تاثیر ورزش بر سلامت روان
این مقاله توسط روانشناسان، دکتر معصومه محمد بیگی و سید علیرضا سیدموسوی از نظر تخصصی بررسی و تایید شده است.
آیا تاکنون برایتان پیش آمده در پی حالت‌های ناخوشایند روانی دچار دردهای جسمانی شوید؟ مثلا هنگام اضطراب سردرد بگیرید یا وقتی غمگین هستید قفسۀ سینه‌تان درد بگیرد؟ در بسیاری از مواقع دردهای جسمانی ما منشا جسمی ندارند و وقتی برای درمان آن‌ها به پزشک مراجعه می‌کنیم با جملۀ «چیز خاصی نیست، از اعصابته» مواجه می‌شویم! این معادله گاها برعکس هم رخ می‌دهد! مواقعی را به خاطر بیاورید که در پی یک پیاده‌روی یا ورزش سبک، دور شدن اضطراب و افسردگی را تجربه کردید.
ارتباط میان جان و تن، ارتباطی غیرقابل انکار است. مراقبت کردن از بدن، به‌تنهایی تضمینی برای زندگی خوب نیست. ذهن‌آگاهی و همچنین توجه به آنچه میان روان و بدن رخ می‌دهد، می تواند آغازی برای زیست سالم باشد. برای رهایی از این بیگانگی بی‌نهایتی که تاکنون با بدنمان تجربه کرده‌ایم باید چاره‌ای اندیشید. ورزش به عنوان یکی از فعالیت‌هایی که از دیرباز پلی بین جان و تن بوده، می‌تواند چاره‌ای برای حل این تعارض باشد.
بر اساس پژوهش‌های اخیر ورزش کردن ورای اثربخشی بسیاری که بر جسم انسان دارد، می‌تواند اثرات شگرفی بر روان انسان نیز داشته باشد. برای پیوند جان و تن، برای رهایی از دردهای جسمانی بی‌دلیل، و همچنین برای آشتی دوباره با بدن لازم است از ورزش بدانیم. در این مقاله از بلاگ کلینیک روانشناسی آگاه به موضوع تاثیر ورزش بر سلامت روان می‌پردازیم.
تاثیر ورزش بر اداراک تصویر بدن
تصویر بدن ادراک هشیارانه هر فرد از بدنش است. تمام آن احساسات و افکاری که وقتی برهنه در برابر آیینه می‌ایستیم، به ما هجوم می‌آورند. این تصویر ماحصل تمام آن چیزی است که در کودکی بر ما گذشته و با قالب‌های خانوادگی و فرهنگی به آن چه که امروز هست بدل شده. افرادی که چندان از تصویر بدنی خودشان راضی نیستند، غالبا دچار مشغولیت‌های فراوان مانند چک کردن بیش از حد، دستکاری نقص‌های جسمانی یا اجتناب اجتماعی می‌شوند.
زمان‌هایی را به یاد بیاورید که به خاطر جوش صورتتان از رفتن به میهمانی سر باز زده‌اید؛ یا هنگامی که روزانه چندبار وزن خود را اندازه گرفتید. ورزش جدای از تغییرات فیزیولوژیک که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت در سطح ظاهری نیز تغییرات بسیاری را رقم می‌زند. افرادی که دچار شرم بدن هستند می‌توانند در کنار تجربۀ روان درمانی ورزش را نیز امتحان کنند. ورزش کردن با کاهش درصد چربی بدن و هچنین افزایش قدرت بدنی و تناسب اندام اثربخشی مستقیمی بر خودپندارۀ افراد دارد. این تناسب اندام در ادامه سبب افزایش عزت نفس و احساس ارزشمندی می‌شود.
تاثیر ورزش بر افسردگی
افسردگی یا اصطلاحا سرماخوردگی روانی، یکی از شایع‌ترین اختلالات روان است که غالب مردم در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. بر اساس پژوهش‌های انجام شده در وبسایت Better health در حیطۀ تاثیر ورزش بر سلامت اعصاب و روان اثبات شده که ورزش کردن حتی به مدت کوتاه در هر روز می‌تواند تا حد زیادی علائم افسردگی را کاهش داده و مانع از عود مجدد آن شود. همچنین افرادی که به طور مستمر ورزش می‌کنند به میزان خیلی کمتری دچار مشکلات خلقی می‌شوند. ورزش‌هایی که مشخصا در درمان افسردگی تاثیر دارند دویدن، ایروبیک، پیاده روی، دوچرخه سواری و شنا هستند.
همچنین بخوانید: تاثیر ورزش بر افسردگی
تقویت خواب
یکی از علائم افسردگی نوساناتی است که در فرایند خواب ایجاد می‌شود. خواب منقطع، پایین بودن کیفیت خواب، کابوس و دیگر موارد از چالش‌هایی هستند که ما در دوره‌های افسردگی با آن مواجه می‌شویم. ورزش کردن با استفاده از انرژی عضلات، بالا بردن ضربان قلب و همچنین ترشح هورمون‌هایی مانند اندورفین‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت خواب کمک کند.
بهبود سطح انرژی
پایین آمدن سطح انرژی، بی‌لذتی و کم شدن امید و انگیزه از دیگر علائم افسردگی است. یکی از نکات حائز اهمیت در تاثیر ورزش بر درمان افسردگی این است که آگاه باشیم نوع ورزش انتخابی و مدت زمان آن چندان اهمیت زیادی ندارد! آن چه در اولویت است این است که ما فعالیتی را انتخاب کنیم که با آن احساس راحتی داریم و به آن علاقه‌مندیم. به طور قطع زمانی که افسردگی سایۀ سیاهش را بر زندگی‌مان می‌اندازد، توانایی ورزش‌های سنگین طولانی‌مدت را نخواهیم داشت؛ اما می‌توان با قدم‌های کوچک و فعالیت‌های سبک به جنگ با افسردگی برخاست.
اصلاح رژیم غذایی
از دیگر چالش‌های افسردگی می‌توان به کم‌خوری یا پرخوری اشاره کرد. قرار گرفتن در فرایند ورزش به ویژه اگر در کلاس‌های ورزش گروهی شرکت کنیم، خواه ناخواه ما را در مسیر رعایت رژیم غذایی قرار می‌دهد. رشد عضله و کاهش چربی جز با رعایت رژیم ممکن نیست. این هدف‌گذاری‌های کوتاه مدت قدم‌های مهمی در مسیر بهبودی از افسردگی هستند.
تاثیر ورزش بر استرس و اضطراب
در یکی از تحقیقات اخیر مشخص شد که در پی فعالیت‌های ورزشی فارغ از نوع آن، سطح اضطراب افراد به طور معناداری کمتر می‌شود. استرس یکی از مشکلاتی است که بدن ما در مواجهه با آن واکنش‌های زیادی نشان می‌دهد. واکنش‌هایی همچون گرفتگی عضلات گردن و شانه، سوزش معده، درد قفسه سینه، اسهال، تکرر ادرار و غیره. اولین قدمی که می‌توان برای رفع علائم استرس و اضطراب برداشت، تجربه کردن علائم در بدن است! یعنی دقت کنیم که در لحظه در بدنمان چه می‌گذرد؟ برای این که بتوانیم خودمشاهده‌گری خوبی داشته باشیم می‌توانیم از ورزش کمک بگیریم! وقتی که ورزش می‌کنیم دقتمان به بدنمان زیاد می‌شود و به جزییات بدن و عضلاتمان توجه بیشتری نشان می‌دهیم. می‌توان گفت که ورزش کردن به طور مستقیمی می‌تواند بر کاهش علائم استرس و اضطراب اثر بگذارد. ورزش‌هایی که می‌توانند برای کاهش علائم اضطرابی مفید باشند عبارت‌اند از: یوگا، پیلاتس و فیتنس.
تاثیر ورزش بر بیش فعالی
اختلال نقص تمرکز و بیش‌فعالی یکی از شایع‌ترین اختلالات به ویژه در کودکان است. شاید برایتان سوال شود که ورزش چگونه می‌تواند بر کودک دچار بیش فعالی که خود مدام در جنب و جوش و فعالیت است تاثیر بگذارد؟ در وهلۀ اول باید بدانیم که جنب و جوش کودک بیش فعال چندان انسجامی ندارد، او با نداشتن تمرکز در هر لحظه به فعالیتی متفاوت می‌پردازد.
کلاس‌های گروهی ورزش، می‌تواند این امکان را فراهم کند تا کودک در چارچوبی مشخص فعالیتی هدفمند انجام دهد. اگرچه این چالش برای آن‌ها آسان نخواهد بود اما می‌تواند بر سلامت روان آنان تاثیر مثبتی بگذارد. فعالیت بدنی با افزایش ترشح هورمون‌هایی مانند دوپامین، نوراپینفرین، و سروتونین مشکلات سلامت روان را کاهش می‌دهد و همچنین باعث بالا رفتن انگیزه، بهبود حافظه و خلق می‌گردد. ورزش‌هایی به کودکان بیش فعال توصیه می‌شود که بیشتر گروهی بوده و در طبقه‌ی ورزش‌های هوازی قرار بگیرند مانند: دو، فوتبال، بسکتبال یا ترامپولین.
تاثیر ورزش بر اختلال استرس پس از سانحه PTSD
ورزش‌هایی که می‌توانند بر تروما و درمان آن تاثیرگذار باشند، ورزش‌هایی‌اند که شامل حرکات متقاطع هستند؛ مانند راه رفتن (به خصوص در شن)، رقص، شنا و یوگا. تمرکز اصلی در این قسمت بر آن است که ما در حین ورزش بتوانیم بر بدنمان تمرکز کرده و آن چه در لحظه در بدنمان حس می‌شود را تجربه کنیم. به عنوان مثال در لحظه دقت کنیم در دستانمان چه می‌گذرد؟ آیا انرژی پرشوری حس می‌کنیم که دستمان را سمت مشت شدن سوق می‌دهد؟ وقتی در شن راه می‌رویم چه افکاری به سراغمان می آید؟ فرو رفتن کف پاها در شن چطور تجربه‌ای است؟ این موضوع کمک می‌کند تا سیستم عصبی تاحدی آزاد شده و بدن از استرس دائم رهایی یابد. ورزش با ترشح آدرنالین و اندورفین باعث می‌شود تعادلی طبیعی در مواجهه با خطر پیدا کنیم.
همچنین بخوانید: اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD چیست؟
اگر ورزش نکنیم چه می‌شود؟
فقدان برنامۀ ورزشی و فعالیت بدنی در زندگی می‌تواند منجر به مشکلات زیادی شود. مشکلاتی از قبیل:
- ناهنجاری قلبی عروقی
- مشکلات فشار خون
- چاقی
- پیری زودرس
- کاهش کیفیت رابطه جنسی
- اختلال در عملکرد سیستم عصبی
- کاهش انرژ ی و انگیزه
- اختلال در حافظه و تمرکز
- نارضایتی از تصویر بدن
- اختلال خواب
- افزایش احتمال بروز اختلالات روان تنی
- کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس
- کاهش طول عمر
جمع بندی
در نهایت دریافتیم که سلامت روان ما تا حد بسیار زیادی وابسته به سلامت جسمی ماست. هرگونه فعالیت بدنی هدفمندی فارغ از شدت و مدت زمان، می تواند اثرات مفیدی بر سلامت اعصاب و روان ما داشته باشد. همچنین اگر بدن ما در وضعیت آرام و پایداری قرار بگیرد، بخش بسیاری از علائم ناخوشایند روانی نیز کاهش یافته و حتی ناپدید می‌شوند.
مقالات منبع:
- بررسی تاثیر ورزش هوازی بر اختلال افسردگی در زنان بزرگسال تهران
- بررسی آزمایشی تاثیر ورزش بر سلامت روانی دانشجویان
- تاثیر برنامه تمرین ورزش هوازی بر سلامت روان و نگرانی تصویر بدنی زنان دارای انگ چاقی
- بررسی نقش ورزش در سلامت روان و شادکامی دانش آموزان مقطع متوسطه شهر کرمان
- بررسی رابطه ورزش با سلامت روان دانشجویان
سایر منابع:
helpguide ، NIH ، mentalhealth ، healthline
دیدگاهتان را بنویسید