تروما چیست؟

تروما زمانی ایجاد می‌شود که فرد حوادث بسیار استرس‌زا، ترسناک یا ناراحت‌کننده‌ای را تجربه می‌کند. کنار آمدن با این حوادث برای فرد بسیار مشکل است. این حوادث می‌توانند مداوم و یا چندین حادثه‌ی پشت سر هم باشند. بسیاری از ما در زندگی خود رویدادی را تجربه خواهیم کرد که می‌تواند آسیب‌زا تلقی شود. اما همه ما یکسان تحت تأثیر قرار نخواهیم گرفت. تروما در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد.

تروما روحی چیست؟

تروما (trauma) یک واکنش هیجانی به یک رویداد وحشتناک مانند یک تصادف، جنایت، بلایای طبیعی، آزار جسمی یا عاطفی، غفلت، تجربه خشونت یا شاهد خشونت، مرگ یکی از عزیزان، جنگ و از این قبیل اتفاقات است. فرد بلافاصله بعد از رویداد ممکن است دچار شوک شود و واقعیت را انکار کند. در طولانی مدت فرد ممکن است واکنش‌هایی از قبیل احساسات غیرقابل پیش‌بینی، بازگشت به گذشته (فلش بک زدن به رویداد دردناک)، روابط متشنج و حتی علائم فیزیکی مانند سردرد یا حالت تهوع را از خود بروز دهد.

معنی تروما روحی در روانشناسی

کلمه تروما در لغت به معنای زخم، شوک یا جراحت است. ترومای روانی رویداد دردناکی است که تحمل آن از ظرفیت روانی فرد خارج است. این رویداد ممکن است یک بار اتفاق بیفتد و یا مجموعه‌ای از وقایع باشد. افراد مختلف هر رویداد را به‌طور مختلف پردازش می‌کنند و هر کس واکنش متفاوتی مقابل هر رویداد دارد. به‌عنوان مثال ممکن است گم شدن عروسک یک کودک برای او تروما ایجاد کند اما همین رویداد در فردی بزرگسال اهمیت چندانی ندارد؛ یا مثلا از دست دادن شغل ممکن است در فردی تروما ایجاد کند اما فرد دیگر راحت‌تر با این اتفاق کنار بیاید.

برای درمان انواع تروما، بهترین راه کمک گرفتن از یک روانشناس است که می‌توانید با دریافت مشاوره از روانشناس آنلاین در کلینیک روانشناسی آگاه، به سلامت روان خود کمک کنید.

با انواع ترومای روحی آشنا شوید!

تروما انواع مختلفی دارد که به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. ترومای حاد

   این نوع تروما واکنش سریع و کوتاه مدت به رویدادی آسیب‌زا است. به‌عنوان مثال: یک تصادف، مرگ یک عزیز، تجاوز فیزیکی یا جنسی.

2. ترومای مزمن

   در این نوع تروما فرد مکررا و طولانی مدت در معرض رویدادهای استرس‌زاست. به عنوان مثال می‌توان به موارد کودک آزاری، قلدری یا خشونت خانگی اشاره کرد. این نوع تروما به دلیل اینکه فرد مکررا در معرض رویداد آسیب‌زا قرار دارد، پیامدهای جدی برای سلامت روان او خواهد داشت.

3. ترومای پیچیده

   این تروما ناشی از قرار گرفتن در معرض چندین رویداد آسیب‌زاست. به‌عنوان مثال فرد هم از همسر خود جدا می‌شود و هم یکی از والدین خود را از دست می‌دهد. در ترومای پیچیده فرد احساس می‌کند در تله‌ای گیر افتاده است که نمی‌تواند خود را نجات دهد.

4. ترومای ثانویه یا جانشین

   این نوع تروما به دلیل مشاهده رنجش دیگران ایجاد می‌شود. به‌عنوان مثال کسانی که در حرفه‌های پزشکی، روان‌شناسی، وکلا و مجریان قانون هستند می‌توانند دچار ترومای ثانویه شوند. در این نوع تروما فرد مستقیما در معرض رویداد آسیب‌زا قرار ندارد به همین دلیل آن را ترومای ثانویه می‌گویند. 

علت ترومای روحی چیست؟

هیچ علت و قانون مشخصی برای ایجاد ترومای روحی وجود ندارد. تروما در حقیقت به نحوه واکنش شما به رویدادهای ناگوار مربوط می‌شود. اینکه چه رویدادی می‌تواند آسیب‌زا باشد یا نباشد کاملا شخصی است. شما ممکن است تجربیات مشابهی با شخص دیگری داشته باشید، اما به طور متفاوت تحت تأثیر قرار بگیرید. اما به‌طور کلی افرادی که دچار تروما می‌شوند، هنگام رویداد ناگوار این احساسات را تجربه می‌کنند:

• ترس
• احساس تهدید
• تحقیر شدن
• طرد شدن
• رها شدگی
• بی‌اعتبار شدن(به‌عنوان مثال احساسات و صحبت‌های شما هیچ‌گاه برای کسی اهمیت نداشته است)
• ناامنی
• حمایت نشدن
• به دام افتادن
• شرمسار
• تجربه‌ای از ضعیف بودن و ناتوانی مطلق

علائم ترومای روانی

علائم تروما روانی را به دو دسته علائم هیجانی و علائم جسمانی تقسیم می‌کنند:

علائم هیجانی ترومای روحی

فردی که دچار تروما می‌شود احساسات زیر را تجربه خواهد کرد:

• انکار کردن رویداد اتفاق افتاده
• خشم
• ترس
• غمگینی
• شرم
• گیجی
• اضطراب
• افسردگی
• بی حسی
• احساس گناه
• ناامیدی
• تحریک‌پذیری
• مشکل در تمرکز

فرد دچار تروما روانی برایشان مشکل است با احساسات خود کنار بیاید و ممکن است از دیگران کناره‌گیری کند. دائما اتفاق ناگوار را در ذهن خود مرور می‌کند و ممکن است دجار کابوس‌های شبانه شود.

علائم جسمانی تروما

در کنار علائم عاطفی فرد می‌تواند علائم جسمانی زیر را هم تجربه کند:

• سردرد
• علائم گوارشی
• خستگی
• تپش قلب
• تعریق

گاهی اوقات فرد برانگیختگی را تجربه می‌کند و دائما گوش به زنگ و هوشیار است. گوش به زنگی دائم مشکلاتی در خواب فرد ایجاد خواهد کرد.

افراد همچنین ممکن است با مسائل مربوط به سلامت روان مانند افسردگی، اضطراب و مشکلات سوء‌مصرف مواد دست و پنجه نرم کنند.

همچنین بخوانید: تروما جمعی چیست؟

راه تشخیص تروما روحی

تروما به خودی خود تشخیص داده نمی‌شود. اگر علائم تروما ماندگار شوند آن را اختلال PTSD (اختلال استرس پس از سانحه) می‌خوانند و تشخیص‌گذاری می‌شود.

برای تشخیص اختلال استرس پس از سانحه، پزشک احتمالاً موارد زیر را انجام خواهد داد:

• برای بررسی مشکلات پزشکی که ممکن است باعث علائم شما شوند، یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهند.
• یک ارزیابی روانشناختی انجام می‌دهند که شامل بحث در مورد علائم و نشانه‌های شما و رویداد یا رویدادهایی است که منجر به بوجود آمدن این علائم شده است.
• از معیارهای موجود در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، منتشر شده توسط انجمن روانپزشکی آمریکا استفاده خواهد شد.

درمان ترومای روحی

چندین روش درمانی می تواند به افراد مبتلا به تروما کمک کند تا با علائم خود کنار بیایند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. بر اساس مقاله وبسایت medicalnewstoday.com راه‌های درمان تروما می‌توانند به شرح زیر باشند:

• روان‌درمانی

روان‌درمانی، خط اول درمان تروما است. افراد با کمک روان‌درمانگر یا یک روانشناس خوب و آموزش دیده در حیطه تروما، می‌توانند تا حدود زیادی علائم را بهبود بخشند.

دریافت نوبت مشاوره فردی

انواع روان‌درمانی‌هایی که فرد دچار تروما می‌تواند از آن بهره مند شود عبارتند از:

• درمان شناختی رفتاری

  درمان شناختی رفتاری (CBT) به افراد کمک می‌کند تا نحوه‌ فکرخود را تغییر دهند تا بر رفتارها و احساسات خود تأثیر بگذارند.

• حساسیت‌زدایی و پردازش مجدد حرکات چشم

  حساسیت زدایی و پردازش مجدد حرکات چشم یا EMDR یکی دیگر از درمان‌های رایج تروما است. در طول EMDR، درمانگر حرکات چشم درمانجو را هدایت می‌کند تا برای مدت کوتاهی تجارب آسیب‌زا را دوباره تجربه کنند. هدف EMDR کمک به افراد در پردازش خاطرات آسیب زا است.

• درمان‌های مبتنی بر بدن

  برخی از درمانگران از تکنیک‌های مبتنی بر بدن برای کمک به ذهن و بدن برای پردازش تروما استفاده می‌کنند.

اگر ساکن شهر تهران هستید، می‌توانید از بهترین روانشناس در تهران همین الان نوبت مشاوره خود را برای درمان تروما و کمک به سلامت روان خود دریافت کنید.

• دارودرمانی

دارو به تنهایی نمی‌تواند تروما را درمان کند، اما می‌تواند به فرد در مدیریت علائمی مانند اضطراب، افسردگی و اختلالات خواب کمک کند.

• خودمراقبتی

تمرین خودمراقبتی می‌تواند به افراد کمک کند تا با علائم عاطفی، روانی و جسمی تروما مقابله کنند. نمونه‌هایی از خودمراقبتی برای تروما عبارتند از:

• ورزش

تروما می‌تواند پاسخ جنگ یا گریز بدن را فعال کند. ورزش ممکن است به کاهش برخی از این اثرات کمک کند.

• ذهن آگاهی

تنفس آگاهانه و سایر تمرین‌های مبتنی بر تمرکز حواس باعث می‌شوند فرد در زمان حال زندگی کند. این تکنیک‌ها می‌تواند آن‌ها را از به‌یاد آوردن رویداد آسیب‌زا باز دارد.

• ارتباط با دیگران

کناره‌گیری از دیگران یکی از علائم رایج تروما است. ارتباط با دوستان و خانواده در این دوران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

• سبک زندگی متعادل

فرد مبتلا به تروما ممکن است برای آرام کردن خود یا خوب خوابیدن مشکل داشته باشد. با این حال، خواب، آرامش و رژیم غذایی همگی در سلامت روان نقش دارند. در صورت امکان فرد باید تلاش کند:

• 8 تا 9 ساعت در شب بخوابد
• یک رژیم غذایی متعادل داشته باشد
• استرس را با فعالیت های آگاهانه یا لذت بخش از بین ببرد

رابطه PTSD و تروما

PTSD زمانی ایجاد می‌شود که علائم تروما در هفته‌ها و ماه‌ها پس از رویداد استرس‌زا باقی بماند یا بدتر شود.

نکات مهم در مورد PTSD:

• PTSD یک پاسخ طبیعی به استرس شدید نیست
• PTSD یک پاسخ اجتناب‌ناپذیر به استرس نیست
• اکثر افراد در معرض تروما دچار PTSD نمی‌شوند
• بسیاری از افراد به سرعت از PTSD بهبود می‌یابند

اگر فردی دچار تروما شده است چگونه به او کمک کنیم؟

تروما تاثیرات مخربی بر سلامت روان قربانی خواهد داشت. قربانیان تروما به حمایت اجتماعی از طرف نزدیکان خود نیاز دارند. بر اساس مقاله وبسایت mind.org، چند پیشنهاد برای حمایت و کمک به فرد دچار تروما به شما پیشنهاد می‌دهیم:

• شنونده خوبی باشید
• انتظارات خود را مدیریت کنید
• آگاه باشید که چه‌چیزی او را تحریک می‌کند
• سعی کنید قضاوت نکنید
• به حریم خصوصی و مرزهای آن‌ها احترام بگذارید
• به آن‌ها در تعیین حد و مرز کمک کنید مشارکت دهید.
• آن‌ها را به روان‌درمانی تشویق کنید

همچنین بخوانید: ترومای خیانت؛ تاثیر تروما خیانت بر ما

تروما با استرس های معمولی چه فرقی دارد؟

استرس پاسخی به رویدادهای چالش‌برانگیز یا جدید زندگی مانند از دست دادن شغل، امتحانات، مسائل مالی یا طلاق است. استرس به خودی خود یک اختلال نیست اما استرس مداوم می‌تواند منجر به علائم فیزیکی و روانی طولانی مدت شود. تروما تجربه استرس شدید یا شوک است. تروما حوادث آسیب‌زا و اغلب تهدیدکننده شامل حوادثی مانند بلایای طبیعی، تصادف، تجاوز جنسی، تجربیات سخت زایمان یا یک بیماری همه‌گیر (مثل کرونا) است.

جمع بندی

اکثر مردم در مقطعی از زندگی خود یک رویداد آسیب زا (تروما) را تجربه می‌کنند و بیشتر آن‌ها در مدت کوتاهی بهبود می‌یابند. تعدادی از افراد نیز اثرات آسیب‌زا را در طولانی‌مدت تجربه می‌کنند که به آن استرس پس از سانحه یا PTSD می‌گویند. روان‌درمانی، خودمراقبتی ذهن آگاهی، ارتباط با دیگران می‌تواند به افرادی که علائم تروما مداوم دارند کمک کند تا این علائم را مدیریت کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.

سوالات متداول

معنی تروما چیست؟

کلمه تروما در لغت به معنای زخم، شوک یا جراحت است. ترومای روانی رویداد دردناکی است که تحمل آن از ظرفیت روانی فرد خارج است.

چه مواردی در کودکی باعث تروما در بزرگسالی می‌شود؟

تجربه برخی رویدادهای ناگوار در کودکی می‌تواند تروما در بزرگسالی را به همراه داشته باشد مانند جدایی والدین، مرگ والدین، محیط ناامن، سوء‌استفاده جسمی، روحی، فیزیکی.

آیا تروما باعث ایجاد مشکلات روانی می‌شود؟

بله، تروما می‌تواند به اختلال‌هایی از جمله افسردگی، اضطراب، PTSD منجر شود.

چه زمانی برای درمان تروما باید به متخصص مراجعه کنیم؟

افرادی که علائم مداوم یا شدید تروما را تجربه می‌کنند باید از یک متخصص سلامت روان کمک بگیرند. به‌ویژه زمانی که علائم تروما در عملکرد روزانه یا روابط با دیگران تداخل ایجاد می‌کند.

فرق تروما و فوبیا چیست؟

از نظر عملکرد مغزی و عصبی تفاوتی میان تروما و فوبیا وجود ندارد؛ اما فوبیا هر ترس کنترل نشده، مداوم و غیرمنطقی نسبت به یک شی، فعالیت یا موقعیت است.

آیا تروما شایع است؟

طبق گزارش سازمان خدمات سلامت روان و سوء‌مصرف مواد، 61 درصد از مردان و 51 درصد از زنان حداقل یک رویداد آسیب‌زا را در طول زندگی خود گزارش می‌کنند.