اختلال استرس پس از سانحه چیست؟ علائم و درمان PTSD
اختلال استرس پس از سانحه، یک واقعیت تلخ و دلخراش است که افراد بعد از تجربهی مستقیم یا مشاهده‌ی یک رویداد ترسناک به آن مبتلا می‌شوند. اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD، عملکرد فرد و سلامت روان او را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این مقاله از کلینیک روانشناسی آگاه به بررسی علل، علائم و مسیر های درمانی استرس پس از سانحه خواهیم پرداخت.
اختلال استرس پس از سانحه چیست؟
اختلال استرس پس از سانحه تجربهی رویدادی آسیب‌زاست که طی آن فرد در معرض مرگ یا تهدید شدن به مرگ، تجاوز جنسی، جراحت شدید قرار می‌گیرد.
رایج‌ترین رویدادهایی که منجر به اختلال استرس پس از سانحه می‌شود شامل:
- تجربه جنگ
- حمله جسمانی
- سواستفاده جسمی در کودکی
- خشونت جنسی
- تهدید به وسیله سلاح
بسیاری از رویدادهای آسیب‌زای دیگر هم ممکن است منجر به اختلال استرس پس از سانحه شود. از جمله آنها می‌توان به دزدی، شکنجه، حریق، فاجعه طبیعی مثل سیل و زلزله، حمله تروریستی و دیگر رویداد های شدید و تهدید کننده زندگی اشاره کرد.
علائم استرس پس از سانحه (PTSD)
علائم اختلال استرس پس از سانحه ممکن است حدود چند هفته یا چند ماه پس از آسیب به وجود آید. حتی ممکن است سال‌ها پس از وقوع واقعه آسیب‌زا شروع شود. این علائم عملکرد فرد را مختل می‌کند. افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD، علائم متفاوتی را تجربه می‌کنند. چند نمونه از این علائم را اینجا می‌آوریم:
- باز تجربه کردن صحنه‌ها و اتفاقات دردناک
- به یاد آوردن خاطرات تکراری از رویداد تروماتیک
- کابوس دیدن
- فلش بک (که در آن فرد احساس می‌کند رویداد تروماتیک دوباره در حال رخ دادن است)
- اجتناب کردن از مواجهه با محرک‌هایی که فرد را به یاد رویداد تروماتیک می‌اندازد
- گوش به زنگ بودن
- زودرنج بودن
- اختلال خواب
- تغییرات هیجانی
- تغییرات شناختی مانند ناتوانی در به یاد آوردن بخشی از رویداد تروماتیک
- مشکلات حافظه، از جمله به خاطر سپردن جنبه‌های مهم رویداد تروماتیک
همچنین بخوانید: اختلال تبدیلی چیست؟
علائم اختلال استرس پس از سانحه در کودکان و نوجوانان
علائم اختلال استرس پس از سانحه در کودکان و نوجوانان می‌تواند به شکل متفاوتی بروز پیدا کند. از جمله این موارد می‌توان علائم زیر اشاره کرد:
- افت عملکرد تحصیلی، مشکلات در ارتباط با همکلاسی ها، غیبت‌های متعدد در مدرسه
- مشکلات در خواب شبانه، بیدار شدن مکرر یا حتی ترس از خواب
- افزایش ترس، خشونت در بازی و رفتار، احساس گناه، شرم، سردرگمی
- کودکان ممکن است از مکان‌ها، اشیا و یا افرادی که یادآور واقعه تروماتیک هستند اجتناب کند.
- ممکن است کابوس‌هایی مرتبط با واقعه‌ی تروماتیک ببینند
- شب ادراری
- لکنت زبانی یا لالی انتخابی
- شکایات جسمانی مثل سردرد، معده درد
- چسبیدن بیش از حد به والدین
دلیل اختلال استرس پس از سانحه چیست؟
عامل اصلی ایجاد اختلال استرس پس از سانحه، تجربهی یک رویداد تروماتیک است. اما عوامل دیگری نیز دخیل هستند از جمله:
- سابقه بیماری های روانی مثل افسردگی و اضطراب
- ویژگی‌های شخصیتی
- عوامل بیولوژیک
فاکتورهای خطر موثر در بروز اختلال استرس پس از سانحه
افراد در هر سنی ممکن است دچار اختلال استرس پس از سانحه شوند ولی بعضی عوامل وجود دارد که باعث می‌شود فرد نسبت به رویداد تروماتیک آسیب‌پذیرتر باشد. در ادامه به برخی از این عوامل اشاره می‌شود:
- تجربهی آسیب شدید یا طولانی‌مدت
- سابقه تجربهی آسیب در کودکی مثل سواستفاده جنسی
- عدم وجود حمایت اجتماعی
- مصرف مواد یا الکل
- داشتن شغلی که ریسک مواجهه با رویداد تروماتیک در آن زیاد است
چطور بفهمیم اختلال استرس پس از سانحه داریم؟
اگر شخصا در معرض رویداد تروماتیک قرار گرفته‌اید یا اینکه شاهد این بوده‌اید که اطرافیانتان در معرض رویداد تروماتیک قرار گرفته‌اند و همینطور برخی از علائم زیر را دارید، ممکن است نشانه‌ی این باشد که شما دچار اختلال استرس پس از سانحه شده‌اید. این علائم شامل:
- مشکل در خواب
- مشکل در تمرکز
- تحریک پذیری
- گوش به زنگ بودن
- به راحتی وحشت زده می‌شوید
- رفتار خودتخریبی مثلا مصرف مواد یا الکل
- احساس شرم، خشم، عذاب وجدان، گناه
- خاطرات مکرر و تکراری از آن رویداد
- از دست دادن علاقه به فعالیت‌های موردعلاقه قبلی
تشخیص اینکه شما دچار اختلال استرس پس از سانحه شده‌اید آسان نیست. شما در این مسیر نیازمند کمک تخصصی مشاور یا روانشناس هستید. اگر خودتان و یا اطرافیانتان رویداد ترسناکی را تجربه کرده‌اید و زندگیتان را تحت تاثیر قرار داده است می‌توانید از خدمات روانشناسان کلینیک آگاه برخوردار شوید. به یاد داشته باشید هر چه زودتر مداخله صورت بگیرد، درمان هم سریع‌تر اتفاق می‌افتد.
دریافت مشاوره فردی از روانشناسان کلینیک آگاه
چطور می‌شود از اختلال استرس پس از سانحه پیشگیری کرد؟
ما نمی‌توانیم از تمام اتفاقات تروماتیک پیشگیری کنیم. اما می‌توانیم اقداماتی انجام دهیم که خطر ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه را کمتر کنیم. از جمله:
- ایجاد یک شبکه حمایتی قوی
- دریافت کمک حرفه‌ای مثل خدمات روانشناختی
- صحبت با دیگران در مورد تجربهی تروماتیک
- شرکت کردن در فعالیت‌های لذت بخش
- ورزش کردن
همچنین بخوانید: راهکارهای مقابله با استرس جنگ!
تفاوت PTSD و استرس
لازم است به این نکته توجه کنیم که استرس و تروما باهم تفاوت دارند. ما در زندگی‌مان همه روزه تحت فشار و استرس قرار می‌گیریم. وقتی که امتحانی داریم، شغلمان را از دست می‌دهیم یا مجبوریم از محل زندگی‌مان جابه‌جا شویم. در تمام این موارد تحت فشار و استرس هستیم. استرس فقط برای اتفاقات ناخوشایند نیست بلکه گاهی ممکن است اتفاقی خوشایند اما استرس‌زا باشد. مثلا زمانی که می‌خواهیم ازدواج کنیم.
استرس معمولا سالم است. استرس زمانی که مزمن نباشد، می‌تواند کمک‌کننده باشد و ما را هشیار نگه می‌دارد. اما زمانی که بیش از حد شدید و مزمن باشد هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روانی می‌تواند به ما آسیب برساند.
تروما همیشه ناسالم است. تروما اتفاقی غیرمنتظره است. رویدادی است که باعث ترس و درماندگی و رنج ما می‌شود، زندگی ما را به خطر می‌اندازد، باعث می‌شود احساس ایمنی و امنیت ما از بین برود و احساس نا امنی کنیم. تروما برای مدتی ما را از مسیر زندگی خارج می‌کند.
اختلال استرس پس از سانحه چقدر طول می‌کشد؟
طول مدت علائم اختلال استرس پس از سانحه برای هر فردی متفاوت است، یک نفر ممکن است این علائم را فقط چند ماه تجربه کند و فردی دیگر تا چندسال درگیر این علائم باشد. طول مدت این اختلال به عوامل متعددی بستگی دارد از جمله شدت آسیب، زمان درمان و سیستم حمایتی فرد.
همچنین بخوانید: اختلال ساختگی چیست؟
درمان اختلال استرس پس از سانحه
ما به سه شکل می‌توانیم به افراد مبتلا به PTSD کمک کنیم:
- کمک غیر حرفه‌ای
- کمک حرفه‌ای
- درمان‌های دارویی
کمک‌های غیر حرفه‌ای، جایگزین کمک‌های حرفه‌ای نمی‌شود. کمک غیرحرفه‌ای به افراد دارای اختلال استرس پس از سانحه شامل موارد زیر می‌شود:
- فراهم کردن فضای حمایتی هم کلامی و هم غیر کلامی
- فقط شنونده باشیم و فرد را سرزنش و شماتت نکنیم
- برای صحبت کردن به فرد فشار وارد نکنیم؛ صبور باشیم تا هر زمان که خودش آمادگی داشت در مورد آن رویداد صحبت کند.
روان درمانی برای افراد دارای اختلال استرس پس از سانحه
کمک حرفه‌ای شامل روان درمانی است. برای انواع تروما از درمان‌های متفاوتی استفاده می‌شود. درمان‌های روان‌پویشی کمک می‌کنند افراد ذهنشان را منسجم کنند؛ احساسات و هیجانات فروخورده ناشی از تروما را تجربه کنند، اضطرابشان را تنظیم کنند و از طریق رابطه‌ی امنی که با درمانگر به وجود می‌آید، تجارب ناامن قبلی را ترمیم یا قابل هضم کنند.
درمان شناختی رفتاری، مواجهه درمانی، گروه درمانی، حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد از دیگر درمان‌هایی هستند که برای درمان اختلال استرس پس از سانحه استفاده می‌شود.
دریافت مشاوره آنلاین از روانشناسان کلینیک آگاه
دارو درمانی برای استرس پس از سانحه
داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی می‌توانند در کاهش علائم اختلال استرس پس از سانحه موثر باشند.
دیدگاهتان را بنویسید