چه زمانی به روانشناس مراجعه کنیم؟
زندگی چالشهایی سر راهمان قرار میدهد و ما گاها در حل این چالشها با بنبست مواجه میشویم. حس میکنیم توانایی لازم برای حلشان را نداریم. گاهی ممکن است بهتنهایی خودمان را درگیر حل این چالشها کنیم ولی نتایج خوبی به دنبال ندارد و بیش از پیش خسته میشویم. این همان زمانی است که نیازمند کمک حرفهای از یک روانشناس متخصص هستیم. دراین مقاله از وبسایت کلینیک روانشناسی آگاه قصد داریم به لزوم مراجعه به روانشناس، چرا و چه زمانی به روانشناس مراجعه کنیم و باورهای رایج در این باره و فواید مراجعه به روانشناس بپردازیم. همچنین سرنخهایی به شما میدهیم که در پیدا کردن مسیر درست کمکتان کند.
فهرست محتوا:
Toggleروانشناس کیست؟
روانشناس یا مشاور فردی است که آموزشهای تخصصی در حوزۀ مطالعۀ رفتار و فرایندهای ذهنی و روانی دیده است. او میتواند به دیگران کمک کند مسائل روانشناختیشان را مدیریت کنند و به خودشکوفایی برسند. اگر روانشناسی بخواهد در حیطۀ بالینی فعالیت کند به او رواندرمانگر یا تراپیست میگوییم. رواندرمانی فرآیندی گفتوگو محور است. رواندرمانگر رویکرد درمانی خاصی برای درمان دارد.
روانپزشک بعد از گذراندن دورۀ پزشکی عمومی، دورۀ تخصصی روانپزشکی را میگذراند. فرآیند کاری روانپزشک شامل گرفتن شرح حال، تشخیص اختلال روانی و تجویز دارو برای درمان اختلال میشود. مدت زمان جلسات درمان روانپزشک ممکن است بسیار کمتر از روانشناس باشد. البته روانپزشکانی که فلوشیپ رواندرمانی دارند و آموزش تخصصی در حیطۀ رواندرمانی دریافت کردهاند نیز ممکن است تراپیست و رواندرمانگر نیز باشند.
تفاوت روانشناس و روانپزشک در سطح تحصیلات و آموزش، استفاده یا عدم استفاده از دارو و مدت زمان جلسات درمانی است. روانشناسان به اختلالات روانی و مشکلات شخصیتی میپردازند و سعی میکنند از طریق فرایندی گفتوگو محور و ایجاد رابطهای صمیمانه و حرفهای به مراجعانشان کمک کنند.
برای چه مشکلاتی به روانشناس مراجعه میکنیم؟
-
اختلالات روانی مانند افسردگی:
روانشناس روی ریشههای اختلال روانی، الگوهای فکری یا ارتباطی موثر بر آن، مهارتهای مقابلهای سالم و ناسالم و مواجه با احساسات کار میکند تا فرد بتواند ناامیدی و درماندگی ناشی از افسردگی را مدیریت کند.
دریافت نوبت مشاوره افسردگی
-
مدیریت استرس:
استرس مداوم منجر به پیامدهایی منفی در روزمرۀ فرد میشود و عملکردش را تحت تاثیر قرار میدهد. روانشناس مهارتهای مدیریت استرس سالم را به شما میآموزد. همچنین در مدیریت جنبههای استرسزای زندگیتان به شما کمک میکند.
-
سوگ و فقدان:
تاب آوردن غم و اندوهی که در نتیجۀ سوگ و فقدان به وجود میآید میتواند بدون کمک متخصص بسیار دشوار باشد. کمک گرفتن از روانشناس توانایی تجربۀ غم و اندوه و مواجهه با احساسات و کنار آمدن با تغییرات زندگی را فراهم میکند.
-
تروما یا ضربه های روانی:
اگر در زندگیتان سابقۀ بدرفتاری، سوءاستفاده یا نادیده گرفته شدن دارید ممکن است هنوز با پیامدهای آن دستوپنجه نرم کنید. اگر قربانی یک تصادف، تجاوز، خشونت خانگی، بیماری مزمن یا هر رویداد آسیبزای دیگری شدهاید و نتوانستهاید آن را حل و فصل کنید و به زندگی عادی برگردید، روانشناس میتواند کمک و حمایت عاطفی که به آن نیازمندید برایتان فراهم کند. او با ایجاد ارتباطی صمیمانه در چهارچوب مرزهای حرفهای میکوشد امنیت را برای شما فراهم کند تا جنبههای مختلف تروما را بررسی کنید.
-
شناخت احساسات:
در مراحل مختلف زندگی تجربیاتمان باعث احساسات متفاوتی میشوند که یا نمیتوانیم به طور کامل آنها را بروز بدهیم، یا حتی در مواردی بهدرستی آنها را بشناسیم. روانشناس کمک میکند احساساتمان را مجددا در اتاق درمان بازشناسی و تجربه کنیم تا به درک بهتری از خودمان و جهان پیرامون برسیم.
-
مشکلات شغلی:
روانشناس کمک میکند روی مسائل غیرسازنده در مسیر شغلیتان گیر نکنید. توانمندیهایتان را به رسمیت بشناسید، مهارتهای ارتباطیتان را بهبود ببخشید یا در صورت لزوم مهارتهای جدیدی بیاموزید. همچنین اگر از مسیر شغلیتان ناراضی هستید، بتوانید تغییراتی ایجاد کنید یا مسیر جدیدی بیابید.
-
مشکلات تحصیلی:
اگر فرزندتان دچار اختلالات یادگیری یا سایر مشکلات تحصیلی است مراجعه به مشاور تحصیلی انلاین میتواند کمککننده باشد. او میکوشد روشهای یادگیری بهتر، مهارتهای افزایش توجه و تمرکز و برنامهریزی را به او یاد بدهد؛ همچنین کمک کند استعدادها و علائقش را کشف شوند.
-
احتمال وجود اختلال روانی:
اگر فکر میکنید علائم یک اختلال روانی را تجربه میکنید یا دیگران متوجه تغییراتی در شما شدهاند بهتر است به روانشناس مراجعه کنید. طیف وسیعی از بیماریهای روانی با علائم مختلف وجود دارند. روانشناس میتواند در درک و بهبودشان کمک کند.
-
اختلال سوء مصرف مواد:
روانشناسان فعال در حیطۀ ترک اعتیاد، کمک میکنند مسیر دشوار ترک اعتیاد و بازیابی خودتان را بهتر پشت سر بگذارید. همچنین میتوانند از خانوادههای درگیر این مسئله حمایت کنند.
دریافت مشاوره از دکتر ترک اعتیاد آنلاین
-
مسائل و مشکلات بین فردی:
روابط بینفردی فراز و نشیب دارند و میتوانند روی جنبههای متفاوت زندگی افراد نیز تاثیر بگذارند. روانشناس میتواند در بررسی و حلوفصل اختلافات خانوادگی، مشکلات روابط اجتماعی و فرزندپروری به شما کمک کند. مراجعه به زوجدرمانگر و سکستراپیست میتواند کمک کند زندگی زناشویی سالمتر و امنتری داشته باشید و فضای امنی برای فرزندانتان بسازید.
در کل روانشناسان میکوشند با ارزیابی مسیر زندگی شما و نیازهایی که دارید با شما همکوک شوند و به رشد و بهبود کلی شخصیتتان و پشت سر گذاشتن چالشهای زندگی کمک کنند.
چه موقع باید به روانشناس مراجعه کنیم؟
به زبان ساده هر وقت حس کنیم یک جای کار میلنگد به این فکر میافتیم که به روانشناس مراجع کنیم:
- وقتی به عنوان یک بزرگسال نمیتوانیم در بعضی موقعیتها عملکرد مناسبی از خودمان داشته باشیم.
- وقتی حس میکنیم کارکرد ذهن و روانمان دستخوش تغییراتی شده که برایمان آزاردهندهاند.
- وقتی میبینیم روابطمان پیش نمیروند و با احساساتی مانند بیکفایتی، طردشدگی و دور افتادگی از دیگران مواجه میشویم.
- وقتی دیگران مهمی که با ما زندگی میکنند و تغییراتی در ما میبینند یا از رفتارهایی در ما اذیت میشوند. گاهی ممکن است به ما یادآور شوند به کمک حرفهای از جانب روانشناس نیازمندیم.
- وقتی نگران کودک یا نوجوانمان هستیم و نشانههایی در رفتارشان دیدهایم که فکر میکنیم مشکلساز است.
- وقتی چالشها و بحرانهای شغلی و تحصیلی اجازۀ تجربۀ یک زندگی شاد و معنادار را از ما گرفتهاند.
- گاهی در نتیجۀ مشکلی که برای افراد نزدیکمان پیش آمده ممکن است به کمک حرفهای احساس نیاز کنیم؛ مثلا والدینمان بیماری مزمنی گرفتهاند، همسرمان بدرفتاری میکند یا دیگر نمیتوانیم با فرزند نوجوانمان ارتباط برقرار کنیم.
البته با افزایش آگاهی عمومی ممکن است برای اهدافی مانند خودشناسی یا کار کردن روی تروماها و آسیبهایی که فکر میکنیم دیدهایم به روانشناس مراجعه کنیم. گاهی در زندگی احساس مشکل نمیکنیم و صرفا میخواهیم خودمان را بهبود بدهیم که به فکر کمک گرفتن از روانشناسان میافتیم.
چطور روانشناس مناسب انتخاب کنیم؟
انتخاب روانشناس و رواندرمانگر مناسب معمولا احتیاج به زمان دارد و تجربههای دوستان، اطرافیان و اعضای خانواده یا دنیای اینترنت امکان بررسیهای لازم را برای انتخاب روانشناس مناسب فراهم میکند. اگر بخواهیم در این خصوص نکات مهمی را یادآور شویم میتوانیم به این موارد اشاره کنیم:
- روانشناس توی هر رویکرد درمانی که کار میکند باید در ابتدا آموزش باکیفیت و لازم را دیده باشد. همچنان نیز در حال بهروز کردن دانش خودش باشد.
- او برای کسب مهارت درمانی لازم و به کار بردن دانشش نیاز به دریافت سوپرویژن و مشورت حرفهای دارد و از آن بهرهمند میشود.
- او خودش تحت درمان است و میکوشد شناخت بهتر و کاملتری نسبت به وجوه شخصیتی و تعارضهای درونی خودش داشته باشد تا در موقعیتهای پر چالش اتاق درمان بتواند عملکرد بهتری از خودش نشان دهد. به قول فروید: «رواندرمانگر میتواند مراجعش را تا جایی ببرد که خودش قبلا رفته باشد!»
- روانشناس توانایی لازم در ایجاد ارتباطی درمانی داشته باشد و اصول اخلاقی و حرفهای را رعایت میکند. حفظ مرزهای درمانی مانند عدم برقراری تماس جسمانی با شما یا هر ارتباط دیگری غیر از اتاق درمان بسیار مهم است. شفاف بودن دربارۀ هزینه و زمان جلسات و تلاش برای حفظ آن، احترام به حقوق شما را نشان میدهد.
در نهایت نکتهای که اهمیت زیادی دارد این است که احساس درونی خودتان به او بسیار مهم است. عمیقترین و مهمترین راهنمای شما در اتاق درمان حس درونی شماست. آیا دوست دارید بیشتر با او صحبت کنید؟ حس میکنید شما را میفهمد و برای بهبود شما تلاشش را به کار میبندد؟ او را بسیار دور از خودتان احساس میکنید و نمیتوانید ارتباط مناسبی با او شکل بدهید؟ به این احساسات توجه کنید! میتوانید به آنها بپردازید و حتی با خود روانشناس و درمانگرتان درمیان بگذارید تا توضیح او را بشنوید. درنهایت باهم تصمیم درستی اتخاذ کنید که درنهایت، این جاده برای شما تجربهای عمیق، تغییردهنده و مشفقانه باشد.
مراجعه به روانشناس چه فایدهای دارد؟
اگر بخواهیم بگوییم رفتن پیش روانشناس و رواندرمانگر و آغاز مسیر درمان چه فایدهای دارد میتوانیم با همین جمله آغاز کنیم: درمان همهچیز را واضحتر میکند و کمک میکند خودتان، روابطتان و مسیر زندگیتان را بهتر بفهمید. شما با کمک درمان:
- نسبت به خودتان و دنیای درونیتان آگاهتر میشوید
- موانع و مشکلات را چه در مسیر زندگی و چه در الگوهای رفتاری قدیمیتان شناسایی میکنید
- روابط بین فردی و حتی درون فردیتان را بهبود میبخشید
- مهارتهای ارتباطیتان را بهبود میدهید و میتوانید روابطی امن با افراد ارزشمند زندگیتان بسازید
- احساساتتان را باز میشناسید و از تجربه کردن آنها فرار نمیکنید
- حال جسمیتان نیز بهتر میشود و بیماریهای سایکوسوماتیک که با آنها دستوپنجه نرم میکردید را بهتر مدیریت میکنید
- ظرفیت روانیتان را بالا میبرید و قدرت دیدن و تجربه کردن و پذیرش ضربههای روانی زندگیتان را پیدا میکنید.
مجموعۀ این دستاوردها باعث میشود بتوانید در برخورد با بقیۀ مسائل و مشکلات زندگی بهتر عمل کنید.
باورهای غلط در مورد مراجعه به روانشناس
در گذشتههای نهچندان دور، نگاه جامعه به روانشناسی و روانشناسان نگاهی خوشبینانه و توام با اعتماد نبود. البته این نگاه هنوز هم در جامعه وجود دارد و متاسفانه به دلیل حرفهای نبودن برخی مشاوران و رواندرمانگران گاهی تقویت میشود. در ادامه تعدادی از این باورها را بررسی میکنیم:
-
مراجعه به روانشناس برای دیوانههاست
در نظر گروهی از مردم مراجعه به روانشناس رفتار مناسبی نیست: «مگر دیوانهام که به روانشناس مراجعه کنم؟». افراد زیادی این تصور را دارند که مشکلاتشان جدی نیست و مراجعه به روانشناس برای مشکلات روانی حاد است. آنها سعی میکنند خودشان بهتنهایی مشکلاتشان را حل کنند. با کمک گرفتن از اطرافیان، خواندن کتاب، گوش دادن به پادکستهای مختلف یا حتی اتکا به بعضی پستهای اینستاگرامی.
گاهی افراد هزینههای گزاف میکنند تا در کارگاهها و وبینارهایی شرکت کنند که بهشان کمک کند رنجهایشان را پشت سر بگذارند. مجموعۀ این شرایط باعث میشود روانشناسی زرد در جامعه تقویت شود و شکافی قابل توجه بین روانشناسان حرفهای و عموم مردم بیفتد. همچنین عدۀ زیادی را به روانشناسی بدبین کند.
به دلیل شرمی که مراجعه به روانشناس در بعضی جوامع دارد، گاهی مردم مایلاند تا جای ممکن دست به چنین کاری نزنند یا اگر هم مجبور شوند آن را از دیگران پنهان کنند.
-
روانشناسان فقط به فکر پولند
شاید شما هم شنیده باشید: «روانشناسان جلساتشان را برای دریافت هزینۀ بیشتر مدام ادامه میدهند و طولانی میکنند.» شکی نیست که دریافت پول جزئی از قرارداد درمانی و اصول حرفهای یک رواندرمانگر است. درمانگر نیز مثل هر شغل دیگری بهازای زمان و خدماتی که در اختیار شما میگذارد از شما پول میگیرد و متعهد میشود این رابطه را در حدود حرفهای و اخلاقیاش حفظ کند. بنابراین لازم است درمانگر به کارش متعهد باشد و در زمان مناسب، اقدامات لازم را در راستای مستقل شدن مراجع از خودش انجام بدهد.
رابطۀ درمانی بدون میل مراجع ادامه پیدا نمیکند و باید توجه داشت بهبودی و دریافت نتیجۀ مناسبی که در طول زمان حفظ شود، به صرف زمان و تعهد درمانجو هم نیاز دارد. با این حال درمانگری که فقط به فکر پول است و نمیتواند رابطهای انسانی با مراجعش بسازد گزینۀ مناسبی برای مراجعه نیست.
-
رواندرمانی بیفایده است
«پولی که به روانشناست میدهی را به من بده تا به حرفهایت گوش کنم.» احتمالا شما هم این جمله را شنیدهاید. اینکه کسی به روانشناسی مراجعه کرده و نتیجۀ مطلوبی نگرفته موضوعی قابل بررسی است. ممکن است روانشناس او آموزش کافی و لازم را ندیده، صلاحیت علمی نداشته یا بهاندازۀ کافی از طریق درمان فردی و سوپرویژن روی مهارتهایش کار نکرده است. همچنین ممکن است ارتباطی که بین او و درمانگرش شکل گرفته به دلایل مختلفی شکست خورده است. به هر حال نمیتوان این تجربه را به کل روانشناسان و فرآیند رواندرمانی تعمیم داد.
پژوهشهای علمی متعددی هستند که اثربخشی رواندرمانی را تایید میکنند. اگرچه صحبت کردن با دوستان و آشنایان یکی از مهمترین شکلهای حمایت اجتماعی است؛ اما نمیتوان اتفاقی که بین رواندرمانگری حرفهای و مراجعینش میافتد را به حرف زدن با یک دوست یا آشنا تقلیل داد.
-
روانشناسان خودشان دیوانهاند
برای بررسی این باور باید در نظر بگیریم منظورمان از دیوانه چیست؟ اگر منظورمان این است که روانشناسان خودشان درگیر مسائل روانشناختی هستند، این موضوع درست است! روانشناسان نیز مانند سایر انسانها در معرض آسیب بودهاند و ممکن است با مشکلات روانشناختی درگیر باشند. تفاوت اینحاست که روانشناس میکوشد از طریق دریافت درمان فردی و کسب دانش لازم، روی مشکلات خودش کار کند. در سایۀ فهمیدن بهتر خودش او میتواند تجربهای مناسب برای کمک به سایر انسانها به دست آورد.
بدیهی است اگر رواندرمانگری خودش درمان نگیرد یا از مشورت حرفهای استفاده نکند ممکن است نتواند به مراجعینش کمک کند و حتی در مواردی به دیگران آسیب بزند! بنابراین لازم است درمانگر را با دقت انتخاب کنیم.
خوشبختانه در سالهای اخیر روانشناسی و رواندرمانی پیشرفت خوبی داشته است. روانشناسان با حضور در دورههای آموزشی گوناگون تحت آموزش اساتید حرفهای داخلی و حتی بینالمللی قرار میگیرند؛ همچنین به ضرورت دریافت درمان فردی برای خودشان آگاهتر میشوند. با افزایش آگاهی عمومی مردم نیز راحتتر روانشناس و درمانگر حرفهای را میشناسند و از او کمک میگیرند.
آیا حتما باید به روانشناس مراجعه کنم؟ مشکلات روانی با گذر زمان خوب نمیشوند؟
اگرچه ممکن است بعضی از مشکلات را گذر زمان کمرنگ یا گاها حل کند؛ اما بیایید این مثال را در ذهنمان تصور کنیم: گاهی اوقات مسائل زندگی انسانها مانند یک قطره جوهر توی آب پخش میشوند. با گذر زمان قطرۀ جوهر چنان با آب میآمیزد که دیگر هیچ مشکلی به چشم نمیخورد و فکر میکنیم از اول همهچیز همینطوری بوده است.
یک مسئله ممکن است در جای خود نماند و به سایر بخشهای زندگیمان سرک بکشد! چه آگاه باشیم و چه نه، وقتی با پدیدههای جدیدی مواجه میشویم فکرمان همهچیز را از لنز آن قطرۀ جوهر میبیند. نمیتوانیم از تجربهها، افکار و دانستههایمان استفاده کنیم. گاهی با وجود آگاهی نسبت به این چالشها توان و انرژی لازم برای مواجه و حلشان را نداریم. این دقیقا همانجایی است که حضور روانشناس و بودن در مسیر درمان میتواند تفاوت فاحشی ایجاد کند.
در چنین موقعیتهایی با حضور روانشناس این اطمینان خاطر را خواهید داشت که از حمایت عاطفی لازم برخوردارید، نسبت به مسائل و مشکلاتتان آگاهی پیدا میکنید و از دانستههایتان در موقعیتهای جدید زندگی نیز میتوانید استفاده کنید.
چه زمانی باید بقیه را به مراجعه به روانشناس تشویق کنیم؟
امیدواریم بودن در مسیر درمان باعث ایجاد تجربهای عمیق شود که با تمامی تجربیاتمان متفاوت خواهد بود. درمان تغییراتی برایمان به ارمغان میآورد که گاهی میخواهیم آن را به دیگرانی که در کنارمان هستند توصیه کنیم. خوب است این موارد را در نظر بگیریم:
- زمان مناسبی انتخاب کنید: موقعی که حوصلهتان از شنیدن درد و دل دوستتان سر رفته است یا در میانۀ یک دعوا هستید زمان مناسبی نیست! در چنین مواقعی این پیشنهاد میتواند توهینآمیز باشد و به رابطهتان آسیب بزند. وقتی حس میکنید او خسته نیست و توان فکر کردن دارد به او پیشنهاد بدهید.
- اطمینان بدهید برای او اهمیت قائل هستید و میخواهید سالم و شاد باشد. مهم است طرف مقابل شما نگرانیتان را دربارۀ وضعیت خودش ببیند و متوجه شود منافع او برایتان اهمیت دارد.
- به سوالاتش بادقت و صبورانه پاسخ دهید. سعی کنید راههایی را که درمان میتواند به رفع مشکلش کمک کند واضح کنید.
- بدون قضاوت و پیشداوری موضوع را مطرح کنید. ممکن است فرد مقابل شما به درمانگر احساس نیاز نکند. تلاش برای قانع کردن او یا به رخ کشیدن مشکلاتش به ارتباط شما آسیب میزند.
- تجربۀ شخصی خودتان را از بودن در مسیر درمان به اشتراک بگذارید.
- نسبت به ترسها و تجربههای منفیاش کنجکاو باشید و اگر تجربه یا دانشی در این زمینه دارید به او بگویید.
- اگر طرف مقابل همسرتان است، ممکن است پیشنهاد مراجعه به زوجدرمانگر یا مشاور خانواده پیشنهاد بهتری باشد.
- اگر او با شما موافق بود در پیش بردن مقدمات مسیر درمان پیشنهاد کمک و همفکری بدهید. ممکن است او بخواهد در پیدا کردن درمانگر مناسب به او کمک کنید. از آنجا که درمانگران نمیتوانند اعضای یک خانواده را بپذیرند، بهتر است به دنبال درمانگر دیگری برای او باشید.
- اگر خیلی اصرار دارید شخصی به درمانگر مراجعه کند، شاید بهتر است با درمانگر خودتان دربارۀ این موضوع صحبت کنید! گاهی اوقات اصرار بیشازاندازۀ ما به دیگران ممکن است ریشه در مسائل خودمان داشته باشد!
در نهایت توجه کنید رضایت آگاهانه و میل و اشتیاق به درمان از عوامل مهم هر درمان اثربخشی است و نمیتوان کسی را به زور پیش درمانگر فرستاد.
جمعبندی
در این مقاله به بررسی نقش روانشناس پرداختیم و مواردی را برشمردیم که درمانگران میتوانند به شما کمک کنند. همچنین باورهای رایج در این زمینه را بررسی کردیم و کوشیدیم تصویری دقیقتر از وضعیت رواندرمانی به شما ارائه بدهیم. روانشناس حرفهای میکوشد تکههای پازلی را که هر کدام به تنهایی نمیتوانستند معنا و مفهومی آشکار داشته باشند کنار هم قرار دهد و کمک کند به درک عمیقی از مسائل خود دست یابید. همچنین بهتر بتوانید مسیر زندگیتان را انتخاب کنید. شانس بهرهمند شدن از فضای درمانی حرفهای را به خودتان بدهید!
درباره حدیث فیض محمدیان
من حديث فيض محمديان، كارشناس ارشد مشاوره و رواندرمانگر پويشی هستم. آشنایی من با رویکردهای تحلیلی به تجربۀ اتاق درمان در سالهای کارشناسی بازمیگردد. در ابتدای مسیر خودم را در رویکرد object relation پیدا کردم؛ اما با شرکت در دورههای مختلف به رویکرد istdp علاقهمند شدم. خواندن و نوشتن برای من راه فراری دلپذیر در روزهای کلافگی و بیقراری است، انگار اینگونه دوباره به جزیرۀ درونم وصل میشوم.
نوشتههای بیشتر از حدیث فیض محمدیان
دیدگاهتان را بنویسید