نشانه های رسیدن به بلوغ عاطفی و راهکارهای رشد بلوغ عاطفی

حتما تا به حال برایتان پیش آمده است که شاهد بحث و جدال دو نفر بوده‌اید و دیده‌اید یکی از آن‌ها پخته‌تر رفتار می‌کند. یا در شرایط اضطراب‌آوری که همه دارند تجربه می‌کنند، یک نفر کودکانه رفتار نمی‌کند و می‌تواند بهترین تصمیم را بگیرد. وقتی می‌گوییم فردی از نظر عاطفی بالغ است، یعنی قادر است هیجانات خود را به نحو مطلوب تنظیم، کنترل و ابراز کند.

بلوغ عاطفی چیست؟

به زبان ساده، بلوغ عاطفی توانایی شما برای تنظیم هیجانات خود در موقعیت‌های مختلف و بر اساس موقعیت است. بخش مهمی از این بلوغ، توانایی شما در تحمل استرس و مقاومت در برابر اضطراب است. وقتی از نظر عاطفی به بلوغ رسیدید می‌توانید موقعیت‌ها را به‌طور منطقی تجزیه و تحلیل کنید و عجولانه تصمیم نگیرید. وقتی می‌گوییم فردی از نظر عاطفی بالغ است، فردی را به تصویر می‌کشیم که می‌داند چطور احساسات و هیجانات خود را مدیریت کند طوری‌که بر او غلبه نکنند.

نشانه های بلوغ عاطفی

طبق گفته‌ی رابین اسمیت متخصص روابط و ترومای متمرکز بر بدن در کالیفرنیا علائم بلوغ عاطفی در بزرگسالان 10 نشانه دارد که در زیر به آن‌ها پرداخته‌ایم:

1. از این آگاه هستید که هیجانات شما از خودتان جدا هستند و شما را تعریف نمی‌کنند (مثلا شما یک فرد عصبانی نیستید و صرفا گاهی خشم را تجربه می‌کنید).
2. این را می‌دانید که خودتان مسئول هیجاناتتان هستید و دیگران را بابت هیجانات خود سرزنش نمی‌کنید (به عنوان مثال می‌دانید اگر فردی شما را عصبانی کند، اینکه چه واکنشی نسبت به این عصبانیت می‌دهید مسئولیت خود شماست).
3. می‌دانید هر هیجانی در کجای بدنتان تجربه می‌شود. هر هیجانی در قسمت مخصوصی از بدن تجربه می‌شود (به‌عنوان مثال اضطراب در سینه و شکم تجربه می‌شود. خشم را در سر، شانه، سینه و دست‌ها تجربه می‌کنید).
4. به هیجانات و نیازهای دیگران توجه نشان می‌دهید.
5. با آغوش باز انتقادات و فیدبک‌ها را نسبت به خودتان می‌پذیرید. حتی اگر با انتقادات موافق نباشید حالت تدافعی نمی‌گیرید.
6. می‌دانید چه احساسی دارید و آزادانه با احساسات خود ارتباط برقرار می‌کنید (به عنوان مثال اگر شکست عاطفی را تجربه کرده‌اید، احساسات خود را سرکوب نمی‌کنید و غم از دست دادن آن فرد را به آغوش می‌کشید).
7. بدون اینکه به خود یا دیگری آسیب بزنید خشمتان را ابراز می‌کنید.
8. می‌توانید هیجانات خود را در موقعیت‌های مختلف به خوبی تنظیم کنید.
9. برای هیجانات و تجربیات دیگران فضایی امن ایجاد می‌کنید. به‌طور ساده‌تر می‌توان گفت دیگران راحت می‌توانند در کنار شما هیجانات و تجربیات خود را به اشتراک بگذارند بدون اینکه بترسند از جانب شما آسیب ببینند.
10. به هیجاناتتان اجازۀ «بودن» می‌دهید؛ یعنی آن‌ها را سرکوب نمی‌کنید و از طرفی نمی‌گذارید بر شما غلبه کنند (مثلا در عین ناامیدی به ناتوانی و سیاهی محض نمی‌رسید).

سن رسیدن به بلوغ عاطفی در دختر و پسر

عوامل متعددی می‌تواند در رشد بلوغ عاطفی نقش داشته باشد. سن یکی از عواملی است که بر بلوغ عاطفی تأثیر می‌گذارد. انتظار می‌رود با بالاتر رفتن سن و کامل‌تر شدن رشد بخش‌های گوناگون مغز توانایی بالاتری در مدیریت هیجانات پیدا کنیم؛ اما لزوما اینطور نیست.

اینکه آیا مردان زودتر به بلوغ عاطفی می‌رسد یا زنان همیشه بین مردم چالش‌برانگیز بوده است. کلیشه‌های جنسیتی گوناگونی شکل گرفته که از جهاتی مردان و از جهاتی زنان را از جهت هیجانی بالغ‌تر ارزیابی می‌کند. مطالعات مختلفی در این زمینه وجود دارند؛ با این حال هیچ پاسخ دقیقی به سن بلوغ عاطفی و اینکه آیا زنان زودتر به بلوغ عاطفی می‌رسند یا مردان داده نشده است.

دشوار می‌توان سنی را مشخص کرد که کسی در آن به بلوغ عاطفی برسد؛ چراکه معنای «بلوغ عاطفی» ممکن است برای هر فردی متفاوت باشد. بلوغ عاطفی «مقصد» نیست که در سن مشخصی به آن برسیم و تمام شود. بلکه سفری است که می‌توانیم در راستای آن گام برداریم. همچنین بهتر است بلوغ عاطفی را به صورت طیف در نظر بگیریم که هرکسی فارغ از جنسیتش می‌تواند جایی از این طیف قرار بگیرد.

گفته می‌شود زنان به دلیل بیان و ابراز بهتر هیجاناتشان زودتر به بلوغ عاطفی می‌رسند؛ اما این موضوع ممکن است به دلیل فشار اجتماعی باشد که از زنان می‌خواهد پخته‌تر عمل کنند. همچنین فشار اجتماعی مانع از این می‌شود که مردان بتوانند با بعضی هیجاناتشان کنار بیایند یا برای تنظیم بهتر هیجانی کمک بگیرند. لازم است به نقش عوامل اجتماعی و فرهنگی در تعریف بلوغ عاطفی توجه کنیم و هرجا که لازم بود آن را به پرسش بکشیم.

چطور بفهمیم به بلوغ عاطفی رسیده‌ایم؟

اگر می‌خواهید بدانید که از نظر عاطفی به بلوغ رسیده‌اید می‌توانید این 8 علامت را در خود چک کنید:

1. همدل هستید.
2. قادر به تشخیص و به اشتراک گذاشتن احساسات خود هستید.
3. ذهن انعطاف‌پذیر و بازی دارید.
4. قادر به ایجاد روابط ایمن و سالم هستید.
5. مسئولیت اعمال خود را می‌پذیرید.
6. مرزبندی سالمی دارید.
7. قادر به حل تعارضات هستید.
8. می‌توانید استرس خود را به روش‌های سالم مدیریت کنید.

نشانه‌های فردی که بلوغ عاطفی نرسیده است

مطمئنا تا به حال با فردی که به بلوغ عاطفی نرسیده است برخورد داشته‌اید. ارتباط طولانی‌مدت با چنین افرادی ممکن است سلامت روان شما را به خطر بیندازد. بنابراین نیاز است بتوانید تشخیص دهید که آیا فردی به بلوغ عاطفی رسیده است یا خیر. برای این منظور می‌توانید نشانه‌های زیر را بررسی کنید:

1) نیاز به مرکز توجه بودن

فردی که به بلوغ عاطفی نرسیده است همانند یک کودک انتظار دارد همیشه مرکز توجه باشد. او در هر مکالمه‌ای سعی می‌کند موضوع را به سمت خودش ببرد یا حتی رفتارهای نمایشی از خود نشان دهد.

بعضی از رفتارهایی که این افراد برای جلب توجه انجام می‌دهند شامل:

• به دنبال تعریف و تمجید بودن
• تعریف داستان‌های اغراق‌آمیز
• تظاهر به ناتوانی در انجام کاری
• بازی کردن نقش قربانی

2) اجتناب از مسئولیت و سرزنش دیگران

افرادی که از نظر عاطفی بالغ نیستند، با اجتناب از مسئولیت خود و سرزنش کردن دیگران سعی دارند عزت نفسشان را حفظ کنند. مشکل اینجاست که وقتی از مسئولیت‌های خودشان دوری می‌کنند، فرصت یادگیری از اشتباهات را از دست می‌دهند. با سرزنش کردن دیگران انگار به خود می‌گویند کنترلی روی هیچ مسئله‌ای ندارند و همه چیز را به گردن قسمت، سرنوشت و امثال اینها می‌اندازند. این نوع نگرش مانع بهبود زندگی آن‌ها می‌شود.

3) رفتار تکانشی

بخشی از بلوغ این است که بدانیم چطور تکانه‌های خود را کنترل کنیم. به‌عنوان مثال همه‌ی ما گاهی دوست داریم به‌جای سرکار رفتن یک روز در رختخواب بمانیم. اما به‌عنوان یک بزرگسال مسئولیت‌پذیر می‌دانیم که نرفتن سرکار بهایی خواهد داشت. یا مثلا همه دوست داریم غذاهای چرب بخوریم، اما می‌دانیم که خوردن دائمی غذاهای چرب می‌تواند سلامت جسمی ما را به خطر بیاندازد، پس میل درونی خود را کنترل می‌کنیم. فردی که به بلوغ عاطفی نرسیده است معمولا در کنترل کردن امیال خود و توجه به پیامدهای این امیال ضعیف عمل می‌کند و در آینده ممکن است به دلیل پیامدهای امیالش دچار پریشانی شود.

4)دروغگویی

همه‌ی ما زمان‌هایی دروغ گفتیم؛ اما فردی که به بلوغ عاطفی نرسیده باشد معمولا به دلایل مختلفی از جمله: بهتر جلوه دادن خود، مطیع کردن فرد دیگر(به عنوان مثال دروغ می‌گوید تا افراد آنچه که او می‌خواهند انجام دهند)، فرار از مشکل و یا پوشاندن عیب‌های خود دروغ می‌گوید.

5) انتقاد ناپذیری

گاهی ممکن است تحمل انتقاد برای همه ما سخت باشد. انتقادپذیری مهارتی است که یاد گرفتن آن زمان زیادی می‌برد. این بتوانید خود و هویت خود را از انتقادی که می‌شنوید جدا کنید، سطحی از بلوغ عاطفی را می‌طلبد که همه آن را ندارند. فردی که بلوغ عاطفی ندارد نمی‌تواند حرف دیگران را از کل شخصیت خود جدا کند و شدیدا تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

6) مهارت های ارتباطی ضعیف

مهارت‌های ارتباطی یکی دیگر از مواردی است که توسعه آن به زمان و بلوغ نیاز دارد.

مهارت‌های ارتباطی شامل موارد زیر است:

• توانایی بحث در مورد مسائل دشوار
• بیان کردن اصل موضوع و نپرداختن به حاشیه‌های بحث
• اجتناب از حملات شخصی و پرخاشگری
• بیان نیازها به صورت واضح

چگونه روی بلوغ عاطفی خود کار کنیم؟

رشد بلوغ عاطفی نه‌تنها باعث آرامش روانی شما می‌شود بلکه به بهبود روابطتتان کمک خواهد کرد. تجربۀ روان‌درمانی و کمک گرفتن از یک روانشناس خوب باعث می‌شود مسیر رسیدن به بلوغ عاطفی تسهیل شود. در ادامه به چند روش برای رشد بلوغ عاطفی شما اشاره خواهیم کرد:

نسبت به هیجانت خود پذیرا باشید

سعی کنید به‌جای سرکوب احساساتتان ببینید احساسات چه‌چیزی می‌خواهند به شما بگویند. هر هیجانی پیامی برای شما دارد. بگذارید با مثال این مسئله را روشن‌تر کنیم. فرض کنید شما در موقعیت شغلی با وظایفی مشخص قرار دارید. کارفرمای شما توقع دارد کارهایی فرای وظایفتان انجام دهید. شما احساس می‌کنید حق شما نیست با درآمدی که افزایش پیدا نکرده است، وظایفی بیشتر از وظایف خود انجام دهید.

شما به شدت احساس خشم می‌کنید. احساس خشم به‌وجود آمده می‌خواهد به شما بگوید فرد مقابل از حد و مرز خود گذشته است. اگر شما برای حفظ صلح و اجتناب از تعارضات سکوت کنید و فکر کنید که با سکوت می‌توانید شغل خود را حفظ کنید، در واقع به تلاطم درون خود دامن زدید. سرکوب احساسات در هر موقعیتی آرامش روانی شما را سلب خواهد کرد. پس سعی کنید راه درست ابراز هیجانات خود را بیاموزید.

بدن خود را پویش و آنالیز کنید

همانطور که گفتیم هر هیجانی اعم از خشم، اضطراب، ترس، غم، شادی جایگاه به‌خصوصی در بدن دارند. این مثل را زیاد شنیده‌ایم، زمانی که فردی اضطراب دارد می‌گوید:«انگار دارن توی دلم رخت می‌شورن». این جمله مثال بارزی از تجربه اضطراب در شکم است. یا به عنوان مثال وقتی خشمگین هستید می‌گویید:« مغزم داره سوت می‌کشه» یا «سرم داره از عصبانیت منفجر میشه» این جملات نشان‌دهنده این هستند که عصبانیت را بیشتر در سر حس می‌کنیم. سعی کنید هیجانات و جایگاه آن‌ها در بدن را بشناسید. با آگاهی از جایگاه هیجانات در بدن راحت‌تر می‌توانید آن‌ها را تنظیم و مدیریت کنید.

افکار و هیجانات خود را بنویسید

نوشتن افکار و هیجانات تاثیر بسزایی در تنظیم هیجانی و سلامت روان دارد. با نوشتن، شما راحت‌تر نوع هیجانات خود را شناسایی می‌کنید، شدت آن‌ها را می‌سنجید و آن‌ها را نام‌گذاری می‌کنید. قبل از آن باید به درستی بدانید که هر هیجانی در چه موقعیتی تجربه می‌شود. مثلا عموما مردم وقتی حالشان خوب نباشد می‌گویند: ناراحتم. در صورتی‌که این ناراحتی می‌تواند احساس اضطراب، خشم، غم و هر چیز دیگری باشد. اول با شنیدن پادکست‌ها و کتاب‌های مربوطه سعی کنید آگاهی خود را نسبت به هیجانات بالا برده سپس راحت‌تر آن‌ها را شناسایی کنید. خودآگاهی نسبت به هیجانات به مدیریت و تنظیم هیجانات کمک خواهد کرد و شما را در بلوغ عاطفی رشد خواهد داد.

مسئولیت اشتباهات خود را بپذیرید

هر انسانی خطا خواهد کرد. کسی که به بلوغ عاطفی رسیده است اشتباهات خود را می‌پذیرد و برای آن‌ها بهانه نمی‌آورد. اگر می‌خواهید از نظر عاطفیی بالغ باشید شجاعانه بابت اشتباه خود عذرخواهی کنید. بدانید هر اشتباه فرصتی برای توسعه فردی و یادگیری مهارت‌های بیشتر است.

بلوغ عاطفی در ازدواج

بلوغ عاطفی جنبه حیاتی هر رابطه عاطفی است. بلوغ عاطفی یعنی فرد خودآگاهی داشته باشد و بتواند به‌طور موثر احساسات خود را مدیریت کند. وقتی در رابطه با پارتنری قرار داریم بلوغ عاطفی کمک می‌کند تا تعارض‌ها و استرس‌های رابطه را بهتر مدیریت کنیم. افرادی که از نظر عاطفی بالغ هستند می‌توانند به طور موثر ارتباط برقرار کنند، با شریک زندگی خود همدلی کنند و مسئولیت اعمال و احساسات خود را بر عهده بگیرند. داشتن بلوغ عاطفی در یک رابطه می‌تواند منجر به درک بیشتر و ارتباطات عمیق‌تر بین یکدیگر شود.

دریافت نوبت مشاوره ازدواج

جمع بندی

ممکن است همه ما در مقطعی از زندگی نشانه‌های عدم بلوغ عاطفی را در خود دیده باشیم. اما به‌تدریج و با افزایش سن این نشانه‌های محو می‌شوند. ماندگاری رابطه با فرد نابالغ ممکن است کاهش پیدا کند. زیرا این افراد قادر نیستند بحث‌ و جدل‌ها را به‌طور موثر حل و با شما همدلی کنند. این چنین افراد بر روی هیجانات خود کنترل نداشته و آن را به‌طور اغراق‌آمیز بروز می‌دهند، به طوریکه بحث با آن‌ها ممکن است دائما به بن‌یست بخورد. بهتر است برای ادامه ارتباط با چنین افرادی دقت بیشتری به عمل آورید.

از کلینیک روانشناسی آگاه می‌توانید خدمات مرتبط با مشاوره روابط عاطفی، پیش از ازدواج و مشاوره فردی را برای بهبود سلامت روان و روابط خود در سراسر دنیا دریافت نمایید.