غیرت در رابطه عاطفی؛ انواع سالم و ناسالم

غیرت در رابطه عاطفی اغلب به عنوان یک احساس یا ترکیبی از احساسات توصیف می‌شود. احساس غیرت ترکیبی از احساس غم و خشم است. احساسات بی‌شماری در ما تکامل یافته‌اند که به ما در مسیریابی موقعیت‌های پیچیده کمک می‌کنند.

احساسات به ما اجازه می‌دهند تا نشانه‌های ظریف را در روابطمان درک کنیم و به آن واکنش نشان دهیم. از دیدگاه تکاملی، احتمالاً غیرت احساسی تکامل یافته است. احساس غیرت در رابطه به افراد انگیزه می‌دهد که از رابطه خود محافظت کنند. بنابراین شانس بیشتری برای تولید مثل و پرورش فرزندان دارند.

احساسات زیادی همراه با احساس غیرت تجربه می‌شود. احساساتی مثل نفرت، حسادت، انتقام، ترس، اضطراب، افسردگی، احساس گناه، عشق و برانگیختگی جنسی. اما احساس خشم به عنوان یک احساس مرکزی در تجربه غیرت شناخته می‌شود.

یک قرن پیش، فروید درباره غیرت گفت: «غیرت احساسی مرکب از اندوه، درد ناشی از آن است. فکر و تصور از دست دادن فرد مورد علاقه، احساس خشم شدیدی نسبت به رقیب مورد تصور برمی‌انگیزد. فرد کم و بیش از خود انتقاد می‌کند اما فرد موردعلاقه را مسئول از دست دادن خود می‌داند.»

چه زمانی احساس غیرت را تجربه می‌کنیم؟

وقتی که احساس غیرت را تجربه می‌کنیم احساس می‌کنیم که عزت نفسمان تهدید شده است. رابطه عاشقانه خود را در معرض خطر می‌بینیم. بنابراین به شکل غریزی واکنش نشان می‌دهیم: شریک عاطفی خود را محدود می‌کنیم، و با رقابت‌طلبی خود را مالک شریک عاطفی خود می‌دانیم. با توجه به احساسات دخیل در تجربه‌ی احساس غیرت در رابطه می‌توانیم غیرت را نوعی اضطراب از «ناامنی عاطفی» در نظر بگیریم. غیرت یعنی: من می‌ترسم که فرد دیگری تو را بیشتر از من دوست داشته باشد و من تو را از دست بدهم.

تفاوت غیرت در رابطه با حسادت

غیرت با حسادت فرق می‌کند. در حسادت فرد چیزی را می‌خواهد که مال دیگری است. در غیرت فرد می‌ترسد که دیگری معشوق او را بیشتر از خود او دوست بدارد و رابطه از دست برود. در حسادت فرد احساس می‌کند به او خیانت می‌شود اما در غیرت نگران این است که فرد دیگری از او بهتر باشد. گاهی اوقات به اشتباه از این دو احساس به جای یکدیگر استفاده می‌کنیم.

شکل‌گیری احساس غیرت در کودکی

فروید می‌گفت که کودک میل جنسی خود را به سمت والدین جنس مخالف هدایت می‌کند. پسر برای دوست داشته شدن انحصاری توسط مادر و جلب توجه او، پدر را رقیب می‌بیند. او نمی‌خواهد فرد دیگری بیشتر از او، مادرش را دوست داشته باشد. کودک در نهایت می‌فهمد که توان رقابت با پدر را ندارد و نمی‌تواند مالک مادر باشد. بنابراین سعی می‌کند شبیه پدر شود.

برای دختر این فرایند برعکس است و تلاش می‌کند برای تملک پدر، شبیه مادرش شود.

غیرت در رابطه ، احساسی سالم

اگر این وضعیت به درستی طی شود احساس سالم غیرت شکل می‌گیرد. در نهایت پسر فردی شبیه پدرش می‌شود و با کسی که شبیه مادرش است رابطه برقرار می‌کند. اگر کودک نسبت به مادرش احساس تملک کند، همین احساس را نسبت به شریک عاطفی خود دارد. فرد در این فرایند یاد می‎‌گیرد چیزهایی که زمانی مال او بوده است ممکن است زمانی نباشد. غیرت یک احساس انگیزشی است برای حفظ چیزهایی که مال اوست.

غیرت سالم در رابطه ضامن عشق است و بقای رابطه را تضمین می‌کند. غیرت سالم باعث افزایش هوشیاری، محبت و تعهد در رابطه می‌شود.

غیرت ناسالم

اگر این فرایند به‌درستی طی نشود حسادت با غیرت ترکیب می‌شود. فرد احساس غیرت نمی‌کند و می‌تواند چیزهایی که مال او هستند را با دیگران تقسیم کند. اگر پسر نتواند شبیه پدرش شود و دختر نتواند با مادرش همانندسازی کند احساس مالکیت مطلق به همان شکل تقویت می‌شود. در نتیجه در آینده خود را مالک تمام‌عیار شریک عاطفی خود می‌داند و به هرچیزی که این مالکیت مطلق را تهدید کند با خشم شدید واکنش نشان می‌دهد.

فرد با احساس غیرت ناسالم:

دائما به همه‌چیز مشکوک است
نمی‌تواند روی مسائل دیگر تمرکز کند.
درباره کارهایی که رقیب عشقی می‌تواند برای محبوب او انجام دهد خیال‌بافی می‌کند.
نشخوار فکری دارد.
حساسیت بیش از حد به بداخلاقی و رفتارهای شریک عاطفی خود دارد.
در تمام رفتارهای معشوق به دنبال رد پای رقیب خیالی می‌گردد.

غیرت ناسالم مبتنی بر واقعیت نیست، در نتیجه فرد واکنش‌های او نیز با واقعیت تناسبی ندارد. غیرت ناسالم با ترس از دست دادن همراه است. فردی که غیرت ناسالم دارد وقایع را به گونه‌ای تفسیر می‌کند که بر معنای آنها تأثیر بگذارد.

محرک‌های غیرت ناسالم

علت اصلی غیرت ناسالم عزت نفس پایین، روان رنجوری بالا، و احساس مالکیت مطلق نسبت به دیگران، به ویژه احساس مالکیت نسبت به شریک عاطفی است. ترس از رها شدن یکی دیگر از محرک های اصلی غیرت ناسالم است.

انواع غیرت ناسالم

یکی از انواع غیرت ناسالم «غیرت فرافکنی شده» است. فردی که احساس غیرت ناسالم دارد احساسات خود مانند بی‌وفایی و خیانت را به شریک عاطفی خود نسبت می‌دهند.

در «غیرت هذیانی» حسادت و خشم با هم ترکیب می‌شوند. فرد ممکن است به شریک عاطفی خود حمله کند و بر روی جذابیت شریک برای دیگران تمرکز کنند. انواع دیگر غیرت ناسالم شامل از «غیرت پارانوئید»، «غیرت وسواسی» و «غیرت ناشی از اضطراب جدایی» است.

احساس غیرت احساس سالمی است. برای اینکه بدانیم غیرت ناسالم است باید شخصیت و فرهنگ را هم در نظر بگیریم. گاهی اوقات فرهنگ غیرت سالم و ناسالم را تقویت می‌کند.

سبک دلبستگی و غیرت در رابطه

فردی که دلبستگی ایمن دارد غیرت ناسالم کمتری نسبت به کسی که دلبستگی ناایمن دارد تجربه می‌کند. فردی که سبک دلبستگی مضطرب-ناایمن دارد، بیش از حد به احتمال جدایی یا از دست دادن عشق حساس است. در نتیجه تسلط‌خواهی بیشتری دارد و پرخاشگری فیزیکی و کلامی بیشتری را تجربه می‌کند. سبک‌های دلبستگی ناایمن اجتنابی و ناایمن دوسوگرا غیرت ناسالم بیشتری تجربه می‌کنند.

احساس غیرت به ما کمک می‌کند تا روابط خود را مجددا ارزیابی کنیم و اشتیاق و تعهد را در روابط افزایش می‌دهد. غیرت سالم خشم سالم را با خود می‌آورد. خشمی که سالم باشد رابطه را تخریب نمی‌کند، بلکه آن را اصلاح می‌کند. غیرت در رابطه احساس سالمی است که اگر نبود تعهد در رابطه معنایی نداشت.