطر تغییر را نیز بپذیریم. اگر تلاش کنیم چیزی را از زاویۀ فرد مقابل ببینیم، احتمال دارد نگرش ما نیز تحت تاثیر قرار بگیرد.

به بیان دیگر، اگر من سعی کنم فرد مقابل را درک کنم، آیا این خطر وجود ندارد که در دنیای خصوصی‌اش گم شوم و خودم و هویتم را از یاد ببرم؟ بنابراین با اینکه در عمق وجودم حس می‌کنم می‌توانم او را درک کنم، از این کار فرار می‌کنم.

• فاصلۀ فیزیکی یا عاطفی

نزدیکی جغرافیایی و تجربی باعث تقویت همدلی می‌شود؛ اما وقتی از مشکلات دیگران دور هستیم ممکن است نسبت به آن‌ها بی‌تفاوت شویم. این فاصله، چه فیزیکی و چه عاطفی، می‌تواند مانع بزرگی در درک احساسات دیگران باشد.

• بودن در جایگاه قدرت

گاهی بودن در جایگاه قدرت می‌تواند مانع همدلی شود. وقتی افراد در جایگاه قدرت، گروهی از مردم را بی‌ارزش نشان دهند (مثلاٌ مهاجران را تحقیر کنند)، همدلی با آن گروه دشوارتر می‌شود.

• انکار مشکلات دیگران

گاهی انکار مشکلات دیگران یا نادیده گرفتن درد و رنج آن‌ها باعث می‌شود از همدلی دور شویم. این انکار می‌تواند آگاهانه یا ناخودآگاه باشد، اما در هر صورت مانعی برای برقراری ارتباطی عمیق و واقعی است.

• عدم توانایی در درک دیدگاه دیگران

این یعنی نتوانیم دنیا را از زاویه‌دید یا شرایط دیگران ببینیم. وقتی نمی‌توانیم خودمان را جای آن‌ها بگذاریم، احساسات و تجربیات‌شان برای ما غیرقابل درک به نظر می‌رسد. این مانع می‌تواند باعث شود فاصلۀ عاطفی بین ما و دیگران بیشتر شود و در نتیجه، همدلی واقعی شکل نگیرد.

این موانع به تنهایی یا در کنار هم می‌تواند مانع از درک متقابل و ایجاد روابطی معنادار شوند.

نقش همدلی در موقعیت‌های مختلف

همدلی نه تنها در روابط فردی، بلکه در محیط‌های کاری، اجتماعی، و حتی در تعامل با کودکان نقش اساسی دارد. در ادامه به نقش همدلی در موقعیت‌های مختلف می‌پردازیم:

همدلی در روابط عاطفی

قبلاٌ درباره اهمیت همدلی در روابط صحبت کردیم و گفتیم که همدلی به ایجاد روابطی عمیق‌تر و پایدارتر کمک می‌کند. با درک احساسات و نیازهای طرف مقابل، اعتماد تقویت می‌شود و فضایی ایجاد می‌شود که افراد در آن احساس امنیت و ارتباط بیشتری می‌کنند. این ویژگی در روابط عاطفی یا حتی حرفه‌ای باعث می‌شود افراد احساس کنند شنیده و درک می‌شوند. این تجربه، پایه‌ای برای حفظ و تقویت هر رابطه‌ای است.

همدلی در محل کار

همدلی در محیط کار مهارتی ضروری است که به رهبران کمک می‌کند نیازها و احساسات کارکنان را درک کنند و روابطی مبتنی بر اعتماد و احترام بسازند. تحقیقات نشان داده است رهبران همدل، عملکرد بهتری دارند و تعاملات انسانی بهتری ایجاد می‌کنند. این مهارت باعث بهبود ارتباطات، افزایش روحیۀ تیمی و دستیابی به نتایج مثبت در محیط کار می‌شود.

همدلی در جامعه

همدلی نقش مهمی در کاهش تعارضات و تقویت همبستگی اجتماعی دارد. وقتی افراد بتوانند از دیدگاه دیگران به مسائل نگاه کنند، احتمال پذیرش تفاوت‌ها و ایجاد فضای گفتگو و همکاری بیشتر می‌شود. همدلی به ما کمک می‌کند تا با کسانی که تجربیات و باورهای متفاوتی دارند، ارتباط برقرار کنیم و جامعه‌ای صلح‌آمیزتر و عادلانه‌تر بسازیم.

همدلی با کودکان

تعامل با کودکان نیازمند درک عمیقی از احساسات و نیازهای آنهاست. همدلی در اینجا به والدین و مربیان کمک می‌کند تا با رفتارها و عواطف کودکان بهتر آشنا شوند و به آن‌ها پاسخ مناسبی بدهند. وقتی کودکان احساس کنند که درک می‌شوند، اعتماد‌به‌نفس بیشتری پیدا می‌کنند و مهارت‌های ارتباطی بهتری در آن‌ها شکل می‌گیرد. وقتی کودکان همدلی را دریافت کنند، یاد می‌گیرند در آینده خودشان نیز با دیگران همدل باشند.

همچنین بخوانید: چگونه اعتماد به نفس کودکان را افزایش دهیم؟

تفارت همدلی با همدردی

بر اساس مطالب منتشر شده در وبسایت verywellmind همدلی و همدردی هر دو به نحوه‌ی واکنش ما نسبت به احساسات و شرایط دیگران مرتبط هستند، اما تفاوت‌های عمیقی میان آن‌ها وجود دارد که می‌تواند بر نوع ارتباط و کیفیت تعامل ما با دیگران تاثیر بگذارد. همدردی، احساسی است که اغلب با دلسوزی یا تاسف همراه است. وقتی کسی مشکلی را مطرح می‌کند، ما ممکن است از فاصله‌ای دورتر به مشکل او نگاه کنیم و با جملاتی مثل”متاسفم که این اتفاق افتاده” یا ” چقدر ناراحت کننده است” واکنش نشان دهیم.

در واقع، در همدردی ما درد و احساسات شخص دیگر را از زاویه‌ی دید خودمان می‌بینیم و گاهی حتی به دنبال ارائه‌ی راه‌حل یا نصیحت کردن او هستیم. این واکنش می‌تواند به سرعت از موضوع اصلی فاصله بگیرد و گاهی احساسات فرد مقابل را نادیده بگیرد.

در مقابل، همدلی به معنای وارد شدن به دنیای فرد دیگر است. وقتی همدلانه با کسی برخورد می‌کنیم، تلاش می‌کنیم از دید او به شرایط نگاه کنیم و احساسات او را همانطور که تجربه می‌کند درک کنیم. همدلی نیازمند گوش دادن فعال، توجه عمیق و کنار گذاشتن قضاوت است. به جای اینکه به راه‌حل فکر کنیم یا احساسات فرد را تفسیر کنیم، فقط حضور داریم و فضای امنی ایجاد می‌کنیم که در آن شخص بتواند بدون نگرانی احساسات خود را بیان کند.

در همدردی، ما به نوعی از بیرون به مشکل نگاه می‌کنیم و فاصله‌ی مشخصی میان خودمان و احساسات فرد مقابل ایجاد می‌کنیم. اما در همدلی، این فاصله از بین می‌رود و ما عملاً خودمان را جای دیگری می‌گذاریم. این تفاوت در عمق و نحوه‌ی ارتباط، همدلی را به ابزاری قوی‌تر برای ایجاد روابط عمیق‌تر و پایدارتر تبدیل می‌کند.

به طور خلاصه، همدردی سطحی‌تر است و بیشتر به واکنش نشان دادن به درد دیگران محدود می‌شود، در حالی که همدلی نیازمند درک عمیق‌تر و ارتباط انسانی‌تری است که می‌تواند موجب تقویت اعتماد و همبستگی شود.

نتیجه‌گیری و جمع‌بندی

اینکه خودمان را جای دیگران بگذاریم، مسائل را بر اساس چارچوب‌های ارزشی دیگران ببینیم و از ذوب شدن نترسیم کار پیچیده و دشواری است. با تقویت همدلی می‌توان ارتباطات عمیق‌تر و ورابط پایدارتر ساخت. اگر در این مسیر نیاز به همراهی دارید، متخصصان سلامت روان کلینیک روان‌پویشی آگاه در کنار شما هستند.

لیست روانشناسان تهران

لیست روانشناسان شیراز

لیست روانشناسان آنلاین