آیا تا به حال پیش آمده است که احساس کنید شبیه فردی شده‌اید که اصلا او را دوست نداشتید؟ «همانندسازی» به موقعیتی اشاره دارد که برخی از جنبه‌های فردی دیگر به نحوی در ما درونی می‌شود که انگار متعلق به شخص ماست. مکانیسم دفاعی همانندسازی با پرخاشگر وقتی اتفاق می‌افتد که ما شبیه پرخاشگران زندگی‌مان رفتار می‌کنیم. معمولا خصومت را پیش‌بینی می‌کنیم و پیش از آنکه قربانی آن شویم، خودمان آن خصومت را روی دیگران پیاده می‌کنیم.

بعد از ضربه روانی سنگینی که به ما وارد می‌شود، ممکن است به جای قربانی، «نقش سوءاستفاده‌گر» را ایفا کنیم و با خود می‌گوییم: «اگر من شبیه کسی شوم که به من آزار می‌رساند، می‌توانم خود را از این آزار حفظ کنم»؛ برای مثال ممکن است با وجود اینکه گاهی نحوه‌ی رفتار والدین با خودمان را دوست نداریم، گاهی اوقات ما با همان شیوه با خودمان و دیگران رفتار می‌کنیم. یا اینکه ممکن است برخی افراد که در گذشته مورد پرخاشگری یا تجاوز قرار گرفته‌اند، امروز مثل یک متجاوز رفتار کنند.

مثال‌هایی از مکانیسم دفاعی همانندسازی با پرخاشگر

هر کاری که می‌خواهم انجام بدهم شروع می‌کنم به سرزنش کردن خودم. نمی‌توانم کارهای مورد علاقه‌ام را انجام بدهم. همانطور که مادرم به من احساس ناتوانی می‌داد، حالا حقیقتا احساس می‌کنم ناتوان هستم.

اخیرا خیلی پرخاشگر شده‌ام. مدام به دیگران حمله می‌کنم. زودرنج و حساس شده‌ام و با کوچکترین حرفی از اطرافیانم به آنها واکنش شدید نشان می‌دهم. راستش خوب که فکر می‌کنم می‌بینم چه قدر شبیه پدرم رفتار می‌کنم، کسی که همیشه از او و رفتارهایش گزیزان بودم.

« مکانیسم دفاعی همانندسازی با پرخاشگر » با هدف اجتناب از خشم، غم، اضطراب، شرم یا سایر هیجانات دردناک یا ترمیم انسجام خود و ارزش خود تهدیدشده صورت می‌گیرد. در ابتدا ما مورد حمله و پرخاش قرار گرفته‌ایم، سپس برای دوری از آن هیجانات دردناک، شبیه به حمله‌کننده عمل می‌کنیم.

در این موارد چگونه به خودمان کمک کنیم؟

شناسایی مکانیسم دفاعی همانندسازی با پرخاشگر : وقتی رفتار ناسازگاری از خودمان نشان می‌دهیم اولین قدم برای کمک به خود، شناسایی آن رفتار است. شناختن همانندسازی با پرخاشگر های زندگی‌مان در ما می‌تواند تا حدود زیادی به ما کمک کند. این آگاهی به این صورت است که زمانی که شروع به انجام این رفتارها می‌کنیم، بتوانیم آن را تشخیص دهیم.

حال این سوال به وجود می‌آید که قدم بعد چیست؟ یعنی زمانی که ما رفتار را تشخیص دادیم و به آن آگاه شدیم چه اقداماتی برای کنار گذاشتن آن انجام دهیم؟ بدون شک هر یک از رفتارهایی که امروزه انجام می‌دهیم  مضرات و همچنین منافعی برای ما دارد. مکانیسم‌های دفاعی هم همینطورند. در این مرحله، با بررسی آسیب‌هایی که مکانیسم دفاعی همانندسازی با پرخاشگر در گذز زمان به ما رسانده است و بررسی نکات منفی و گاها مثبت آن، می‌توانیم انگیزه‌ای برای کنار گذاشتن این رفتار درون خود پیدا کنیم.

از آنجا که کنار گذاشتن خیلی از رفتارهای غلط، با دانستن غلط بودن آن رفتار میسر نمی‌شود، در مرحله‌ی سوم بهتر است با کمک درمانگر، احساسات پنهان‌شده زیر این رفتارها را ببینیم، تجربه کنیم و نهایتا با کسب بینش هیجانی نسبت به ماهیت رفتار ناسازگار آن را کنار بگذاریم.

نگاه مشفقانه به خود

آنچه در تمام این مراحل، داشتن نگاهی مشفقانه به خود و مشکلاتمان مهم است. باید در نظر داشت تمامی رفتارهایی که امروزه موجب ناراحتی ما و اطرافیانمان شده است، در برخی از موارد و در گذشته به ما کمک کرده است. ما از طریق مکانیسم‌های دفاعی، با دور نگه داشتن خود از واقعیت اضطراب کمتری را تجربه می‌کنیم. مکانیسم دفاعی همانندسازی با پرخاشگر ما را از خشم شدید و غیرقابل تحملی مصون می‌دارد. رفتارهای آسیب‌زای  امروز ما تاریخچه‌ی رنج ما را نشان می‌دهد؛ بنابراین خیلی مهم است که به آنها مشفقانه نگاه کنیم و با کمک درمانگر ظرفیتی درون خود ایجاد کنیم که بتوانیم با واقعیت‌های تلخ زندگی‌مان رو در رو شویم.

احساس خشم چیست و چگونه ابراز می‌شود؟

۱۰ خرداد ۱۴۰۱ ۱ دقیقه ۰ ۱

احساس خشم زمانی رخ می‌دهد که عزت نفس ما، بدن ما، ویژگی‌های ما، روش‌های ما برای دیدن جهان یا خواسته‌های...

حدیث نیک اندیش

درباره مکانیسم‌های دفاعی بیشتر بخوانید:

• مکانیسم دفاعی چیست و چه انواعی دارد؟ (+ویدیو)
• دفاع روانی ؛ چرا از آن استفاده می‌کنیم و چه زمانی مشکل‌ساز می‌شود؟
• خشم نقاب زده شده (پرخاشگری منفعلانه)