فوبیا چیست؟ علائم و درمان فوبیا
فوبیا (ترس بیمارگون) هر گونه ترس غیرمنطقی از اشیا، حیوانات، موقعیت‌ها یا فضاهایی است که از نظر عینی خطرناک نیستند. فردی که به این اختلال مبتلا است ترس شدید و غیرمنطقی از یک شی یا موقعیت را تجربه می‌کند که اغلب باعث ایجاد مشکل در یک یا چند زمینه از زندگی‌اش میشود.
فوبیا میتواند برای هرکسی اتفاق بیفتد و هیچ ربطی به سن، جنسیت، شغل یا موقعیت اجتماعی فرد ندارد. حتی افراد کاملاً بالغ هم می‌توانند از پرواز، آب، تاریکی، خون بترسند. در این اختلال فرد میتواند از هر چیزی بترسد اما تفاوت‌های قابل‌توجهی بین ترس و فوبیا وجود دارد.
همه‌ی ما ترس را در زندگی خود تجربه می‌کنیم اما ترس‌مان زندگی روزمره‌ی ما را مختل نمی‌کند. ما از چیزهایی می‌ترسیم که به شکل عینی میتواند بقای ما را تهدید کند. احساس ترس از گذشته تا امروز بقای ما را تضمین کرده است. چه بسا اگر نمی‌ترسیدیم امروز اثری از انسان در جهان هستی نبود.
در فوبیا واکنش ما به محرک ترسناک به طور غیرمنتظره‌ای شدید است و فعالیت‌های روزمره‌ی ما را مختل می‌کند. ترس در این اختلال یک ترس پاتولوژیک است. ما با اینکه می‌دانیم پوچ و بی‌اساس است اما با این وجود باز هم نمی‌توانیم برای ترس‌مان توضیح یا دلیلی پیدا کنیم و غلبه بر آن برای ما غیرممکن به نظر می‌رسد.
وقتی که به ترس پاتالوژیک مبتلا هستیم معمولاً آگاهانه و به شکل منطقی تشخیص می‌دهیم که محرک ترسناک بی خطر است اما با وجود این درک و آگاهی، اگر از شیء یا موقعیت ترسناک اجتناب نکنیم، دچار اضطراب شدیدی میشویم.
این اختلال در کودکان و نوجوانان بیشتر از بزرگسالان دیده میشود. به عنوان مثال، ترس از ارواح و تاریکی در میان کودکان و نوجوانان بسیار رایج است. درصد واکنش فوبیک در زنان کمی بیشتر از مردان است. که برای این مورد می‌توانید از کلینک روانشناسی آگاه درخواست مشاوره روانشناسی داشته باشید و بهتر با این موضوع کنار بیاید.
دریافت مشاوره فردی از کلینیک آگاه
تفاوت ترس مرضی با فوبیا
- ترس در فوبیا شدیدتر و فلج‌کننده است.
- محرکی که باعث ترس در فوبیا میشود، اصلا ترسناک نیست و یا زندگی فرد را به خطر نمی‌اندازد.
- تجربه‌ی اصلی ترس در فوبیا سرکوب و فراموش میشود.
- ترس در فوبیا از نظر فرد پوچ و ناموجه به نظر می‌رسد.
- فرد هیچ کنترلی بر ترس مرضی خود ندارد.
- ترس مرضی همیشه با احساس گناه همراه است.
علائم و نشانه‌های فوبیا
ترس مرضی ممکن است برای هر کسی متفاوت باشد. علائم این اختلال نیز می تواند از نظر شدت متفاوت باشد.
به طور کلی، علائم فوبیا شامل تجربه ترس و اضطراب شدید است. این ترس و اضطراب در مواجهه با موقعیت یا شیئی که از آن می‌ترسیم رخ می‌دهد. اگر ترس مرضی شدید باشد، حتی فکر کردن در مورد آن نیز میتواند علائم را تحریک کند. گاهی اوقات ترس پاتولوژیک تبدیل به ترس‌های وسواسی مداوم میشود.
همچنین بخوانید: اتوفوبیا یا ترس از تنهایی چیست؟
علائم جسمانی ترس بیمارگون
- احساس بی‌ثباتی
- سرگیجه، سبکی سر یا غش
- تپش قلب یا تند شدن ضربان قلب
- درد قفسه سینه یا سفتی در قفسه سینه
- تعریق
- گرگرفتگی عضلات
- تنگی نفس یا احساس خفگی
- حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
- احساس بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن
- لرزش عضلات دست و پا
علائم روانی فوبیا
- ترس از غش کردن
- ترس از دست دادن کنترل
- ترس از مردن
- احساس جدا شدن از محیط یا جدا شدن از بدن خود – که به عنوان تجزیه شناخته میشود.
انواع فوبیا
ترس مرضی به دو نوع تقسیم میشود:
1. فوبی عصبی
2. فوبی تروماتیک
فوبی نوروتیک (عصبی): در فوبیای عصبی فرد ترس شدید خود را به اشیا یا موقعیت های مشابه تعمیم می‌دهد. برای مثال ترس از سگ‌ها ممکن است در طول زمان تبدیل به ترس از انواع حیوانات شود. این ترس ممکن است دوباره گسترش یابد و به ترس از محل زندگی حیوانات تبدیل شود.
فردی که از فوبی نوروتیک رنج می‌برد از اساس واقعی ترس‌های خود آگاه نیست، واکنش‌های او به محرک ترسناک اغلب خشونت‌آمیز است. فرد هنگام تماس با موضوع ترس خود وحشت شدیدی را تجربه می‌کند. ترس از شب‌پره، عنکبوت، سوسک، موش صحرایی، ترس از مکان‌های تاریک نمونه‌های بارز ترس فوبی عصبی هستند.
فوبی تروماتیک: در فوبی تروماتیک، یک رویداد آسیب‌زا برای ایجاد یک ترس شدید برای یک عمر کافی است. برای مثال فرد یک بار از نردبان می‌افتد و بعد از آن از ارتفاع می‌ترسد. در فوبی تروماتیک، فرد ترس خود را به موقعیت‌های دیگر تعمیم نمی‌دهد.
همچنین بخوانید: کلاستروفوبیا چیست؟ غلبه بر ترس از فضای بسته
نظریه روان پویشی چگونه فوبیا را توضیح می‌دهد؟
در دیدگاه روانپویشی اعتقاد بر این است که فوبیا ناشی از ترس‌های سرکوب‌شده در دوران کودکی است. نیروهای پویشی متعارض در ناهشیار ما افکار و اعمال آگاهانه‌ی ما را تعیین می‌کند. مکانیسم دفاعی مورداستفاده در این اختلال «جابه‌جایی» است.
ما در «جابه‌جایی» احساسات منفی خود را از منبعی که موجب آن احساسات منفی شده، به فرد یا چیزی که کمتر تهدیدکننده است منتقل می‌کنیم. ما اضطراب خود را بر روی یک موضوع بی‌خطر متمرکز می‌کنیم تا بتوانیم از اضطراب درونی خود فرار کنیم. به جای اینکه احساس کنیم اضطراب و خطر در درون ما است، فوبیا به ما اجازه می‌دهد تا منبع اضطراب را در خارج پیدا کنیم، جایی که می‌توانیم از آن اجتناب کنیم. این به ما امکان می‌دهد تا عملکرد بهتری داشته باشیم.
از نظر روانکاوی موضوع ترس بیمارگون منبع اصلی اضطراب نیست و ممکن است به طور نمادین نشان‌دهنده‌ی عقده، درگیری یا آسیب باشد. اگرچه فرد از خود موضوع ترس پاتالوژیک می‌ترسد، اما ترس اصلی چیز دیگری است. در واقع، موضوع ترس مرضی تنها یک نماد مشخص از ترس اصلی است.
مثلا زنی را تصور کنید که قربانی تجاوز جنسی شده است و بعد از آن از مارها می‌ترسد. ترس‌های مرضی نمادین، تأثیر و احساسات بیشتری همراه خود دارند. به طور قابل توجهی ناراحت‌کننده هستند؛ اختلال بیشتری در عملکرد فرد دارند؛ با اجتناب بیشتری همراه هستند. احتمال بیشتری وجود دارد که فرد در پاسخ به فوبیایی با معنای نمادین مکانیسم‌های دفاعی بیشتری از خود نشان دهد.
ترس پاتالوژیک و یادگیری
گاهی اوقات ترس‌های ما از طریق شرطی‌سازی تقویت می‌شوند. ما یاد می‌گیریم که از چیزهایی که برای ما خطری ندارند بترسیم. کودکی را تصور کنید که هنگام بازی در استخر آب افتاده است و بعد از آن از آب می‌ترسد.
بدن ما حافظه‌ی روان‌تنی قدرتمندی دارد. هر اتفاقی که بقای ما را تهدید کند میتواند تبدیل به ترس مرضی شود. در یادگیری، یک محرک بی‌خطر با تهدید زندگی ما همراه میشود و بدن و ذهن ما آن محرک بی‌خطر را خطرناک به حساب می‌آورد و به آن واکنش نشان می‌دهد و از آن می‌ترسد. گاهی اوقات ما یادگیری ترس خود را به موقعیت‌های مشابه دیگر تعمیم می‌دهیم و از آن می‌ترسیم و اجتناب می‌کنیم.
راه های درمان فوبیا
اکثر افراد بر این باور هستند که می‌توانند اختلال خود را خودشان به تنهایی درمان کنند فقط کافی است با آن به شکل مستقیم مواجه شوند. اما شما به شخص دیگری نیاز دارید که بتواند چیزهایی را ببیند که شما نمی‌توانید ببینید. خیلی سخت است که به تنهایی از ترس بیمارگون خود خلاص شوید یا از آنچه سرکوب کرده‌اید آگاه شوید.
درمان‌های مورداستفاده در فوبیا شامل درمان‌های شناختی رفتاری -دارو درمانی- رفتار درمانی و درمان‌های تحلیلی و پویشی است. در درمان‌های روان‌تحلیلی به منشأ ترس در کودکی پرداخته میشود تا بتوانید به ترس‌های خود که ریشه در ناهشیار دارند آگاه شوید.
منبع: healthline
دیدگاهتان را بنویسید