رشد پس از سانحه چیست؟ عوامل موثر بر رشد بعد از سانحه
احتمالاً اکثر ما راجع به اختلال استرس پس از سانحه چیزهایی شنیدهایم که در آن افراد به دلیل تجربۀ ضربۀ روانی (تروما) دچار افت عملکرد و تجربۀ علائمی مثل اضطراب و افسردگی میشوند. اما جالب است بدانید در مقابل، برخی افراد پس از مواجهه با چنین تجربههایی دچار نوعی تغییر روانشناختی مثبت میشوند. این تغییرات مثبت باعث بهبود روانی، افزایش قدرت شخصی و تغییر معنای زندگی میشوند. اگر تمایل دارید با این مفهوم روانشناختی بیشتر آشنا شوید، در این مقاله از سایت کلینیک آگاه با ما همراه باشید.
رشد بعد از سانحه چیست؟
رشد پس از سانحه (Post-Traumatic Growth) یک فرایند مثبت روانشناختی است که برخی افراد پس از تجربۀ رویدادهای تروماتیک و استرسزا آن را تجربه میکنند. در این فرایند فرد به دلیل عبور از یک بحران عمیق روانی دچار تغییرات مثبت در زندگی میشود. در واقع تجربۀ تروما روحی یا ضربه روانی معمولاً منجر به آسیبدیدن فرد و ابتلا به اختلالاتی مثل استرس پس از سانحه یا PTSD میشود؛ اما گاهی اوقات میتواند کاتالیزوری برای تغییرات مثبت باشد و باعث رشد، افزایش قدرت و بهبود انعطافپذیری شود.
مفهوم رشد پس از سانحه توسط دکتر ریچارد تدسکی و دکتر لارنس کالهون در سال ۱۹۹۶ معرفی شد. آنها در مقالهای توضیح دادند که شخصی که یک رویداد تروماتیک را تجربه کرده است ممکن است تغییرات مثبتی را در جنبههای مختلف زندگی تجربه کند. Ginelle Krummey، درمانگر بالینی در مقالهای از سایت psychcentral میگوید: رشد پس از آسیب بخشی از ظرفیت طبیعی انسان برای معنا بخشیدن به زندگی، بهبود روانی و یادگیری است.
دکتر دبی سیلبر، روانشناس نیز میگوید: رشد پس از سانحه، آگاهی، بینش و دیدگاه جدیدی است که پس از یک بحران روانی پدیدار میشود. این بحران میتواند مرگ یکی از عزیزان، بیماری، بلای طبیعی و اتفاقاتی مانند سوءاستفاده جنسی یا خیانت باشد. در واقع بازماندگان تروما، قدرت درونیشان را از طریق آگاهی از اینکه بر سختیهای عظیمی غلبه کردهاند پرورش میدهند و روابط قویتری با اطرافیان و همچنین با سایر افرادی که به همین شکل رنج کشیدهاند برقرار میکنند.
جالب است بدانید یک مطالعه در سال ۲۰۱۸ نشان داد تقریباً ۵۳% از افرادی که رویدادهای تروماتیک را تجربه میکنند احتمالاً رشد پس از سانحه را تجربه میکنند. همچنین در مطالعهای در سال ۲۰۱۸ مشخص شد ممکن است افراد زیر ۶۰ سال نسبت به افراد مسنتر با احتمال بیشتری رشد پس از سانحه را تجربه کنند. تدسکی و کالهون نیز متوجه شدند که زنان نسبت به مردان میزان بیشتری از رشد پس از سانحه را گزارش میکنند.
همچنین طبق نتایج یک مطالعه که در سایت healthline منتشر شده است ۸۸% از ۳۸۵ نفر پاسخدهندۀ این نظرسنجی گفتهاند باوجوداینکه در دوران همهگیری کرونا شرایط چالش برانگیزی مثل شروع قرنطینۀ خانگی، بیماری یا کاهش درآمد را تجربه کردهاند؛ در کنار آن اثرات مثبتی مثل بهبود روابط خانوادگی، قدردانی بیشتر از زندگی یا رشد معنوی را نیز تجربه کردهاند.
رشد بعد از سانحه چگونه رخ میدهد؟
رشد پس از سانحه یک فرایند پیچیده و تدریجی است که بهمرورزمان و به شکل پویا با طیکردن مراحل مختلف رخ میدهد و درنهایت شما بهنوعی تحول و تغییر مثبت دست مییابید. این مراحل معمولاً شامل فرایندهای روانشناختی مختلف مانند پردازش احساسات و تجربیات، دریافت حمایتهایی اجتماعی و پذیرش و بازسازی خود است که البته باتوجهبه ویژگیهای شخصیتی، نوع رویداد و شرایط ممکن است متفاوت باشد. در ادامه با این مراحل بیشتر آشنا میشویم:
شوک اولیه
پس از تجربۀ یک رویداد آسیبزننده احتمالاً اولین واکنش شما شوک، ترس، سردرگمی یا تجربۀ احساساتی مانند غم و خشم است. در این مرحله، ممکن است احساس کنید زندگی شما بهشدت آسیبدیده است. البته این مرحله بحرانی است و بسیاری از افراد ممکن است با اضطراب شدید یا حتی نشانههای اختلال استرس پس از سانحه روبهرو شوند.
جستجوی حمایت اجتماعی
ممکن است پس از مواجهه با اینگونه رویدادها نیاز به دریافت حمایتهای اجتماعی از سوی خانواده، دوستان یا گروههای پشتیبانی داشته باشید. دریافت حمایتهای اجتماعی بهویژه در مراحل اولیه بسیار مهم است و به شما کمک میکند با بحران اولیه مقابله کنید، احساسات خود را با دیگران به اشتراک بگذارید و کمتر احساس تنهایی کنید.
مواجهه با واقعیت و پردازش احساسات
در این مرحله، شما بهتدریج واقعیت حادثه را میپذیرید و شروع به پردازش افکار و احساسات مرتبط با آن میکنید. ورزش، مدیتیشن، تمرینات تنفسی و رواندرمانی میتواند به شما در مدیریت احساسات و تمرکز بر زمان حال کمک کند. همچنین صحبت با یک درمانگر در مورد چیزی که تجربه کردهاید و تأثیراتی که برای شما به همراه داشته است میتواند در روند پردازش و پذیرش آن به شما کمک کند.
بازسازی دیدگاه نسبت به زندگی
در این مرحله، احتمالاً تلاش میکنید دیدگاهها و ارزشهایتان را تغییر دهید. بهعنوانمثال، ممکن است به ارتباطات انسانی بیشتر توجه کنید یا نگاه متفاوتی به زندگی داشته باشید. در واقع در این مرحله، بهجای تمرکز بر فقدانها به تواناییهای جدید خود پی میبرید و احساس قدرت و تسلط بیشتری بر زندگی خود پیدا میکنید.
تحول و رشد
این مرحله، نتیجۀ تمام مراحل قبلی است و شما میتوانید به رشد معنوی، روانی و احساسی دست یابید که معمولاً منجر به تغییرات مثبت در شخصیت، ارزشها و باورها میشود. این تغییرات میتواند شامل افزایش اعتمادبهنفس، افزایش حس همدلی و نوعدوستی، تغییر در اولویتهای زندگی یا پیداکردن معنا و هدف جدید در زندگی باشد.
ویژگیهای رشد بعد از سانحه
در واقع رشد پس از سانحه دیدگاه شما را نسبت به زندگی تغییر میدهد و باعث افزایش کیفیت زندگی میشود. باتوجهبه مقالهای در سایت verywellmind سایر مزیتهایی که این فرایند به همراه دارد شامل موارد زیر است:
- قدردانی بیشتر از زندگی: پس از تجربۀ حوادث تروماتیک ممکن است نگاه شما به زندگی تغییر کند و ارزشهای متفاوتی برای آن قائل شوید. برای مثال ممکن است قدر لحظات کوچک زندگی را بیشتر بدانید و حتی از کوچکترین و سادهترین اتفاقات زندگی لذت ببرید و برای آن ارزش بیشتری قائل شوید.
- افزایش قدرت شخصی: پس از تجربه تروما، ممکن است از اینکه چقدر خوب توانستهاید آن را مدیریت کنید احساس خوبی داشته باشید. این آگاهی از شجاعت، مهارت و انعطافپذیری خود در مدیریت شرایط دشوار میتواند به شما قدرت دهد و باعث افزایش اعتمادبهنفس شما شود. در نتیجه شما برای مقابله با هر چالشی در آینده آماده هستید.
- بهبود روابط بینفردی: پس از تجربه یک بحران روانی ممکن است احساس صمیمیت، همدلی و شفقت شما نسبت به دیگران را افزایش یابد که این اتفاق منجر به بهبود روابط بینفردی شما میشود. همچنین حمایتی که در مواقع بحرانی از طرف دوستان، همکاران یا اعضای خانواده دریافت میکنید، بسیار ارزشمند است و پیوند عاطفی شما با آنها را تقویت میکند.
- تغییر در فلسفه زندگی یا معنویت: ممکن است شما پس از تجربه یک رویداد تروماتیک احساس کنید معنای جدیدی برای زندگی پیدا کردهاید. این تغییر در فلسفه زندگی ممکن است شامل تغییر در باورهای مذهبی، فلسفی یا وجودی شما باشد. همچنین احتمالاً سؤالات عمیقتری درباره مرگ، هدف زندگی و نقش خود در جهان میپرسید.
- تغییر اهداف و اولویتها: با تغییر نگاه شما به زندگی در اثر تجربۀ تروما ممکن است اهداف و اولویتهای جدیدی برای زندگی خود تعریف کنید. برای مثال شاید سبک زندگی، عادات و اهداف شغلی خود را تغییر دهید و زمان بیشتری برای فعالیتهایی که واقعاً به آنها علاقه دارید، صرف کنید. این اتفاق باعث افزایش شجاعت و اعتمادبهنفس شما میشود.
عوامل مؤثر بر رشد بعد از سانحه
احتمالاً سؤالی که ذهن شما را درگیر میکند این است که چرا برخی از افراد پس از تجربه تروما رشد میکنند درحالیکه برخی دیگر دچار اختلالاتی مثل استرس پس از سانحه میشوند؟ در واقع اینکه برخی افراد میتوانند پس از چنین تجربههایی دچار تغییرات مثبت شوند به وجود عوامل متعددی بستگی دارد. برخی از این عوامل شامل موارد زیر است:
-
دریافت حمایت اجتماعی
تحقیقات نشان میدهد داشتن شبکههای اجتماعی قوی مثل خانواده و دوستان که از شخص آسیبدیده حمایت کنند به تسریع روند رشد پس از سانحه کمک میکند. در واقع احساس پذیرفتهشدن از طرف دیگران به فرد کمک میکند که در مواجهه با مشکلات احساس تنهایی نکند، احساسات خود را بیان کند و بتواند به طور مؤثرتری با تجربههای دشوار کنار بیاید. البته کیفیت و عمق ارتباطات با این افراد نیز مهم است؛ زیرا روابط نزدیک و صمیمانه میتواند محیط امنتری برای فرد ایجاد کنند.
-
ویژگیهای شخصیتی
وجود برخی ویژگیهای شخصیتی احتمال بروز رشد پس از سانحه را افزایش میدهد. این ویژگیها شامل موارد زیر است:
- خوشبینی: افرادی که نسبت به زندگی نگرش مثبتتری دارند در مواجهه با بحرانها تمایل بیشتری برای یافتن معنا و فرصتهای رشد دارند.
- تابآوری: توانایی مقابله با استرس و تحمل فشار روانی میتواند نقش کلیدی در تسهیل رشد پس از سانحه داشته باشد. افراد تابآور پس از تجربه ضربههای روانی میتوانند به مسیر خود ادامه دهند.
- خودآگاهی: افراد با سطح بالاتری از خودآگاهی توانایی بیشتری در پردازش احساسات و افکار مربوط با اینگونه تجربهها دارند و میتوانند با موفقیت با این چالشها روبرو شوند.
-
داشتن مهارتهای مقابلهای سازگارانه
برخی افراد با استفاده از راهبردهای مقابلهای سازگارانه مانند پذیرش، حل مسئله، خودتنظیمی هیجانی و مدیریت استرس میتوانند به شکل مؤثرتری با چنین تجربههایی مواجه شوند. در واقع افرادی که مهارت بیشتری در تنظیم هیجانات خود دارند بهتر میتوانند در برابر فشارهای روانی مقاومت کرده و احساسات منفی خود را به شکل سالمی پردازش کنند و در نهایت تغییرات بهتری تجربه میکنند.
-
دریافت درمان تخصصی
مراجعه به یک متخصص سلامت روان و شروع جلسات رواندرمانی، میتواند به افراد کمک کند تا تجربههای تروماتیک را پردازش کرده و احساسات خود را به شکل سالمتری مدیریت کنند. در واقع رواندرمانگران میتوانند فضایی امن برای بازگویی و پردازش احساسات فرد فراهم کنند که این نکته باعث رشد و تغییر مثبت میشود. یکی از رویکردهای رایج در رواندرمانی رویکرد روان پویشی است که بر حل تعارضات ناخودآگاه و تأثیرات ناهشیار تروما بر روان انسان تمرکز میکند. برای شروع جلسات درمان نیز میتوانید از رواندرمانگران کلینیک آگاه بهصورت حضوری یا آنلاین نوبت دریافت کنید.
دریافت نوبت مشاوره از روانشناس آنلاین
-
شدت و نوع سانحه
نوع و شدت سانحه ممکن است بر میزان و نوع رشد پس از آن تأثیرگذار باشد. برای مثال رویدادهایی که طولانی هستند یا به طور مکرر رخ میدهند ممکن است فرایند رشد را دشوارتر کنند و نیاز به زمان بیشتری برای بهبود داشته باشند.
جمعبندی
تجربۀ تروما میتواند زندگی هر یک از ما را دچار تغییرات شدیدی کند که این تغییرات ممکن است مثبت یا منفی باشد. برخی از این تغییرات مثبت میتواند شامل قدرانی از زندگی، بهبود روابط، افزایش قدرت شخصی، تغییر فلسفه زندگی و تغییر اولویتها است. البته تجربه رشد پس از سانحه به عوامل مختلفی بستگی دارد و برای همه افراد رخ نمیدهد. اگر پس از تجربه چنین شرایطی از اطرافیان امن خود کمک بخواهیم یا به یک متخصص سلامت روان مراجعه کنیم، شانس بیشتری برای رشد و بهبود شرایط خواهیم داشت.
دیدگاهتان را بنویسید