موتیسم چیست؟ علائم و راه درمان لالی انتخابی
موتیسم یک اختلال اضطرابی پیچیده است که عمدتاً در کودکان بروز میکند و با ناتوانی در صحبت کردن در برخی از موقعیتهای اجتماعی مشخص میشود. اختلال موتیسم میتواند زندگی کودک را به طور قابلتوجهی تحت تاثیر قرار دهد؛ به ویژه در محیط آموزشی و اجتماعی که ارتباطات کلامی نقش مهمی دارند.
آگاهی از نشانهها و علل این اختلال مهم است؛ تا بتوانیم به این افراد کمک کنیم و درمان مناسبی برایشان پیدا کنیم که بتوانند بر این چالش غلبه کنند و زندگی بهتری داشته باشند. در این مقاله از وبلاگ کلینیک روانپویشی آگاه قصد داریم به نشانهها، علل و درمان اختلال موتیسم بپردازیم.
موتیسم چیست؟
به موتیسم، لالی انتخابی و سکوت انتخابی هم میگویند. کودک یا بزرگسال مبتلا به موتیسم در برخی از موقعیتهای اجتماعی خاص نمیتواند صحبت کند. این موقعیتها میتواند شامل مدرسه، محیطهای اجتماعی جدید یا حتی ملاقات با بستگانی باشد که بهندرت آنها را میبیند. این اختلال معمولاً در کودکی شروع میشود و اگر درمان نشود میتواند تا بزرگسالی ادامه یابد. کودک یا بزرگسالی که مبتلا به لالی انتخابی است انتخاب نمیکند در برخی از موقعیتها صحبت نکند، بلکه به معنای واقعی کلمه قادر به صحبت کردن نیست. با این حال فرد مبتلا به موتیسم میتواند با خانواده و دوستان نزدیکاش صحبت کند.
موتیسم میتواند در هر سنی شروع شود، اما بیشتر اوقات در اوایل کودکی و بین سنین 2 تا 4 سالگی آغاز میشود. این اختلال معمولاً زمانی آشکار میشود که کودک شروع به تعامل با افرادی خارج از خانواده خود میکند، مانند زمانی که به مهد کودک یا مدرسه میرود. علامت اصلی لالی انتخابی این است که کودک قادر به برقراری ارتباط با بعضی افراد است اما وقتی باید با کسانی که در دایرۀ راحتیاش نیستند صحبت کند، ناگهان ساکت و بیحرکت میشود. به عبارت دیگر، وقتی کودک باید با فردی که نمیشناسد یا در محیط جدید صحبت کند، صورتش حالت یخزده و بیحرکت پیدا میکند و نمیتواند صحبت کند.
نشانههای لالی انتخابی
- عدم برقراری تماس چشمی: آنها ممکن است از برقراری تماس چشمی اجتناب کنند و ممکن است رفتارهایی مانند دستپاچگی، بیادبی، بیعلاقگی یا اخمو بودن را نشان دهند که به دلیل اضطراب زیادی است که تجربه میکنند.
- نیاز به نزدیکی و توجه: کودک ممکن است به شدت به دنبال توجه و حمایت دیگران باشد و برای آرام شدن به دیگران بچسبد.
- مشکل در تعاملات اجتماعی: کودک ممکن است در موقعیتهای اجتماعی به شدت خجالت و گوشهگیر باشد، از تعامل با دیگران خودداری کند و تمایل به پنهان شدن داشته باشد.
- لجبازی کردن کودک: وقتی کودک از محیط اجتماعی(مثل مدرسه) که برایش اضطرابزا بوده به خانه بر میگردد، ممکن است احساس امنیت و راحتی بیشتری کند. در این حالت او ممکن است به جای صحبت کردن یا ابراز احساساتش، رفتار لجبازانهای از خود نشان دهد. این رفتار میتواند ناشی از اضطراب یا فشار اجتماعی باشد. به عبارت دیگر، لجبازی در این موقعیت میتواند به عنوان راهی برای بیان نارضایتی یا به دست آوردن توجه و حمایت والدین باشد.
در وبسایت NHS به این موضوع اشاره شده کودکانی که اعتماد به نفس بیشتری دارند میتوانند از حرکات بدنی برای ارتباط استفاده کنند. برای مثال؛ ممکن است برای (( بله )) سر خود را تکانه دهند یا برای (( نه )) سر خود را تکان ندهند. اما کودکانی که این اختلال را شدیدتر تجربه میکنند از برقرای ارتباط پرهیز میکنند و قادر به استفاده از روشهای معمول مانند صحبت کردن، نوشتن یا حرکات بدنی نیستند. این کودکان ممکن است به شدت از هرگونه تلاش برای برقراری ارتباط اجتناب کنند و به ندرت به درخواستها یا سوالات پاسخ دهند. با این حال، برخی از کودکان ممکن است در مواقعی بتوانند با استفاده از چند کلمه پاسخ دهند یا مثلاً با صدای بسیار آرام یا زمزمه. زمانی از این روش های ارتباطی استفاده میکنند که اضطراب کمتری داشته باشند.
عوامل ایجاد لالی انتخابی یا موتیسم
شایع ترین علل لالی انتخابی عبارتند از:
اضطراب اجتماعی یا خجالتی بودن بیش از حد
اضطراب اجتماعی یکی از مهمترین علل لالی انتخابی است. کودکان با اضطراب اجتماعی شدید، ممکن است در حضور دیگران، به ویژه افرادی که آشنا نیستند احساس ترس و نگرانی کنند. این ترس به حدی است که باعث میشود کودک نتواند صحبت کند. این کودکان معمولاً در محیط های آشنا مثل خانه به راحتی صحبت میکنند، اما در محیط های اجتماعی یا مدرسه سکوت میکنند.
هیجان پذیری منفی
کودکانی که به طور ژنتیکی مضطرب یا ترسو هستند، بیشتر مستعد لالی انتخابیاند. هیجانپذیری منفی میتواند اضطراب و ترس از قضاوت دیگران را تشدید کند.
بازداری رفتاری
بازداری رفتاری به تمایل فرد برای اجتناب از موقعیت های اجتماعی یا تجربیات جدید به دلیل احساس اضطراب یا ترس اشاره دارد. این نوع بازداری در کودکان به ویژه زمانی که با افراد ناآشنا تعامل میکنند بروز میکند. بازداری رفتاری میتواند یکی از عوامل ایجاد لالی انتخابی باشد. کودکانی که بازداری رفتاری دارند ممکن است در موقعیتهای اجتماعی احساس اضطراب بیشتری کنند و به همین دلیل از صحبت کردن در آنجا اجتناب کنند.
مهاجرت
کودکانی که به کشور جدیدی مهاجرت میکنند ممکن است اضطراب شدیدی تجربه کنند و به همین دلیل صحبت نکنند. لازم به ذکر است کودک به زبان جدید مسلط است و به خوبی میتواند صحبت کند اما با این حال صحبت نمیکند. صحبت نکردن کودک به دلیل ناتوانی او در استفاده از زبان جدید نیست.
عوامل خانوادگی
یکی از عوامل موثر در بروز این اختلال، الگوی محیطیای است که والدین فراهم میکنند. والدینی که در تعاملات اجتماعی خود الگوی بازدارنده دارند، ممکن است به طور غیر مستقیم این رفتار را در فرزندانشان تقویت کنند. برای مثال، اگر والدین خجالتی باشند و در موقعیتهای اجتماعی کمتر حضور داشته باشند این احساسات را به فرزندشان منتقل میکنند. همچنین اگر والدین به طور مکرر فرزندان خود را به صحبت نکردن در جمع های اجتماعی تشویق کنند این موضوع باعث میشود فرزندشان احساس ناامنی و اضطراب را تجربه کند.
عوامل ژنتیکی
برخی از مطالعات نشان دادهاند که ممکن است عوامل ژنتیکی نیز در ایجاد اختلال موتیسم نقش داشته باشند. کودکانی که والدینشان سابقه اضطراب یا اختلالات روانشناختی دیگر داشته باشند، ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی مستعدتر به این اختلال باشند.
تاثیرات فرهنگی و اجتماعی
در برخی از فرهنگها، صحبت کردن در جمعهای عمومی ممکن است با فشار اجتماعی یا انتظارات فرهنگی همراه باشد که میتواند منجر به ایجاد لالی انتخابی شود. این فشارها ممکن است باعث شود کودک در جمع های ناآشنا صحبت نکند.
موتیسم یک اختلال پیچیده است که عوامل متعددی در ایجاد آن نقش دارد. تشخیص صحیح و درمان مناسب میتواند به کودکان کمک کند تا بر این مشکل غلبه کنند.
تشخیص موتیسم
لالی انتخابی اگر درمان نشود ممکن است منجر به انزوا، کمبود عزت نفس و اختلال اضطراب اجتماعی شود. در صورت عدم درمان، ممکن است این وضعیت تا دوران نوجوانی و بزرگسالی ادامه یابد.
تشخیص در کودکان
اگر اختلال لالی انتخابی در سنین پایین تشخیص داده شود، کودک میتواند بر آن غلبه کند. والدین و مدارس باید به علائم هشدار دهنده توجه کنند و با همکاری هم برای رفع این مشکل اقدام کنند. علائم شامل صحبت نکردن در موقعیت های خاص است. تشخیص به موقع و دریافت درمان مناسب میتواند به کاهش مشکلات اجتماعی و عاطفی در آینده کمک کند.
تشخیص در بزرگسالان
تشخیص و درمان لالی انتخابی در بزرگسالان ممکن است پیچیدهتر از کودکان باشد، اما با مداخله مناسب میتوان بر این اختلال غلبه کرد. در بزرگسالان، لالی انتخابی ممکن است به مشکلات روانی و عملی منجر شود که شامل اختلال در عملکرد شغلی و تحصیلی است. برای مدیریت این وضعیت، مهم است که بزرگسالان به متخصص سلامت روان مراجعه کنند. این متخصصان میتوانند به ارزیابی و درمان مسائل روانی مرتبط با لالی انتخابی بپردازند.
راهنماهای تشخیص موتیسم
تشخیص لالی انتخابی بر اساس دستورالعمل های خاصی انجام میشود که شامل مشاهدات زیر است:
- صحبت نکردن در موقعیتهای خاص: فرد در موقعیتهایی مانند کلاس مدرسه یا مکانهای عمومی صحبت نمیکند.
- گفتار طبیعی در موقعیتهای راحت: فرد میتواند در موقعیتهایی که احساس راحتی میکند صحبت کند مانند وقتی که تنها با والدینش در خانه است.
- مدت زمان عدم صحبت: عدم توانایی در صحبت کردن باید حداقل به مدت 1 ماه( یا 2 ماه در یک محیط جدید) ادامه داشته باشد.
- تاثیر بر عملکرد: عدم توانایی در صحبت کردن باید به نحوی باعث مختل شدن عملکرد فرد شود.
- عدم توضیح بهتر توسط اختلالات دیگر: عدم توانایی صحبت کردن نباید با اختلالات رفتاری و روانی دیگر بهتر توجیه شود.
مشکلات مرتبط
وبسایت NHS به این موضوع اشاره کرده است که کودکان مبتلا به لالی انتخابی اغلب با ترسها و اضطرابهای اجتماعی دیگر نیز مواجه هستند و ممکن است مشکلات بیشتری در گفتار و زبان داشته باشند. آنها معمولاً از انجام هر کاری که توجه دیگران را به خود جلب کند خودداری میکنند؛ زیرا معتقدند این کار باعث میشود دیگران از آنها انتظار صحبت کردن داشته باشند.
عفونتهای ادراری از جمله مشکلاتی است که کودک مبتلا به لالی انتخاب ممکن است تجربه کند. عفونت های ادراری به این دلیل ایجاد میشود که کودک نمیتواند از معلم اجازه بگیرد تا از دستشویی استفاده کند. کودک ممکن است از خوردن و نوشیدن در طول روز خودداری کنند تا نیازی به رفتن به دستشویی نداشته باشند.
کودکان همینطور ممکن است در انجام تکالیف یا برخی از موضوعات درسی دچار مشکل شوند، زیرا نمیتوانند در کلاس سوال بپرسند. بزرگسالان نیز ممکن است به دلیل عدم مشارکت در فعالیت های اجتماعی، تحصیلی و شغلی دچار مشکل شوند.
درمان موتیسم سکوت انتخابی
با مدیریت و درمان مناسب، اکثر کودکان میتوانند بر لالی انتخابی غلبه کنند. اما هر چه این اختلال دیرتر تشخیص داده شود درمان آن زمان بیشتری خواهد برد. اثربخشی درمان به موارد زیر بستگی دارد:
- مدت زمانی که فرد دچار لالی انتخابی بوده است.
- داشتن یا نداشتن مشکلات ارتباطی دیگر
- همکاری همۀ افرادی که در آموزش و زندگی خانوادگی او دخیل هستند.
درمان بر خود صحبت کردن تمرکز ندارد، بلکه به دنبال کاهش اضطراب است. مهم است که محیط اطراف کودک به گونهای باشد که باعث کاهش اضطراب شود. به همین علت، خانواده و کارکنان مهدکودکها و مدارس باید:
- اضطراب خودشان را به کودک منتقل نکنند: اگر کودک متوجه شود که شما نگران هستید، ممکن است اضطراب او بیشتر شود.
- به کودک اطمینان دهید: به کودک بگویید که او میتواند هر زمان که آماده بود صحبت کند.
- روی فعالیتهای لذت بخش تمرکز کنید: سعی کنید کودک را با بازی و فعالیتهای سرگرمکننده مشغول کنید.
- تشویق رفتارهای اجتماعی کوچک: هر تلاشی که کودک برای ارتباط برقرار کردن انجام میدهد، مانند دادن یا گرفتن اسباب بازی، تکان دادن سر یا اشاره کردن را تشویق کنید.
- عادی رفتار کردن وقتی کودک صحبت میکند: اگر کودک صحبت کرد نباید تعجب یا هیجان زیادی نشان دهید؛ بلکه مثل وقتی که هر کودک دیگری صحبت میکند، به آرامی و با گرمی پاسخ دهید.
این روشها کمک میکنند تا کودک بدون فشار اضافی، کمکم اعتماد به نفس لازم برای صحبت کردن را پیدا کند. برای کودکان بزرگتر که اضطراب بیشتری دارند، ممکن است نیاز به حمایت فردی بیشتری وجود داشته باشد.
در ادامه به روشهای درمان موتیسم میپردازیم. روش های درمان موتیسم شامل؛
روان درمانی
درمان شناختی- رفتاری یکی از رویکردهای موثر در اختلال موتیسم است. درمان شناختی- رفتاری به فرد کمک میکند تا روی نحوۀ تفکر درباره خود، جهان و دیگران تمرکز کند و بررسی کند چگونه این دیدگاهها بر افکار و احساساتش تاثیر میگذارند. درمان شناختی- رفتاری همچنین ترسها و پیشفرضها را از طریق مواجههی تدریجی به چالش میکشد. رویکرد دیگری که در درمان این اختلال موثر است درمان رفتاری است. درمان رفتاری از رویکرد تدریجی و مرحله به مرحله برای غلبه بر ترس ها استفاده میکند.
دارو درمانی
دارو معمولاً فقط برای کودکان بزرگتر، نوجوانان و بزرگسالانی مناسب است که اضطراب آنها منجر به افسردگی و مشکلات دیگر شده است. دارو هرگز نباید به عنوان جایگزینی برای تغییرات محیطی و رویکردهای رفتاری تجویز شود. با این حال، برخی از متخصصان توصیه میکنند که از ترکیبی از داروها و درمان های رفتاری در بزرگسالان مبتلا به لالی انتخابی استفاده شود.
بازی درمانی
بازی درمانی میتواند در درمان لالی انتخابی موثر باشد. این نوع درمان به کودک کمک میکند تا از طریق بازی، احساسات و اضطرابهای خود را ابراز کند و مهارتهای اجتماعی و ارتباطی خود را بهبود بخشد. بازی درمانی میتواند اعتماد و راحتی را در محیط درمانی ایجاد کند و به کودک اجازه میدهد تا به صورت غیرمستقیم با موقعیت های اجتماعی مواجه شود.
اگر احساس میکنید که شما یا فرزندتان به کمک نیاز دارید، اولین قدم موثر در این مسیر مراجعه به یک روانشناس یا درمانگر است. دریافت کمک حرفهای میتواند نقش کلیدی در موفقیت درمان و بهبود کیفیت زندگی شما داشته باشد. شما میتوانید از خدمات کلینیک روانپویشی آگاه بهرهمند شوید.
منابع:
دیدگاهتان را بنویسید