حمله خواب یا نارکولپسی چیست؟ راه درمان نارکولپسی
همه‌ی ما این موضوع را می‌دانیم که چقدر خواب در حفظ سلامت و بهبود کیفیت زندگی‌مان مهم است. خواب باعث می‌شود انرژی از دست رفته‌مان را دوباره به دست بیاوریم، همینطور باعث تقویت حافظه، تنظیم احساسات و افزایش کارایی ذهن می‌شود. برای خیلی از افراد، خواب یک فرایند آرامش‌بخش است که هر شب تکرار می‌شود و فرد از خوابیدن لذت می‌برد. اما تصور کنید این فرایند مختل شود. خوابیدن برای‌تان تبدیل به چالش شود. تصور کنید هر روز حملات ناگهانی خواب را تجربه کنید. با وجود این حملات، امنیت و تمرکز‌تان از بین می‌رود. این چالش، واقعیتی است که افراد مبتلا به نارکولپسی تجربه می‌کنند. ما در این مقاله از وبلاگ کلینیک روانشناسی آگاه قصد داریم درمورد نارکولپسی، علائم و راه‌های درمان این اختلال بپردازیم.
نارکولپسی چیست؟
نارکولپسی یا حملۀ خواب یک اختلال عصبی مزمن است که فرد در روز خواب آلودگی شدید را تجربه می‌کند و همینطور با حملات ناگهانی خواب همراه است. یعنی ممکن است در طول روز به طور ناگهانی و در زمان‌های نامناسب به خواب برود. افراد مبتلا به نارکولپسی ممکن است بعد از بیدار شدن احساس شادابی کنند، اما سپس در طول روز احساس خواب آلودگی شدید دارند. بسیاری از افراد مبتلا به نارکولپسی خواب نامنظم دارند و در طول شب مکرراً از خواب بیدار میشوند.
اگر نارکولپسی تشخیص داده نشود یا درمان نشود، می‌تواند عملکرد روانی، شناختی و اجتماعی فرد را مختل کند و مانع فعالیت‌های تحصیلی، کاری و اجتماعی فرد شود.
علائم نارکولپسی چیست؟
نارکولپسی یک مشکل مادام‌العمر است. علائم می‌توانند تا حدی بهبود یابند اما هرگز کامل از بین نمی‌روند. حمله خواب علائم مختلفی دارد که می‌تواند تاثیرات متفاوتی بر زندگی فرد داشته باشند. مهم‌ترین علائم نارکولپسی شامل موارد زیر است:
کاتاپلکسی
کاتاپلکسی فلج ناگهانی و کوتاه است که می‌تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. گاهی هیجانات شدید مثل خنده، گریه و ترس می‌تواند باعث شروع کاتالپسی شود. برخی افراد ممکن است در طول عمرشان فقط یکی دوتا حمله را تجربه کنند، در حالی که دیگران ممکن است روزانه حملات متعددی را تجربه کنند. حملات ممکن است خفیف یا شدید باشند. حملات خفیف ممکن است فقط احساس ضعف جزئی در تعدای از عضلات باشد مثل افتادگی خفیف پلک‌ها. شدیدترین حملات منجر به افتادن کامل بدن می‌شود که فرد نمی‌تواند حرکت کند یا صحبت کند. اما حتی در شدیدترین حالت فرد هوشیار است.
فلج خواب
فلج خواب یعنی بیمار احساس می‌کند بیدار است اما نمی‌تواند حرکت کند و حرف بزند یا حتی درست نفس بکشد. فردی که فلج خواب را تجربه می‌کند می‌ترسد که نکند بمیرد.
توهمات خواب
وقتی فرد در حال خوابیدن است یا دارد بیدار می‌شود، ممکن است توهماتی زنده یا ترسناک را تجربه کند. زنده یعنی فکر می‌کند واقعاً دارد اتفاق می‌افتد.
حملۀ خواب
حملۀ خواب یک از علائم اصلی نارکولپسی است. در این حالت فرد بطور ناگهانی و غیرقابل کنترل در روز به خواب می‌رود. این خواب ممکن است در هر زمان یا در هر موقعیتی اتفاق بیافتد. ممکن است زمانی باشد که فرد در حال رانندگی یا صحبت کردن است. ویژگی های حملۀ خواب شامل موارد زیر است:
ناگهانی بودن
خواب بدون هشدار یا به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد.
عدم کنترل
فرد نمی‌تواند از وقوع این حملات جلوگیری کند.
کوتاه مدت بودن
این حملات معمولاً کوتاه هستند و ممکن است چند دقیقه طول بکشند. البته در موارد شدیدتر ممکن است بیشتر طول بکشد.
احساس طراوت پس از بیداری : فرد پس از بیدار شدن از این حملات خواب، ممکن است احساس سرحالی کند. اما این احساس خیلی دوام ندارد و فرد دوباره احساس خواب آلودگی می‌کند.
وبسایت NIH به علائم دیگری از نارکولپسی اشاره کرده است که شامل:
خواب منقطع و بی‌خوابی
در حالی که افراد مبتلا به نارکولپسی در طول روز بسیار خواب آلود هستند، معمولاً در شب برای خوابیدن مشکل دارند.
رفتارهای خودکار
افراد مبتلا به نارکولپسی ممکن است دوره‌های موقتی خواب را تجربه کنند. این دوره‌ها بسیار کوتاه هستند و ممکن است فقط چند ثانیه طول بکشند. فرد در حین انجام فعالیتی مثل خوردن یا صحبت کردن به خواب می‌رود و به طور خودکار فعالیت را برای چند ثانیه یا چند دقیقه بدون آگاهی ادامه می‌دهد. این اتفاق بیشتر زمانی رخ می‌دهد که فرد در حال انجام فعالیت های عادی مانند تایپ کردن یا رانندگی است. فرد نمی‌تواند کارهای خودش را به یاد بیاورد و عملکردشان همیشه با نقص همراه است. برای مثال، دست خط آنها ممکن است ناخوانا باشد یا اشیا را در مکان‌های عجیب و غریب قرار دهند و بعد فراموش کنند کجا گذاشته‌اند. اگر این دوره‌ها حین رانندگی اتفاق بیفتد ممکن است باعث شود فرد گم شود یا تصادف کند.
این علائم می‌توانند به شدت زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهند و باعث مشکلاتی در کار، تحصیل و روابط اجتماعی فرد شوند.
علت ایجاد اختلال نارکولپسی یا حمله خواب
علت دقیق نارکولپسی هنوز به طور کامل مشخص نشده است. اما طبق تحقیقات چند عامل در ایجاد این اختلال نقش دارند، از جمله:
- کمبود هیپوکرتین: بسیاری از افراد مبتلا به نارکولپسی کمبود هیپوکرتین دارند. هیپوکرتین یک ماده شیمیایی در مغز است که به تنظیم خواب و بیداری کمک می‌کند. علت کمبود هیپوکرتین هنوز مشخص نشده است اما احتمالاً به دلیل تخریب سلول‌های تولیدکنندۀ هیپوکرتین در مغز توسط سیستم ایمنی بدن است.
- عوامل محیطی و ایمنی: استرس شدید، تغییرات ناگهانی در الگوی خواب، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص، عفونت های ویروسی ممکن است باعث تحریک یا تشدید علائم نارکولپسی شوند. برخی از این عوامل ممکن است به سیستم ایمنی فرد حمله کند و باعث تخریب سلول‌های تولیدکنندۀ هیپوکرتین شوند.
- آسیب به مغز: آسیب به ناحیه هیپوتالاموس در مغز که نقش مهمی در تنظیم خواب دارد، می‌تواند منجر به نارکولپسی شود. این آسیب ها ممکن است ناشی از تروما، تومور یا عفونت باشد.
- اختلالات خودایمنی: نارکولپسی به عنوان یک بیماری خودایمنی در نظر گرفته می‌شود. سیستم ایمنی بدن به سلول‌های سالم خود حمله می‌کند. در نارکولپسی سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولیدکنندۀ هیپوکرتین حمله می‌کند.
- عومل ژنتیکی: عوامل ژنتیکی یکی از عوامل تاثیرگذار در ایجاد اختلال نارکولپسی است.
این عوامل به تنهایی یا باهم می‌توانند منجر به حمله خواب یا نارکولپسی شوند.
راه تشخیص ناکولپسی
معاینه بالینی و تاریخچه پزشکی دقیق برای تشخیص و درمان نارکولپسی ضروری هستند. پزشک ممکن است از افراد بخواهد به مدت یک تا دو هفته زمان‌های خواب خود را یادداشت کنند. معاینه فیزیکی می‌تواند بقیه‌ی عواملی که باعث بروز علائم نارکولپسی میشوند را رد کند. برای تشخیص قطعی نارکولپسی دو آزمایش وجود دارد:
-
آزمایش پلی سومنوگرام:
این آزمایش شبانه انجام می‌شود و فعالیت‌های مغز و عضلات، تنفس و حرکات چشم را ثبت می‌کند. این آزمایش می‌تواند کمک کند که بفهمیم علائم فرد ناشی از اختلالات خواب دیگر است یا نه.
-
آزمون تاخیر خواب چندگانه:
این آزمایش در طول روز انجام می‌شود. این آزمایش میزان خواب آلودگی روزانه فرد و مدت زمانی که فرد برای به خواب رفتن نیاز دارد را ارزیابی می‌کند. در این آزمایش در فواصل منظم از فرد می‌خواهند چرت بزند بعد مدت زمانی که طول می‌کشد تا به خواب برود را بررسی می‌کنند.
این دو آزمایش باهم کمک می‌کنند تا تشخیص نارکولپسی با دقت بیشتری انجام شود و سایر اختلالات خواب رد شوند.
همچنین بخوانید: اختلال کابوس چیست؟ روانشاسی کابوس شبانه
چه افرادی به نارکولپسی مبتلا میشوند؟
اختلال نارکولپسی معمولاً در رده سنی 5 تا 50 سال تشخیص داده می‌شود. اما بیشترین احتمال بروز آن در جوانان در اواخر دوره نوجوانی و اوایل بیست سالگی است. مردها بیشتر در معرض ابتلا به نارکولپسی قرار دارند.
حمله خواب چه تاثیری روی بدن می‌گذارد؟
در وبسایت Cleveland Clinic اشاره می‌کند که برای درک بهتر نارکولپسی نیاز است در مورد چرخۀ خواب انسان بیشتر بدانیم. در ادامه به طور مختصر در مورد چرخه‌ی خواب انسان صحبت می‌کنیم. این چرخه شامل مراحل زیر است:
- خواب سبک: اولین مرحله از چرخه خواب است که بلافاصله پس از به خواب رفتن شروع می‌شود و حدود 5% از کل زمان خواب ما را در برمی‌گیرد. این مرحله بسیار کوتاه است و به سرعت به مراحل عمیق تر خواب منتقل می‌شود اما اهمیت زیادی دارد زیرا شروع فرایند خواب را نشان می‌دهد و بدن را برای ورود به خواب عمیق‌تر آماده می‌کند.
- خواب عمیق: این مرحله عمیق‌تر است و حدود 45% تا 50% از کل زمان خواب ما را تشکیل می‌دهد.
- خواب موج بزرگ: این مرحله حدود 25% از زمان خواب ما را تشکیل می‌دهد. بیدار کردن شخص در این مرحله خیلی سخت است.
- خوابREM: REM مخفف “حرکت سریع چشم” است. در این مرحله است که ما خواب می‌بینیم. زمانی که فرد در این مرحله است، می‌توانید ببینید که چشمانش زیر پلک‌‌هایش حرکت می‌کنند.
اگر شما نارکولپسی نداشته باشید، معمولاً وقتی که به خواب می‌روید، وارد مرحله 1 می‌شوید و سپس به مراحل 2 و 3 وارد می‌شوید. شما بین این مراحل چرخه می‌زنید و درنهایت وارد مرحله‌ی REM و شروع رویا می‌شوید. بعد دوباره به مرحله 1و 2 برمی‌گردید. هر چرخه حدوداً 90 دقیقه طول می‌کشد. بیشتر مردم در طول شب چهار تا پنج چرخه را طی می‌کنند.
اگر نارکولپسی داشته باشید، چرخه‌ی خواب شما تغییر می‌کند. همین که می‌خوابید به سرعت وارد مرحله‌ی REM می‌شوید. فرد مبتلا به نارکولپسی به جای اینکه خواب عمیق و مداوم داشته باشد، به طور مکرر از خواب بیدار می‌شود و دوره‌های خیلی کوتاهی می‌خوابد. این وضعیت باعث می‌شود که خواب شبانۀ فرد کیفیت نداشته باشد. مهم نیست فرد چقدر خوب در شب خوابیده است باز هم در طول روز احساس خواب آلودگی شدیدی خواهد داشت. این تمایل به خوابیدن غیر قابل مقاومت است و فرد نمی‌تواند از آن جلوگیری کند.
راه های درمان نارکولپسی
اگرچه برای نارکولپسی درمان دائمی وجود ندارد اما برخی از علائم می‌توانند با دارو درمانی و تغییراتی در سبک زندگی درمان شوند.
- داروها: معمولاً برای درمان نارکولپسی از داروهایی استفاده می‌شود که باعث بهبود خواب آلودگی روزانه و افزایش هشیاری می‌شود. همچنین برای بهبود کیفیت خواب نیز ممکن است داروهای خاصی تجویز شود.
- سبک زندگی: دارودرمانی باید همراه با تغییراتی در سبک زندگی باشد. در ادامه توصیه‌هایی برای تغییر در سبک زندگی ارائه می‌شود.
- از مصرف سیگار مخصوصاً شب‌ها اجتناب کنید.
- روزانه ورزش کنید.
- قبل از خواب غذاهای سنگین مصرف نکنید.
- قبل از خواب از مصرف قهوه یا الکل اجتناب کنید.
- برنامه منظمی برای خواب‌تان داشته باشید.
- تغذیه سالم داشته باشید.
- از تکنیک‌های مدیریت استرس مثل یوگا و مدیتیشن برای بهبود خواب و کاهش استرس استفاده کنید.
- یک محیط آرام و راحت برای خوابیدن ایجاد کنید.
- چرت‌های کوتاه روزانه( حدود 15 تا 20 دقیقه) می‌تواند به کاهش خواب آلودگی در روز کمک کند.
رعایت این نکات می‌تواند به شما کمک کند تا با نارکولپسی بهتر زندگی کنید و کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشید.
جمع بندی
نارکولپسی یک اختلال خواب مزمن و جدی است که می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بر زندگی فرد بگذارد. با این حال با تشخیص به موقع، ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و مشاوره پزشکی و کمک از یک روانشناس خوب، می‌توان کیفیت زندگی را بهتر کرد. هر چقدر آگاهی بیشتری از این اختلال داشته باشیم درک بهتری از این اختلال به دست خواهیم آورد و می‌توانیم از افراد مبتلا به این اختلال حمایت بیشتری کنیم.
دیدگاهتان را بنویسید