روانشناسی زرد چیست؟
این روزها، توجه به علم روانشناسی بیشتر از قبل شده است و انسان‌ها برای در میان گذاشتن مشکلاتشان با روانشناسان تمایل بیشتری دارند. از طرفی شبکه‌های اجتماعی پر از جملات مثبت، محکم و کوبنده‌ای است که از شما می‌خواهند با قدرت بی‌انتهایتان حرکت کنید و خوشبختی را در آغوش بگیرید. شناخت مسیر درست میتواند به ما کمک کند تا فقط رویایی نداشته باشیم، بلکه با واقعیت‌ها نیز مواجه شویم. دراین مقاله از وبسایت کلینیک روانشناسی آگاه قصد داریم با پدیده‌ای به نام روانشناسی زرد و چیستی آن، معایب و خطرات گرفتار شدن درآن آشنا شویم.
روانشناسی زرد چیست؟
بر اساس تعریفی که very well mind ارائه می‌دهد، روانشناسی زرد به انگلیسی معادل pop psychology یا popular psychology، مجموعه‌ای از فرضیات، نظریات غیر معتبر و غیر علمی است. این نوع روانشناسی برای حل مشکلات دشوار و مهم، راه‌‌حل‌‌های سریع ارائه می‌دهد. اصولاً این روش‌های سریع مورد تأیید جامعۀ علمی قرار نمی‌گیرد اما از دید عموم، این راه‌‌حل‌ها درست و اصولی به نظر می‌رسند.
تاریخچه روانشناسی زرد
از زمانی که فیلسوفانی نظیر جان لاک و دکارت نظریه‌هایی در خصوص روانشناسی مطرح کردند، همچنین کتاب تفسیر خواب زیگوند فروید برای عموم مردم منتشر شد، طرفداران روانشناسی در سراسر دنیا افزایش یافتند. بعد از جنگ جهانی دوم با انتشارکتابهایی با موضوعات مذاهب شرقی و یوگا، زمینه برای ایجاد این جریان در دنیا فراهم شد. در این بین کتاب‌های دیگری مانند مردان مریخی و زنان ونوسی در سال 1980 توسط جان گری نیز انتشار یافت که نه‌تنها مورد استقبال عموم مردم قرار گرفت؛ بلکه نقش مهمی در رشد بیشتر این جریان در دنیا داشت.
ویژگی‌های روانشناسی زرد
روانشناسی زرد ویژگی‌های متمایزکننده‌ای از روانشناسی علمی و آکادمیک دارد که برخی اینجا آورده شده است:
مثبت‌گرایی افراطی
در روانشناسی زرد انسان‌ها باید مثبت باشند. نگاه مثبت و امیدبخش به زندگی داشتن ویژگی خوبی است، اما تا آنجا که باعث نشود به خودمان و دیگران دروغ بگوییم و مسائل و مشکلات را مخفی کنیم. انسان مجموعه‌ای از احساسات مختلف است که همگی مهمند.
راهکارهای کوتاه‌مدت
راهکارهای روانشناسی زرد عمدتا کوتاه‌مدت و سطحی هستند؛ جملاتی مثل “به خودت باور داشته باش” یا “مثبت فکر کن” اگرچه ممکن است در لحظه تاثییرات مثبتی داشته باشند ولی گاهی اوقات در درازمدت اوضاع را وخیم‌تر میکنند.
واقع‌بینانه نبودن
اکثر جملات روانشناسی زرد واقع‌بینانه نیستند. محدودیت‌ها، فرصت‌ها، ویژگی‌های خوب و بد دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم را در نظر نمی‌گیرند و به ریشۀ مسائل و مشکلات توجه نمی‌کنند. تمرکز زیادی روی باورها و افکار فرد دارند؛ در حالی که دنیا از باورها و افکار ما ساخته نشده است. معمولا عواملی که ممکن است هر فرد را نسبت به دیگری یگانه کند را در نظر نمی‌گیرند؛ مثل تاریخچه خانوادگی یا ژنتیک.
نداشتن پشتوانۀ علمی
روانشناسی زرد محتوایی را بیان می‌کند که هیچ پژوهش و تحقیقی پشتش نیست. حتی فردی که این محتوا را تولید می‌کند ممکن است هیچ تخصصی در حیطۀ روانشناسی نداشته باشد. محتوای روانشناسی زرد بسیار خوش‌رنگ‌ولعاب است و معمولا همان چیزی را به شما می‌گوید که دوست دارید بشنوید.
عناوین جذاب و وسوسه‌انگیز
روانشناسی زرد آنقدر برایتان رویاهای عجیب و غریبی تصویر می‌کند که حس می‌کنید همه‌چیز در یک قدمی شماست، نتایجی بزرگ در کوتاه‌مدت، ثروتمند شدن فقط با داشتن ذهن ثروتمند، ستاره شدن در محدودیت‌ها، از پس هر کاری برآمدن و رسیدن به خوشبختی و حال خوب دائمی. طوفانی از انرژی درون شما می‌دمد که حداقل برای دقایقی فراموش کنید انسانی واقعی هستید با ضعف‌ها و قوت‌ها، توانایی‌ها و ناتوانی‌ها.
وابسته بودن
روانشناسی زرد توصیه‌هایی سطحی ارائه می‌دهد و شما دوست دارید با بروز هر مشکل جدیدی، به توصیه‌دهنده‌اش مراجعه کنید. توصیه‌کننده‌ای که معمولا فردی همه‌چیزدان و قدرتمند تصور می‌شود. اما در روان‌درمانی، هدف نهایی حرکت مراجع به سوی استقلال است.
انواع روانشناسی زرد
همانطور که در مقاله ای از وبسایت psyblog آمده است، روانشناسی زرد انواع گوناگونی دارد که به نمونه‌هایی از آن اشاره می‌کنیم:
- بلاگ: نوشته‌های نویسندگانی که اغلب هیچ تخصصی در مورد موضوعات روانشناسی ندارند.
- برنامه‌های تلویزیونی گفت‌وگو محور: که اغلب به دنبال جذب و افزایش مخاطب هستند و توصیه‌هایی از روانشناسی زرد دارند.
- کانال‌های یوتیوب، تلگرام، برخی صفحات اینستاگرام: اغلب گرداندگان آنها نه‌تنها تخصصی ندارند بلکه سوادی نیز در این خصوص ندارند و اغلب در جهت رشد شخصی و افزایش مخاطب و کسب سود عمل میکنند.
- کتاب‌های خودآموز: دنیای روانشناسی زرد با این کتابها آغاز شد و همچنان قسمت مهمی از آن را تشکیل می‌دهند.
- کارگاه‌ها و سمینارهای انگیزشی: هدفشان موفقیت و توسعۀ فردی است در حالی‌که پر از جملات مثبت هستند که حتی تاثیری تا پایان کارگاه و سمینار ندارند.
در کلینیک آگاه، ما با داشتن تیمی از بهترین روانشناس تهران و روانشناس شیراز، خدمات روانشناسی متنوعی را برای شما ارائه می‌دهیم. ما با رویکردهای درمانی مختلف مانند روان درمانی پویشی، زوج درمانی، خدمات کودک و نوجوان و… به شما کمک می‌کنیم تا در مسیر بهبود و تعادل روحی گام بردارید.
هدف روانشناسی زرد چیست؟
افرادی با وعدۀ رسیدن به موفقیت آن هم با کمترین هزینه و تنها با چند روش ساده، جذب روانشناسی زرد می‌شوند. در چنین شرایطی روانشناسان زرد از ناآگاهی و نیاز مخاطبان نهایت استفاده را می‌برند. آنها را درگیر رویایی پوچ میکنند و خودشان در ثروتی که به طرفدارانشان وعده می‌دهند، غرق می‌شوند. در واقع مهم‌ترین هدف روانشناسی زرد کسب سود است.
چرا روانشناسی زرد بین مردم محبوب است؟
وقتی انسان‌ها به‌راحتی نمی‌توانند موقعیت‌های سخت و پر چالش زندگی‌شان را ببینند، از تجربۀ احساساتشان فراری هستند. انتظار دارند وقتی پیش روانشناس می‌روند، راه‌حلی سریع برای مشکلاتشان ارائه دهد تا بتوانند برطرفشان کنند. از طرفی هزینه‌ی خدمات روانشناسی در جامعه از توان بسیاری از مردم خارج است. این در حالی است که روانشناسی زرد با کمترین هزینه یا حتی رایگان مطالبش را در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد و استقبال بالایی نیز دریافت می‌کند؛ البته بخشی از این استقبال به ناآگاهی مخاطبان نیز مربوط می‌شود. مخاطبان روانشناسان زرد عموما افرادی هستند که علم بسیار کمی در زمینه‌ی روانشناسی علمی دارند و به‌همین دلیل نیز به‌سادگی در دام روانشناسان زرد گرفتار می‌شوند.
معایب و خطرات گرفتار شدن در روانشناسی زرد
براساس مقالۀ وبسایت psychologytoday.com، در ارتباط با روانشناسی زرد معایب و انتقادات زیادی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره کرده‌ایم:
- ساده‌سازی: روانشناسی زرد، گاهی نظریه‌ها و یافته‌های پژوهشی را آنقدر ساده می‌کند که منجر به درک ناقص یا نادرست آنها می‌شود.
- تکیه بر داستان‌های شخصی: روانشناسی زرد ممکن است بر شواهد یا داستان‌های شخصی (شخصی که سمیناری برگزار می‌کند یا صاحب یک پیج است) برای درگیر کردن دیگران تکیه کند که پایه‌های علمی ندارند.
- سود محور: روانشناسی زرد با برخی از کتابها و برنامه‌های خودیاری، افراد را به سمتی هدایت می‌کند تا بتواند سود بیشتری به دست آورد.
- دوری از درمان حرفه‌ای: روانشناسی زرد گاهی افراد را به این باور می‌رسانند که میتوانند مسائل روانشناختی‌شان را تشخیص داده و درمان کنند. آنها استقلالی پوشالی را به فرد القا میکنند و باعث می‌شوند اگر در حل مشکلات خودش شکست خورد، احساس شرم و شکست زیادی تجربه کند. با این احساسات شدید، برای فرد سخت است که دیگر به دنبال درمان حرفه‌ای برود.
- نادیده گرفتن تحقیقات علمی: توصیههای روانشناسی زرد اغلب فاقد اعتبار علمی و توجه به تحقیقات و یافته‌های روز هستند.
چطوردرگیر روانشناسی زرد نشویم؟
برای اینکه بتوانیم از رویافروشی رهایی یابیم، باید شهامت دیدن واقعیت‌ها را داشته باشیم. به این آگاهی برسیم که مسائل و مشکلات روانی در طی زمان ایجاد شده‌اند، برای حل شدن نیز به زمان نیاز دارند، تغییرات روانی اغلب کُند اتفاق می‌افتند و به ممارست زیادی احتیاج دارند. ممکن است واقعیت به نفع ما نباشد، ما را به چالش بکشد و به زحمت بیندازد؛ اما دیدن آن لازمۀ رشد است.
محتوای علمی مطالبی را که مطالعه می‌کنید مورد سنجش قرار دهید. خواندن کتاب‌های روانشناسی علم‌محور که مبتنی بر تحقیقات است به افراد کمک می‌کند تا اطلاعاتشان را بهبود دهند.
پیش از شرکت در کلاس‌ها و دوره‌های روانشناسی مطمئن شوید توسط متخصصین متعهد و حرفه‌ای یا بر اساس منبع معتبر تدریس می‌شوند؛ حتی می‌توانید با روانشناسی که به آن اعتماد دارید تماس بگیرید و با او مشورت کنید. مهم‌ترین قدم این است که بدانیم برای مواجه و بررسی مسائل روانشناختی‌مان به کمک روانشناس و درمانگر نیازمندیم. برای رشد واقعی هرگز نمی‌توانیم به کتاب و اطلاعات بسنده کنیم.
تفاوت روانشناسی زرد و علمی
روانشناسی علمی رفتار و فرایندهای ذهنی را مطالعه می‌کند؛ از جملۀ آنها می‌توان به ادراک، شناخت، توجه، احساسات، هوش و شخصیت اشاره کرد. روانشناسی علمی با تکیه بر روش‌ها و تکنیک‌ها به صورت واقع‌بینانه مشکلات روانی افراد را بررسی و درمان می‌کند. در حالی که روانشناسی زرد عموماً بر اساس تجربه و شهود شخصی بدون پیشینۀ علمی با تکیه بر جملات انگیزشی و احساسات مثبت است، راهکارها موقتی و سطحی هستند؛ بدون اینکه به مسائل مهم روانشناختی توجه کنند.
برای درک بهتر تفاوت روانشناسی علمی و زرد به جدول زیر توجه کنید:
| روانشناسی علمی | روانشناسی زرد |
|---|---|
| اگرچه امید داشتن و مثبت بودن خوب است؛ اما نه همه‌جا. گاهی اوقات رشد و بهبودی واقعی در نتیجۀ بررسی افکار و احساسات منفی اتفاق می‌افتد؛ و نه تلقین کردن. | خودت حال خودت را با جملات مثبت، تفکر مثبت و تلقین کردن خوب کن. |
| در زندگی واقعی محدودیت‌هایی وجود دارد که بر انتخاب‌های انسان اثرگذار هستند. در واقع ما در چارچوب محدودیت‌هایمان قدرت انتخاب داریم. | هیچ محدودیتی وجود ندارد، محدودیت در نگاه تو است. |
| ما انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستیم. بخش مهمی از زندگی‌مان در ارتباط با دیگران و اجتماع شکل می‌گیرد. | تو به تنهایی برای خودت کافی هستی. |
تفاوت روانشناسی زرد در رسانه و تبلیغات
بارها شده برنامۀ افرادی مثل اپرا وینفری و دکتر فیل مک‌گرا را دیده‌ایم، لذت برده‌ایم و به فکر فرو رفته‌ایم. اما اگر نگاهی دقیق‌تر بیندازیم این همان نسخه‌پیچی برای تمامی انسان‌ها و موقعیت‌های پیچیدۀ ارتباطی‌شان است. رسانۀ زرد با استفاده از روش‌های عامه‌پسند می‌خواهد مخاطب‌های بیشتری جذب کند و دغدغه‌ای برای انتقال اطلاعات درست نداشته باشد. محتوای زرد معمولا بر اساس حاشیه، ساده‌انگاری و بزرگنمایی بیش از حد شکل می‌گیرد و این همان تاثیر روانشناسی زرد در رسانه است.
معرفی چند کتاب روانشناسی زرد
معمولا در کتاب‌های پرفروش بازار می‌توانید ردپای روانشناسی زرد را پیدا کنید. در ادامه به عناوینی از این کتابها می‌پردازیم:
چهار اثر از فلورانس اسکاول شین
در این کتاب نویسنده مشکلات زندگی را ساده در نظر می‌گیرد و به محدودیت‌های بیرونی توجهی ندارد. از خواننده می‌خواهد مثبت‌نگر باشد، راهکارهایی که ارائه می‌دهد پشتوانۀ علمی ندارند. او روی این نکته تاکید می‌کند که محدودیت‌های زندگی فقط حصارهایی هستند که خود ما دور خود کشیده‌ایم و خودمان هم می‌توانیم آنها را کنار بزنیم.
راز
این کتاب که مستند آن هم ساخته شده است، سرشار از جملات انگیزشی است که هر خواننده‌ای را جذب خود می‌کند. افرادی که در این کتاب از آنها نقل‌قول شده به شما تاکید میکنند برای خوشبخت‌شدن در زندگی فقط باید روی افکارتان کنترل داشته باشید. داشتن تفکر مثبت و کنترل افکاردر زندگی کلید موفقیت است.
اصول موفقیت
برایان تریسی یکی از نویسندگان معروف در زمینۀ روانشناسی زرد است و کتاب‌های بسیاری در این حوزه دارد؛ مانند قورباغه‌ات را قورت بده،اهداف یا مغناطیس پول شوید. تریسی در کتاب‌هایش که موضوعات متنوعی را شامل می‌شوند، نسخه‌هایی یکسان برای همه دارد. او بر قدرت تفکر و تغییر دادن افکار تاکید می‌کند، برای گرفتن تصمیمات بهتر و ایجاد تغییر در زندگی باید روی قدرت تفکرتان حساب کنید تا بتوانید مسیر زندگی‌تان را به سمت موفقیت و خوشبختی تغییر دهید. اما ماجرا به این سادگی که او می‌گوید هم نیست. ما برای تغییر دادن مسیر زندگی‌مان به چیزهای بیشتری نیاز داریم.
در ادامه به سایر عناوینی اشاره می‌کنیم که در این دسته هستند:
- خودت باش دختر اثر ریچل هالیس
- نامحدود،غول درونت را بیدار کن اثر آنتونی رابینز
- نیروی حال اثر اکهارت تول
- معجزۀ شکرگذاری اثر راندا برن
- چهار میثاق اثر دون میگوئل روئیز
- هنر ظریف بی خیالی اثر مارک منسون
- بنویس تا اتفاق بیفتد اثر هنریت کلاسر
روانشناسی زرد در کودکان
تمامی اتفاقاتی که درون خانواده می‌افتند، مثل زنجیر به هم متصل هستند. کودکان از مسائل، مشکلات روانی و آسیب‌های مختلف اجتماعی تاثیر می‌پذیرند. ممکن است والدین به جای تفکر عمیق، مطالعۀ درست و ریشه‌یابی مشکلات به کمک روانشناس از روانشناسی زرد استفاده کنند؛ مثلا با دنبال کردن پیج روزمرگی مادرانی که نسخه‌ای واحد برای تمام بچه‌ها دارند یا افرادی که بدون هیچ تخصصی صرفا با چند توصیۀ آبکی سعی در حل مسائل مختلف دارند.
از آن طرف کتاب‌های زرد در دنیای کودکان نیز پیدا می‌شود. وقتی بچه‌ها تصمیم بگیرند کتابی را داشته باشند پدران و مادرانشان معمولا آن کتاب را برایشان می‌خرند.لازم است والدین قبل از انتخاب کتاب برای کودکانشان به بررسی محتوای آن بپردازند. اینکه کتاب چقدر سعی در فهم و انتقال مفاهیم مهم به زبان ساده را داردیا صرفا چیزی جز سرهم کردن تعدادی کلمه با چاشنی رنگ و تصاویر نیست.
جمع بندی
اگر چه حرف‌هایی که از روانشناسان زرد می‌شنویم، در ابتدا به‌قدری خوشایند و آرامبخش هستند که پذیرفتن بی‌پایه‌بودن آنها برایمان دشوار است؛ اما عواقبی که پیروی از این توصیهها به‌دنبال دارد بسیار سنگین و دردناک هستند. وقتی افراد بتوانند علت جذب شدن به روانشناسی زرد را بفهمند، کمتر در دام می‌افتند و بهتر تفاوت‌های روانشناسی زرد و علمی را درک میکنند.
دیدگاهتان را بنویسید