سندرم دختر خوب چیست؟ نشانه‌ها و راه حل

این مقاله توسط روانشناسان، دکتر فاطمه مهدی پور و دکتر مهشید عزیزی از نظر تخصصی بررسی و تایید شده است.

بسیاری از زنان و دختران بدون آنکه متوجه باشند، با سندروم دختر خوب دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در دنیایی زندگی می‌کنیم که انتظارات زیادی از زنان دارند. تلاش برای راضی نگه داشتن دیگران و مطابق با این انتظارات رفتارکردن، فشار روانی زیادی برای زنان به همراه دارد. این سندرم نه‌تنها بر رفتارهای روزمره، بلکه بر روابط، تصمیم‌گیری‌ها و حتی حس ارزشمندی فرد تاثیر می‌گذارد. در این مقاله از کلینیک روانشناسی آگاه قصد داریم به سندرم دختر خوب، نشانه‌ها و علل آن بپردازیم.

سندرم دختر خوب چیست؟

سندرم دختر خوب، اصطلاحی است که برای توصیف الگویی از رفتارها استفاده می‌شود که اغلب در زنان و دختران دیده می‌شود. در این الگو، زنان تلاش می‌کنند تا دیگران را راضی کنند، با انتظارات اجتماعی همسو باشند و از درگیری اجتناب کنند؛ حتی به قیمت نادیده گرفتن نیازها، خواسته‌ها و رفاه خودشان. این رفتار می‌تواند ناشی از هنجارهای فرهنگی، تربیت خانوادگی یا تجربیات شخصی باشد.

به خود واژۀ «دختر خوب» فکر کنید: این اصطلاح تصویری از دختران ساکت، مطیع و زیبا را به ذهن می‌آورد که از دیگران مراقبت می‌کنند و مشکلی ایجاد نمی‌کنند. در وبسایت healthessentials نقلی از دکتر آلبرز است که توضیح می‌دهد: «این موضوع ریشه در انتظارات کلیشه‌ای جامعه از اینکه زنان باید چگونه باشند و چه نقشی را باید ایفا کنند دارد.» افرادی که سندرم دختر خوب دارند، زمانی که رفتارهایی بر خلاف رفتارهای معمول یک دختر خوب انجام می‌دهند، احساس گناه می‌کنند یا از قضاوت شدن می‌ترسند.

علائم سندرم دختر خوب بودن

ویژگی‌های سندرم دختر خوب بودن ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• راضی کردن دیگران : این افراد ممکن است به حدی تلاش کنند تا دیگران را راضی کنند که حتی نیازها یا خواسته‌های خود را فدا کنند.
• اجتناب از درگیری: افرادی که به سندرم دختر خوب دچار هستند ممکن است برای حفظ آرامش از درگیری یا بیان احساسات واقعی خود پرهیز کنند، حتی اگر به معنای سرکوب احساسات خودشان باشد.
• کمال‌گرایی: این افراد تلاش می‌کنند بهترین باشند و برای برآورده کردن انتظارات اجتماعی یا خانوادگی استرس و فشار زیادی را تحمل می‌کنند.
• ازخودگذشتگی: این افراد ممکن است نیازهای دیگران را بر نیازهای خود مقدم بدانند و اغلب دراین فرایند از مراقبت از خود یا رسیدن به رضایت شخصی غافل می‌شوند.
• تایید طلبی: این افراد ممکن است به شدت به تایید و پذیرش دیگران وابسته باشند تا احساس ارزشمندی یا موفقیت کنند.
• مشکل در تعیین مرزها: برای افرادی که به سندرم دختر خوب دچار هستند، تعیین مرزها می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. آنها ممکن است از ترس طرد شدن یا نارضایتی دیگران از بیان نیازهای خود خودداری کنند.
• عزت نفس پایین: این افراد به علت اینکه مدام دنبال تایید دیگران هستند و نیازها و خواسته‌های دیگران را همیشه در اولویت قرار می‌دهند، احساس کم‌ارزشی و ناکافی بودن می‌کنند.

همچنین بخوانید: راه‌های افزایش عزت نفس

چطور با سندرم دختر خوب مقابله کنیم؟

به گفته دکتر آلبرز، مشاوره گرفتن یک گام عالی برای شروع است. او می‌گوید: «در درمان یا مشاوره، ما روی مواجهه‌درمانی کار می‌کنیم. از قدم‌های کوچک شروع می‌کنیم و یاد می‌گیرید آن‌چه را احساس می‌کنید بیان کنید، همچنین با دیگران روبه‌رو شوید.» ترسناک به نظر می‌رسد؟ بله ممکن است چنین باشد، اما این یک فرایند است. دکتر آلبرز اطمینان می‌دهد:«ما مستقیماً به عمق نمی‌پریم. ابتدا انگشت پا را به آب می‌زنیم و امتحان می‌کنیم.»

دکتر آلبرز ادامه می‌دهد: «باید به خودمان فرصت بدهیم. ریشه‌ها واقعاً پیچیده و عمیق هستند. رفع آن‌ها ممکن است زمان ببرد، زیرا این رفتار آن‌قدر نهادینه شده است که اغلب مردم حتی آن را نمی‌بیند.»  در ادامه به برخی از راهکارهایی برای غلبه بر سندرم دختر خوب بودن اشاره خواهیم کرد:

• شناسایی و تایید احساسات: وقتی سندرم دختر خوب دارید یکی از نکات کلیدی که در درمان روی آن کار می‌کنید، شناسایی و تایید احساساتتان است. دکتر آلبرز توضیح می‌دهد:« افرادی که سندرم دختر خوب دارند، اغلب در ظاهر همیشه خوشحال به نظر می‌رسند. در حالی که در عمق وجودشان ممکن است احساس خشم، عصبانیت و دلخوری کنند. به زنان آموزش داده شده همۀ این احساسات منفی را سرکوب کنند، اما این احساسات وجود دارند و بسیار واقعی هستند. پذیرفتن و دانستن اینکه این احساسات مشکلی ندارند مهم است».
• تعیین مرزها: با تعیین مرزهای واضح و شفاف با دیگران، قاطعیت را تمرین کنید. نیازها، خواسته‌های خود را به طور محترمانه بیان کنید. حتی اگر به معنای گفتن «نه» یا مخالفت کردن باشد. اگر دفاع از خود و نه گفتن باعث واکنش منفی اطرافیان شود از خودتان بپرسید: «آیا در این وضعیت نیازهای خودم را هم برآورده می‌کنم؟»

دکتر آلبرز می‌گوید: « ممکن است آن‌ها سعی کنند شما را دوباره به جعبه برگردانند و ممکن است قدرت و شجاعت زیادی لازم باشد تا به عقب برنگردید.» به یاد داشته باشید که تعیین مرزها بخش اساسی از روابط سالم است.

• چالش با باورهای محدودکننده: هر باوری که درباره نقش زنان یا اهمیت «خوب» بودن دارید شناسایی کنید و به چالش بکشید. از خودتان بپرسید آیا این باورها، باورهایی هستند که به رفاه شما کمک می‌کنند یا براساس انتظارات و خوشایند دیگران است.
• شفقت به خود: در حین پیشرفت در این فرایند، با خودتان مهربان باشید. نیازها و خواسته‌های خود را به رسمیت بشناسید. اولویت قرار دادن خودتان نه تنها خودخواهی نیست بلکه برای آرامش و رشد شما ضروری است.
• مراقبت از خود: فعالیت‌ها و روش‌هایی که به بهبود رفاه جسمی، عاطفی و روانی شما کمک می‌کنند را در اولویت قرار دهید. برای استراحت، سردرگمی‌ها و فعالیت‌هایی که باعث خوشحالی شما می‌شود زمان بگذارید.

راهکارهایی برای والدین درمورد سندرم دختر خوب فرزندان

در ادامه به برخی از راهکارهایی برای والدین اشاره خواهیم کرد:

از عبارات«خوب» و «بد» استفاده نکنید

دکتر آلبرز پیشنهاد می‌کند به طور کلی از اصطلاحاتی مانند«دختر خوب»، «پسر خوب» و «کودک خوب» پرهیز کنید. او توصیه می‌کند: « هنگام تعامل با فرزندانتان به کلام خود توجه داشته باشید. روی رفتارهای خاص او تمرکز کنید و بگویید: آفرین، خیلی تلاش کردی.» این موضوع تنها به دختران مربوط نمی‌شود. گفتن این‌که هر کودکی صرف نظر از جنسیتش زمانی خوب است که مطیع، ساکت و همیشه در حال برآوردن نیازهای دیگران باشد می‌تواند پیامدهای طولانی‌مدتی داشته باشد.

به ندای درونی خود گوش دهید

دکتر آلبرز به والدین توصیه می‌کند که به کودکان خود بیاموزید به ندای درونی خود گوش دهند. دکتر آلبرز هشدار می‌دهد:

«وقتی به ندای درونی خود گوش نمی‌دهید، خود را در معرض سوءاستفاده یا قرار گرفتن در موقعیت‌های بسیار خطرناک قرار می‌دهید»

اگر بترسید از اینکه بی ادب به نظر برسید، ممکن است به ندای درونی خود گوش ندهید و از کسی که سمی یا بالقوه خطرناک است فاصله نگیرید. حتی ممکن است خود را درحال تلاش برای به دست آوردن محبت آن‌ها ببینید. او ادامه می‌دهد: «وقتی به کودکان آموزش می‌دهید که “دختران خوب” یا “بچه‌های خوبی” باشند، آن‌ها را در برابر شکارچیان آسیب‌پذیر می‌کنید. شکارچیان دنبال کودکانی می‌گردند که احتمال می‌دهند صحبت نخواهند کرد و مطیع هستند. کودکانی که می‌ترسند توسط والدین‌شان قضاوت شوند، بیشتر احتمال دارد رازهایشان را پنهان کنند. شما به عنوان والد باید به کودکان آموزش دهید به غرایزشان اعتماد کنند و نیازها و خواسته‌هایشان را با شما در میان بگذارند.

عوارض سندرم دختر خوب بودن چیست؟

سندرم دختر خوب بودن می‌تواند تاثیرات منفی قابل توجهی بر سلامت روان و جسمی فرد داشته باشد. وقتی زنان به شدت تحت تاثیر نیاز به کامل بودن و جلب رضایت دیگران قرار می‌گیرند ممکن است به اختلالات روانی مثل اضطراب و افسردگی منجر شود. در روابط شخصی و اجتماعی، آن‌ها ممکن است به دلیل ترس از انتقاد یا برچسب زدن نقش پیرو و فرد مطیع را برعهده بگیرند. این وضعیت می‌تواند باعث احساس نارضایتی و خستگی در زندگی شود. علاوه بر این ممکن است بر پیشرفت شغلی و به طور کلی بر عملکرد فرد تاثیر منفی بگذارد.

عوامل ایجاد سندرم دختر خوب

عوامل ایجاد سندرم دختر خوب می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

تروماهای دوران کودکی

در وبسایت Hindustantimes به این موضوع اشاره می‌شود که سندرم دختر خوب، اغلب ناشی از ترومای دوران کودکی است. زمانی که در خانواده ناکارآمد رشد می‌کنیم عشق، مراقبت و محبتی که در دوران کودکی شایسته آن بودیم دریافت نمی‎کنیم. والدین و مراقبان اغلب محبت خود را مشروط نشان می‌دهند. یعنی زمانی به ما محبت نشان می‌دهند که همانطوری باشیم که آنها می‌خواهند. بنابراین ما به این باور می‌رسیم که برای دریافت محبت، باید چیزی به آن‌ها بدهیم. به همین دلیل، دیگران و انتخاب‌هایشان و تصمیم‌هایشان را در اولویت قرار می‌دهیم و در این فرایند خودمان را از دست می‌دهیم.

به گفته‌ی روان درمانگر لالیتا سوگلانی:

در کودکی آموختیم که برای دریافت محبت و امنیت، باید به طور مداوم اطرافیانمان را خوشحال کنیم. ما خود را با توقعات مراقبانمان تطبیق دادیم و انتظارات آن‌ها را بر خواسته‌های واقعی خود مقدم دانستیم. این فرایند باعث شد جوهرۀ واقعی خودمان را پنهان کنیم و در نتیجه خود را رها کنیم.

تربیت خانوادگی

والدینی که به شدت بر رفتار”خوب” و مطیع بودن تاکید دارند می‌توانند این الگو را به فرزندانشان منتقل کنند.

معیارهای اجتماعی و فرهنگی

فرهنگ‌ها و جوامع مختلف ممکن است انتظارات خاصی از زنان داشته باشند. برآورده کردن این انتظارات فشار و اضطراب زیادی برای آنها به همراه دارد.

مدارس و محیط های آموزشی

معلمان و سیستم‌های آموزشی که به رفتارهای خاصی مانند مطیع بودن و عدم بروز خشم توجه می‌کنند می‌توانند به این سندرم دامن بزنند.

رسانه‌ها و تبلیغات

رسانه‌ها و تبلیغات ممکن است تصویرهای غیرواقعی از زنان و دختران ارائه دهند. اینطور که آن‌ها معمولا مطیع هستند، مخالفت نمی‌کنند و طبق خواسته‌ی دیگران رفتار می‌کنند.

جایگزین‌های سندرم دختر خوب

جایگزین‌های سندرم دختر خوب به رفتارها و الگوهایی اشاره دارد که به جای اولویت دادن دیگران بر رشد فردی، اصالت و احترام به نیازهای خود تمرکز دارد. برخی از این جایگزین‌ها عبارتند از:

• خودمراقبتی و خودشفقتی: به جای تمرکز بر رضایت دیگران، بر مراقبت از خود و پذیرش احساسات و نیازهای خود تمرکز کنید.
• صداقت و اصالت: به جای انطباق با انتظارات دیگران، خود واقعی‌تان باشید و ارزش‌های خود را حفظ کنید.
• استقلال و خودمختاری: تلاش کنید مستقل شوید و خودتان به تنهایی بتوانید مسیر زندگی‌تان را تعیین کنید.
• جرات‌ورزی و تعیین مرزها: همانطور که قبلاً نیز اشاره شد «نه» گفتن را یاد بگیرید و مرزهایی سالم برای خودتان تعیین کنید.

این جایگزین‌ها کمک می‌کنند تا افراد به جای تلاش برای خوشایند دیگران بودن، به زندگی‌ای با معنا و براساس ارزش‌های خود دست یابند.

جمع‌بندی

سندروم دختر خوب بودن، مسیری پیچیده و پرچالش است. سندروم دختر خوب نه‌تنها به فرد فشار می‌آورد، بلکه می‌تواند روابط و کیفیت زندگی‌اش را نیز تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، آگاهی از این چالش اولین قدم برای تغییر است. درک این موضوع که باید از انتظارات غیرواقع‌بینانه و فشارهای اجتماعی رها شد و به جای آن به نیازهای خودش احترام بگذارد، می‌تواند به فرد کمک کند تا به زندگی رضایت بخش‌تر و متعادل‌تری دست یابد. تغییر این الگو نیازمند شجاعت و اراده است. اگر در این مسیر به کمک نیاز داشتید، می‌توانید از خدمات مشاوره روانشناسی آنلاین کلینیک روانپویشی آگاه برخوردار شوید.