چرا تربیت جنسی کودکان مهم است؟
به عنوان والد، وقتی کلمه تربیت جنسی کودک را می‌بینید، احتمالاً دچار احساسات مختلفی از شرم و حیا تا نگرانی و ترس می‌شوید که «چه آموزش‌هایی باید به فرزندم بدهم؟ چطور با او صحبت کنم؟ چه چیزهایی باید بگویم؟ نکند با اطلاعات نابه‌جا، چشم او را بیش‌ازحد به مسائل جنسی باز کنم؟»
نگران نباشید! در این مقاله از وبسایت کلینیک روانشناسی آگاه قصد داریم به نگرانی‌های شما بپردازیم و پاسخ سؤال‌هایتان را بدهیم، اما قبل از هر چیز، باید به سراغ این برویم که «تربیت جنسی کودکان اصلاً یعنی چی؟»
تربیت جنسی چیست؟
تربیت جنسی، یکی از ابعاد مهم فرزندپروری است و شامل مجموعۀ آموزش‌های جسمانی، روانی و اجتماعی در خصوص رشد متعادل و مناسب انگیزۀ جنسی و رفتار جنسی میشود. هدف آن اطلاع‌رسانی به بچه‌ها و کمک به تکامل رفتارهای جنسی در آن‌هاست. تربیت جنسی فرزندان همچون هر آموزش دیگری تدریجی است و از سال‌های اولیه‌ی کودکی آغاز میشود. تربیت جنسی تنها به این معنا نیست که در خصوص رابطه‌ی جنسی با کودکتان صحبت کنید، بلکه درباره‌ی:
- هویت او به عنوان دختر یا پسر
- شناسایی بدنش
- احساساتش نسبت به بدنش
- ارزشها و رفتارهای مناسب
- نواحی خصوصی بدنش
- نحوه‌ی محافظت از خود
- اشخاص مورد اعتماد
- حتی مراقبت از خود در مقابل سو استفاده جنسی نیز هست.
چرا آموزش تربیت جنسی برای کودکان مهم است؟
از حدود سه‌سالگی به بعد، کودکان کنجکاوی شدیدی نسبت به کارکردهای بدنشان دربارۀ مسـائل جنسی پیدا میکنند و با بعضی نواحی بدنشان بازی میکنند؛ اگرچه در این سن، لذت جنسی برای آنها به نحوی که ما فکر می‌کنیم وجود ندارد و صرفاً کنجکاوی‌های کودکانه است. هم‌زمان با افزایش سن، کنجکاوی‌های جنسی بچه‌ها نیز بیشتر میشود و ممکن است شروع به پرسیدن سؤالات بیشتری در خصوص مسائل جنسی کنند: «من چطوری به دنیا آمدم؟» «من چه شکلی ساخته شدم؟» «چرا تو و بابا همدیگر را بغل می‌کنید؟» «این قسمت از بدن من چیه؟» «چرا من پسرم و دختر نیستم؟».
از حدود سن مدرسه که بچه‌ها خواندن و نوشتن یاد می‌گیرند و استفادۀ آنها از دنیای مجازی بیشتر میشود، در پاسخ به سؤالاتشان ممکن است با موجی از آگاهی و اطلاعات درست و نادرست جنسی در دنیای مجازی یا از طریق گروه همسالان مواجه شوند که می‌تواند آسیب‌رسان باشد. به همین دلیل، تربیت و آموزش جنسی به موقع و البته متناسب با سن بچه‌ها اهمیت زیادی دارد. دریافت مشاوره و راهنمایی از یک روانشناس کودک می‌تواند کمک کند در این مسیر تنها نباشید.
کلینیک روانشناسی آگاه، خدمات تخصصی روانشناسی کودک را در سه بخش ارائه می‌دهد. مشاور آنلاین کودک، مشاور کودک در شیراز و روانشناس کودک در تهران. این مرکز با بهره گیری از روانشناسان متخصص و مجرب به مراجعین خود کمک میکند تا به بهزیستی روانی و رشد سالم کودکانشان دست یابند.
چطور با تربیت جنسی نادرست کودک، به او آسیب می‌زنیم!
وقتی صحبت از تربیت جنسی کودک میشود دو چالش اساسی بیش از هر چیزی ذهن شما والدین را درگیر خواهد کرد: اطلاعات مناسب و نحوۀ آموزش این مطالب به بچه‌ها از یک طرف و احساس شرم که می‌تواند مانع ارتباط بین شما و فرزندتان شود. بر اساس این دو چالش ذهنی ممکن است یکی از روش‌های زیر را دنبال کنید:
- منـع مطلق: افتخار می‌کنید فرزندتان را طوری تربیت کرده‌اید که هیچ اشاره یا کنجکاوی نسبت به مسائل جنسی ندارد و چشم و گوش بسته است.
- فرار و دوری: نسبت به کنجکاوی فرزندانتان پاسخی نمی‌دهید و تمایل دارید به مرور زمان از طریق مدرسه به پرسش‌های کودک پاسخ داده شود.
- آموزش صحیح: سعی می‌کنید با توجه به سطوح شناختی کودک، آموزش‌های صحیح توأم بـا احترام و حفظ چهارچوب‌ها را در اختیار او قرار دهید.
متأسفانه دو روش منع مطلق و فرار از پرسش‌های بچه‌ها تنها آنها را از فرصت یادگیری درست مسائل جنسی محروم میکند. اگر شما نتوانید با فرزندان خود صحبت کنید و آموزش‌های موردنیاز را به آنها بدهید چه اتفاقی خواهد افتاد؟ آیا کنجکاوی‌های جنسی که بخشی از رشد طبیعی بچه‌هاست، از بین می‌رود و خاموش میشود یا فقط از چشم شما دور می‌ماند؟ فرزندان شما از کجا باید به دنبال پاسخ‌ها و کنجکاوی‌های طبیعی خودشان باشند؟ آیا روش‌های جایگزین، اطلاعات درست و متناسب با سنشان را به آنها می‌دهد؟ احتمالاً خودتان نیز می‌دانید پاسخ این سؤالات چه خواهد بود و عدم تربیت جنسی فرزندانتان ممکن است چه آسیب‌هایی برای آنها به همراه آورد.
تربیت جنسی کودکان را از چه سنی شروع کنیم؟
گرچه بعضي از افراد عقيده دارند تربيت جنسي ويژه دوران بلوغ است، تحقيقات نشان می‌دهد توجه به امور جنسي و موضوعات مربوط به آن از کودکي آغاز میشود. تربيت جنسي از سنين اوليه کودکي باید شروع شود و در هر سنی باید مطالب خاص آن سن را به فرزند خود آموزش دهید. بر اساس مقالۀ منتشرشده در وبسایت raisingchildren.net ، مطالب مربوط به هر سن را به صورت کلی اینجا می‌آوریم:
تا ۲ سالگی کودک: یادگیری در مورد بدن خود
شما می‌توانید از لحظات روزمره برای کمک به کودک خود برای شناخت بدنش استفاده کنید. به عنوان مثال، زمان حمام کردن یا زمانی که به کودک خود کمک می‌کنید لباس بپوشد، زمان خوبی برای معرفی نام اعضای بدن است. در این بازۀ سنی، ممکن است رفتارهایی را در بچه‌ها ببینید که تنها کنجکاوی در مورد بدن خود است و اشکالی ندارد. به عنوان مثال در حین تعویض پوشک، فرزندتان اندام تناسلی خود را لمس میکند؛ اما وقتی بزرگ‌تر میشود می‌توانید در مورد رفتارهایی که باید انجام دهد یا ندهد صحبت کنید.
۲ تا ۳ سال: کنجکاوی در مورد بدن خود
اکثر کودکان 3-2 ساله در مورد بدن خودشان و دیگران بسیار کنجکاوند. ممکن است فرزندتان به ناحیۀ تناسلی اشاره کند و از شما بپرسد: «این چیست؟». می‌توانید به فرزندتان بیاموزید هر عضوی از بدن یک نام و وظیفۀ خاص خود را دارد.
در این بازۀ سنی می‌توانید کم‌کم در خصوص رفتارهای مناسب و چگونگی مراقبت از نواحی خصوصی بدن به کودکان یاد دهید: «شلوارت را فقط جلو مامان یا بابا در بیاور»، «به جز مامان و بابا بقیه نباید نواحی خصوصی بدنت را ببینند یا به آن دست بزنند.»
۴ تا ۵ سال: پرسشگری در خصوص تولد خود
کودکان 4-5 ساله اغلب می‌پرسند که نوزادان از کجا آمده‌اند. آنها می‌توانند درک کنند که کودک در رحم رشد میکند و برای بچه‌دار شدن به یک اسپرم (مانند یک دانه کوچک) و یک تخمک (مثل یک تخم کوچک) نیاز است.
اگر فرزندتان بپرسد «من از کجا اومدم؟» می‌توانید بپرسید «نظر خودت چیه؟». این به شما کمک میکند بفهمید که فرزندتان واقعاً چه چیزی می‌خواهد بپرسد و چقدر می‌فهمد. شما می‌توانید یک توضیح ساده مانند «کودکان در محلی در داخل بدن به نام رحم رشد میکنند» ارائه دهید.
اگر باردار هستید ممکن است فرزندتان بپرسد: «بچه از کجا بیرون می‌آید؟» پاسخی ساده اما دقیق مانند «کودک در رحم من در حال رشد است و هنگامی که رشد کودک بعد از 9 ماه به پایان می‌رسد، ممکن است از طریق یک کانال یا از بریدگی که پزشکان روی شکم من ایجاد میکنند به دنیا بیاید» بدهید.
۶ تا ۸ سال: کنجکاوی در خصوص نحوه به وجود آمدن خود
در سن 6 سالگی بسیاری از کودکان علاقه‌مند هستند بدانند نوزادان چگونه ساخته می‌شوند و ممکن است سؤالاتی بپرسند. اگر کودک شما می‌پرسد: «بچه چطوری وارد دلت شد؟» از او بپرسید خودش چه فکر میکند. این به شما کمک میکند بفهمید فرزندتان چه چیزهایی می‌داند، سپس می‌توانید به سادگی توضیح دهید: «برای ایجاد یک نوزاد، یک سلول به اسم اسپرم و یک تخمک نیاز هست تا کنار هم یک تخم کوچک بسازند و این تخم، در رحم بزرگ و بزرگ‌تر میشود تا تبدیل به نوزاد شود.»
همچنین ممکن است بخواهید بگویید که گاهی اوقات نوزادان به روش‌های مختلفی مانند فرزندخواندگی وارد خانواده می‌شوند.
همچنین بخوانید: تربیت فرزندان ۷ تا ۱۴ سال
۸ تا ۱۰ سالگی: تغییرات بلوغ
این ایده خوبی است که قبل از شروع بلوغ، به تدریج با کودک خود در مورد بلوغ و چگونگی تغییر بدن صحبت کنید. برای دختران می‌تواند از حدود 8 تا 10 سالگی باشد و در پسرها، در سنین بالاتر حدود 10 سالگی.
در تربیت جنسی کودکان به چه نکاتی توجه کنیم؟
قبل از صحبت در خصوص مسائل جنسی و تربیت جنسی فرزندتان این سه کار را انجام دهید. این مراحل اولیه می‌تواند به شما کمک کند راحت‌تر وارد موضوعات شوید و با فرزندتان در مورد مسائل جنسی صحبت کنید:
-
برخورد عادی داشته باشید!
برخورد شما با این سؤالات عادی باشد تا کودک احساس کند مسائل جنسی هم مانند سایر مسائل‌اند. به او اطمینان دهید که هیچ اشکالی ندارد اگر در خصوص این موضوعات کنجکاو باشد و بخواهد سؤال بپرسد، چرا که این مسائل نیز بخشی از طبیعت آدم‌ها و خلقت ماست.
-
راجع به چیزهایی که می‌داند کنجکاو باشید!
پس از اطمینان دادن به او و کاهش نگرانی یا ترسش، به دنبال این باشید که چه چیزهایی شنیده و از قبل می‌داند: برای مثال «فکر می‌کنی بچه از کجا میاد؟» یا «چیا در موردش شنیدی؟»
-
اطلاعات نادرست را تصحیح کنید
هرگونه اطلاعات نادرست را تصحیح کنید و حقایق را ارائه دهید. به عنوان مثال، «درست میگی! نوزاد از آسمان نمیاد، توی بدن مامان، توی جایی به اسم رحم رشد می‌کنه.»
-
مسائل را در سطح فرزندتان توضیح دهید:
مسائل را در سطحی توضیح دهید که فرزندتان بتواند آن را درک کند. به عنوان مثال، یک کودک 6 ساله توضیح طولانی در مورد تخمک‌گذاری نمی‌خواهد، اگرچه ممکن است مجذوب این باشد که بداند تخم‌های بسیار کوچک (یا تخمک‌ها) می‌توانند باعث تولد نوزاد شوند. بهتر است توضیحاتتان مختصر و منطبق با واقعیت باشد. اگر بتوانید این کار را انجام دهید، فرزندتان احساس میکند که هر زمان که اطلاعات بیشتری بخواهد، می‌تواند به شما مراجعه کند.
همچنین بخوانید: چطور با کودک حساس و زودرنج رفتار کنیم؟
-
از نام درست اعضای بدن استفاده کنید
بهتر است وقتی در مورد اعضای بدن صحبت می‌کنید، از نام درست استفاده کنید. برای مثال آلت تناسلی، کیسۀ بیضه، رحم. این کار به شناخت بهتر کودک از بدنش کمک میکند و هم‌زمان به او نشان می‌دهد صحبت دربارۀ بدن چیز بد یا خجالت‌آوری نیست. اگر فرزند شما نام صحیح اعضای بدن را بداند، می‌تواند در صورت نیاز با شما یا افرادی مانند پزشکان به‌وضوح در مورد بدن خود صحبت کند یا از خود در مقابل سوءاستفاده‌های جنسی بهتر محافظت کند.
-
اگر لازم است بگویید “نمی‌دانم”
فرزند شما نیاز به پدر و مادر همه‌چیز دان و متخصص ندارد. فرزند شما فقط باید بداند که می‌تواند هر چیزی را از شما بپرسد. اگر نمی‌دانید در مقابل سؤال فرزندتان چه بگویید، به او بگویید خوشحال هستید که سوالش را از شما پرسیده اما الان پاسخش را نمی‌دانید، به دنبال اطلاعاتی می‌گردید و به او پاسخ خواهید داد. فراموش نکنید حتماً پاسخ سؤال او را در کوتاه‌ترین زمان ممکن بدهید.
-
خودتان را آماده کنید
ممکن است هنگام حرف زدن در مورد تمایلات جنسی یا صحبت در مورد بدن و استفاده از کلماتی مانند «آلت تناسلی» یا «واژن» احساس خجالت یا ناراحتی کنید. این‌که احساس شرم کنید طبیعی است؛ پیشنهاد می‌کنیم از قبل مطالبی را که می‌خواهید بگویید آماده کنید و از آموزش‌هایی شروع کنید که بیانش برای خودتان نیز راحت‌تر است. گاهی تمرین با یک بزرگسال دیگر می‌تواند استرس یا احساس خجالت و ناراحتی شما را کاهش دهد.
کودک من درباره موضوعات جنسی سؤال نمی‌پرسد، این نشانه چیست؟
تحقیقات نشان می‌دهد که یک سوم دختران تا قبل از قاعدگی هرگز در رابطه با مسائل جنسی با پدر و مادر خود صحبت نمی‌کنند، 43 درصد نوجوانان با مادرشان و 72 درصد نوجوانان نیز با پدرشان هرگز درباره‌ی مسائل جنسی صحبت نکرده‌اند!
کودکان ممکن است به دلایل مختلفی مثل خجالت، احساس شرم یا حتی ترس از واکنش شما سؤالی نپرسند. لازم نیست منتظر بمانید تا ابتدا او پیش‌قدم شود، می‌توانید این شما باشید که آغازکنندۀ بحث‌های مرتبط با تربیت جنسی فرزندتان هستید. به طور مثال با این سؤال «تابه‌حال به این فکر کردی چگونه به دنیا آمدی؟» مکالمه را آغاز کنید یا ممکن است فردی را ببینید که باردار است و به فرزندتان بگویید: «یک بچه در درونش رشد میکند. آیا می‌دانی کودک چگونه در آنجا قرارگرفته؟»
قبل از این سؤالات و آغاز مکالمات به این فکر کنید که چه چیزی می‌خواهید بگویید، سپس زمان مناسبی را برای صحبت انتخاب کنید. برای برخی از کودکان صحبت کردن بدون تماس چشمی آسان‌تر است و سعی کنید کمتر او را نگاه کنید تا کمتر معذب شود.
آیا تربیت جنسی کودکان باعث بلوغ زودرس و فعالیت جنسی خطرناک نمی‌شود؟
باور سنتي اين است که صحبت کردن با کودکان و نوجوانان دربارۀ مسائل جنسي زمینۀ انحراف و شروع فعاليت جنسي آنان را فراهم می‌نماید و معصومیت و حجب و حیا آنان را از بین می‌برد! اما این تصور غلط است، چرا که رشد جنسی از بدو تولد شروع میشود و یک روند کاملاً طبیعی و رشدی است، چیزی نیست که شما بتوانید آن را متوقف یا پنهان کنید. اتفاقا تربیت جنسی فرزندتان می‌تواند مزیت‌های زیادی داشته باشد:
- کودکان نسبت به بدن خود شناخت پیدا میکنند.
- عملکرد اندام تناسلی و برخی مسائل جنسی همچون به وجود آمدن و نحوه به دنیا آمدن خود را درک میکنند
- بدن خـود را از سو استفاده جنسی محفاظت میکنند
- دچار انحراف جنسی نمی‌شوند.
این مکالمات اولیه همچنین زمینه‌ای را برای کودکان ایجاد میکند تا وقتی بزرگ‌تر هستند، انتخابهای سالم‌تری در مورد رابطه جنسی داشته باشند.
کتاب الکترونیک؛ هر آنچه درباره قانون گذاری برای کودکان باید بدانید!
کتاب الکترونیک قصه‌گویی برای کودکان
سخن پایانی
تربیت جنسی فرزندان و صحبت کردن در مورد مسائل جنسی مکالمه‌ای یک‌باره نیست که باید دقیقاً آن را درست انجام دهید و در یک مکالمۀ طولانی، اطلاعات زیادی را در اختیار بچه‌ها قرار دهید. اتفاقا فرایندی تدریجی و در جریان موقعیت‌ها و اتفاقات روزمره است که هم‌زمان با بزرگ شدن فرزند شما ادامه می‌یابد و متناسب با سن او مطالب آموزشی نیز تغییر میکنند و در بزرگسالی هم می‌تواند از مشاوره جنسی از متخصصان استفاده کند.
دیدگاهتان را بنویسید