راه درمان وسواس شستشو

این مقاله توسط روانشناس، دکتر مهشید عزیزی از نظر تخصصی بررسی و تایید شده است.

وسواس شستشو یا وسواس پاکیزگی، زیرمجموعه‌ی اختلال وسواس فکری– عملی است. وسواس شستشو تاثیرات مختلفی بر زندگی فرد می‌گذارد. این اختلال، کیفیت زندگی فرد را کاهش می‌دهد. به دلیل تاثیرات گسترده‌ی این اختلال بر سلامت روانی و جسمی فرد اهمیت دارد که نسبت به آن شناخت بیشتری پیدا کنیم. ما در این مقاله از کلینیک روانشناسی آگاه قصد داریم در مورد وسواس شستشو، علل، نشانه‌ها، تشخیص و درمان این اختلال بپردازیم. برای دریافت روان‎‌درمانی و مشاوره وسواس شستشو می‌توانید از رواندرمانگران کلینیک آگاه نوبت بگیرید.

وسواس شستشو چیست؟

در وسواس شستشو، فرد به طور مداوم و غیرقابل کنترل احساس نیاز به شستشو و تمیزی می‌کند. این وسواس می‌تواند شامل شستشوی مکرر دست‌ها، تمیز کردن مداوم محیط و دوش گرفتن‌های طولانی‌مدت باشد. افراد مبتلا به این اختلال از ترس نجاست و آلودگی، رفتارهای اجباری و تکراری انجام می‌دهند تا اضطراب‌شان کمتر شود. فکر می‌کنند اگر دست‌ها یا وسیلۀ خاصی را به تعداد دفعاتی که در ذهن دارند نشسته باشند، حتماً آلوده است و تمیز نیست. این رفتارها می‌توانند زمان‌بر باشند و زندگی فرد را مختل کند.

 علائم داشتن وسواس شستشو

وبسایت ROCHESTER  به علائم وسواس شستشو اشاره کرده است. این علائم به طور قابل توجهی زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در ادامه به علائم وسواس شستشو اشاره خواهیم کرد:

• اجتناب از لمس کردن اشیاء خاص: فرد از لمس کردن برخی چیزها خودداری می‌کند. زیرا می‌ترسد که آلوده باشند و این ترس منجر به رفتارهای اجتنابی می‌شود.
• مشکل در برداشتن اشیاء از روی زمین: افراد مبتلا به وسواس شستشو معمولاً از برداشتن اشیایی که روی زمین افتاده‌اند خودداری می‌کنند، زیرا فکر می‌کنند این اشیاء آلوده هستند.
• تمیز کردن مکرر و بیش از حد خانه: فرد خانه خود را مداوم و بیش از حد تمیز می‌کند تا مبادا آلوده باشد.
• شستشوی مکرر و بیش از حد دست‌ها: یکی از نشانه‌های شایع وسواس شستشو، شستن مکرر و بیش از حد دست‌هاست که ممکن است باعث آسیب‌های پوستی نیز شود.
• نگرانی بیش از حد درباره میکروب‌ها و بیماری‌ها: افراد مبتلا به وسواس شستشو مدام نگران وجود میکروب‌ها و انتقال بیماری هستند. این نگرانی‌ها منجر به رفتارهای وسواسی می‌شود.
• تعویض مکرر لباس: افراد مبتلا به وسواس شستشو ممکن است در طول روز بارها لباس‌شان را عوض کنند.
• حمام رفتن طولانی: افراد مبتلا به وسواس شستشو ممکن است ساعت ها در حمام باشند. به علت انجام تشریفات خاصی که دارند دوش گرفتن‌شان زمان‌بر و طولانی می‌شود.
• استفاده نکردن از توالت عمومی: فرد مبتلا به وسواس شستشو یا وسواس پاکیزگی از توالت عمومی نمی‌تواند استفاده کند چون فکر می‌کند که آلوده و کثیف است.
• مسواک زدن طولانی: فرد مبتلا ممکن است طولانی‌تر از دیگران مسواک بزند یا اینکه تعداد دفعات بیشتری مسواک بزند.

دلایل ایجاد وسواس شستشو

دلایل ایجاد وسواس شستشو به طور قطعی مشخص نشده است اما ترکیبی از عوامل می‌تواند منجر به وسواس شستشو شود. برخی از دلایل ایجاد وسواس شستشو:

• عوامل ژنتیکی: برخی مطالعات نشان داده‌اند که وسواس شستشو ممکن است در برخی از افراد به دلیل عوامل ژنتیکی باشد. اگر فردی از خانواده‌ شما وسواس شستشو داشته باشد احتمال دارد که شما نیز مبتلا به این اختلال شوید.
• محیط و فرهنگ: برخی محیط‌ها و فرهنگ‌ها ممکن است به طور غیرمستقیم باعث ایجاد وسواس شستشو شود. مثلاً در فرهنگ هایی که به پاکی و بهداشت شخصی تاکید بسیاری دارند.
• شرایط زندگی: تغییرات بزرگ زندگی مانند مرگ عزیزان، ازدواج یا تولد فرزند می‌تواند یکی از عوامل موثر در شروع وسواس باشد.
• شخصیت: برخی ویژگی های شخصیتی مانند کمال‌گرایی می‌تواند فرد را مستعد وسواس کند.

این عوامل می‌توانند به تنهایی یا به صورت ترکیبی از عوامل در بروز وسواس شستشو نقش داشته باشند.

تاثیر وسواس شستشو بر زندگی روزمره

وسواس شستشو می‌تواند تاثیرات مختلفی بر زندگی فرد داشته باشد. برخی از این تاثیرات شامل موارد زیر می‌باشند:

• کاهش مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی: به دلیل وقت زیادی که افراد برای انجام رفتارهای اجباری صرف می‌کنند، ممکن است زمانی برای شرکت در فعالیت‌های اجتماعی پیدا نکنند. این می‌تواند منجر به انزوا و دوری فرد از فعالیت‌های اجتماعی شود.
• مشکلات در روابط شخصی: وسواس شستشو به تدریج باعث بروز مشکلاتی در روابط دوستانه، خانوادگی و عاطفی می‌شود. افراد ممکن است نتوانند بدون استرس با دیگران ارتباط برقرار کنند.
• مختل شدن عملکرد شغلی و تحصیلی: وسواس شستشو کارایی فرد را در محیط شغلی یا تحصیلی مختل می‌کند. زیرا فرد به جای اینکه وظایفش را انجام دهد، مشغول شستشو و تمیز کردن است.
• سلامت جسمانی: استرس و اضطراب مرتبط با وسواس شستشو می‌تواند باعث مشکلات فیزیکی مثل خستگی، درد عضلانی و مشکلات خواب شود.
• سلامت روانی: وسواس شستشو می‌تواند منجر به اضطراب، افسردگی و افکار خودکشی شود.
• کیفیت زندگی: افراد مبتلا به وسواس شستشو ممکن است از کیفیت زندگی‌شان راضی نباشند، زیرا این وسواس باعث محدودیت ها و مشکلاتی در زندگی روزمره فرد می‌شود.

به طور کلی وسواس شستشو به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تاثیر می‌گذارد. لازم است از راه‌های درمانی مختلفی استفاده کنیم تا اثرات این اختلال کاهش یابد و فرد بتواند زندگی بهتری را تجربه کند.

همچنین بخوانید: شخصیت وسواسی جبری چیست؟

راه‌های درمان وسواس شستشو

همه به دنبال درمان قطعی وسواس شستشو هستند؛ برای درمان وسواس شستشو چند راه درمان وجود دارد که در ادامه به برخی از راه‌های درمان این اختلال اشاره میکنیم:

• روان‌درمانی پویشی: با کمک درمان‌های پویشی می‌توانید ریشه‌های شکل‌گیری اضطراب و وسواس را دریابید، تروماها و عوامل محیطی موثر در شکل‌گیری وسواس را حل‌وفصل کنید و نشانگان آن را کم‌کم کنار بگذارید.
• درمان شناختی- رفتاری: یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان وسواس شستشو، درمان شناختی- رفتاری است. در این روش به فرد کمک می‌شود الگوهای فکری نادرست خود را شناسایی کند و آنها را تغییر دهد. کودکان مبتلا به وسواس شستشو ممکن است به کمک بیشتری از سمت اعضای خانواده یا متخصصان سلامت روان نیاز داشته باشند تا بتوانند علائم خود را شناسایی و مدیریت کنند.
• مواجهه و پیشگیری از پاسخ: یکی از روش هایی که برای درمان وسواس شستشو استفاده می‌شود، مواجهه و پیشگیری از پاسخ است. یعنی فرد به تدریج با محرک ها روبه‌رو می‌شود ولی از انجام رفتارهای اجباری خودداری می‌کند. مثلاً وقتی می‌خواهد دستش را 10 بار بشورد، از این رفتار جلوگیری می‌شود و به جای 10 بار شستن، یک بار دستش را می‌شورد.
• دارودرمانی: مصرف داروهای ضدافسردگی مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین می‌تواند به کاهش علائم وسواس شستشو کمک کند.
• آموزش مهارت های مدیریت استرس: یادگیری تکنیک های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق می‌تواند به کاهش اضطراب مرتبط با وسواس کمک کند.

نقش خانواده در کمک به فرد دارای وسواس شستشو

خانواده نقش مهمی در درمان وسواس شستشو دارد. نقش خانواده شامل موارد زیر است:

• پذیرش و پشتیبانی: خانواده باید به فرد نشان دهد که مشکلش را درک می‌کند و مایل است به او کمک کند که بتواند وسواس خود را مدیریت کند.
• آموزش و آگاهی: آگاهی خانواده از اختلال وسواس شستشو و شناخت روش‌های مدیریتی می‌تواند مفید باشد. خانواده با شناختی که از این اختلال به دست می‌آورد می‌تواند به فرد در مدیریت وسواسش کمک کند.
• مدیریت استرس و تنش: خانواده می‌تواند با فراهم کردن محیط آرام و بدون تنش کمک کند تا علائم وسواس فرد کاهش یابد.
• حمایت در درمان: اگر خانواده در جلسات درمان فرد شرکت کند می‌تواند باعث شود که فرد احساس بهتری داشته باشد و همینطور انگیزه بیشتری پیدا کند تا بر این اختلال غلبه کند.

به طور کلی خانواده نقش بسیار مهمی در بهبود وسواس شستشو دارد.

آیا می‌شود از وسواس شستشو پیشگیری کرد؟

متاسفانه نمی‌توانیم از بروز وسواس شستشو پیشگیری کنیم. با این حال شناخت زودرس علائم و درمان به موقع می‌تواند باعث کاهش شدت علائم و تاثیرات منفی آن بر زندگی فرد شود. با شناخت زودرس علائم می‌توانیم از پیشرفت علائم جلوگیری کنیم و به فرد کمک کنیم زندگی بهتری داشته باشد.

کلام آخر

وسواس شستشو هم بر زندگی خود فرد و هم زندگی اطرافیانش تاثیرات منفی به همراه دارد. فرد مبتلا ممکن است بارها و بارها تلاش کند بر این اختلال غلبه کند اما باز افکار مزاحمی که دارد مانع از این اتفاق می‌شود. خوشبختانه وسواس شستشو قابل درمان است. ممکن است غلبه بر این وسواس برای فرد سخت باشد اما شدنی است. اگر خودتان یا اطرافیان‌تان با این اختلال درگیر هستید می‌توانید از روانشناسان کلینیک اگاه نوبت مشاوره فردی دریافت کنید.