اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک چیست؟ علائم و راه های درمان
این مقاله توسط روانشناس، مریم کریم پور از نظر تخصصی بررسی و تایید شده است.
شخصیت هیستریونیک با احساسات ناپایدار، تصویر مخدوش از خود و تمایل شدید به توجه مشخص می‌شود. فرد نمایشی برای بودن در مرکز توجه دست به هرکاری می‌زند. آنها دوست دارند همه‌جا گلِ مجلس باشند و اگر این اتفاق نیفتد رفتارهای عجیب‌وغریبی از خود نشان می‌دهند. فرد دارای شخصیت هیستریونیک ظاهر خیره‌کننده و پرزرق‌وبرقی دارد. او را در جمعیت گم نمی‌کنید.
شاید شنیده باشید: «طبل توخالی سروصدای زیادی دارد.» این ضرب‌المثل می‌تواند شخصیت نمایشی را توصیف کند. شخصیت هیستریونیک هیاهوی زیادی دارد اما همۀ این‌ها نمایشی بیش نیست. شخصیت نمایشی اغلب احساساتش را با اغراق زیادی ابراز می‌کند. اگر فرد عادی در واکنش به یک لطیفه لبخند بزند فرد نمایشی قهقهه می‌زند. اگر با فرد دارای شخصیت نمایشی وارد رابطه شوید باید تضمین بدهید هر لحظه و هرجا او در مرکز توجه‌تان باشد.
روان‌درمانی به شخصیت نمایشی کمک می‌کند تا انگیزه‌ها و ترس‌های مرتبط با افکار و رفتارش را کشف کند و ارتباطی اصیل با دیگران برقرار کند.
اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک چیست؟
کلمه هیستریونیک به معنای «دراماتیک یا نمایشی» است. اختلال شخصیت هیستریونیک (HPD) نوعی اختلال شخصیت که شامل الگویی از رفتارهای توجه‌جویانه، اغواگرانه و واکنش‌های عاطفی اغراق‌آمیز است.
عزت نفس افراد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک به تایید دیگران بستگی دارد و از احساس واقعی ارزشمندی ناشی نمی‌شود. آنها تمایل زیادی برای جلب توجه دارند و اغلب برای جلب توجه دست به رفتارهای نامناسب می‌زنند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی اغلب متوجه نمی‌شوند رفتار و طرز فکرشان ممکن است مشکل‌ساز باشد.
اختلال شخصیت هیستریونیک معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه سوم زندگی (20 سالگی به بعد) شروع می‌شود. زنان بیشتر از مردان به اختلال شخصیت هیستریونیک مبتلا می‌شوند. اما محققان فکر می‌کنند مردان هم به شخصیت نمایشی مبتلا می‌شوند اما نسبت به زنان کمتر شناسایی و تشخیص داده می‌شوند.
ویژگی‌های اختلال شخصیت هیستریونیک یا نمایشی
ویژگی اصلی اختلال شخصیت هیستریونیک، نشان دادن احساسات و تمایلات جنسی بیش‌ازحد اغراق‌آمیز و سطحی برای جلب توجه دیگران است. علائم فرد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک:
- وقتی در مرکز توجه نیست، احساس بی‌ارزشی یا افسردگی می‌کند.
- احساسات بسیار متغیر و سطحی دارد.
- در ابراز احساساتش بسیار اغراق می‌کند.
- حضوری «بزرگتر از زندگی» دارد. انگار که زندگی را بیش‌ازاندازه زندگی می‌کند.
- در تعامل با دیگران رفتاری اغواکننده یا تحریک‌کننده دارد و از نظر جنسی جذاب و دلربا رفتار می‌کند.
- بیش از حد به ظاهرش اهمیت می‌دهد.
- با پوشیدن لباس‌های پرزرق و برق جلب توجه می‌کند.
- به شکل نمایشی و قاطعانه نظراتش را بیان می‌کند اما در اصل عقایدش هیچ پایه و اساسی ندارند.
- ساده لوح است و به‌راحتی تحت تاثیر دیگران قرار می‌گیرد، به ویژه افرادی که او را تحسین می‌کنند.
- روابطش با دیگران را نزدیکتر و صمیمی‌تر از آنچه هست می‌پندارد.
- در حفظ روابط مشکل دارد، اغلب در تعامل با دیگران غیر اصیل یا سطحی به نظر می رسد.
- تکانش‌گر است و نمی‌تواند ارضای نیازهایش را به تعویق بیندازد.
- به طور مداوم به دنبال اطمینان یا تایید دیگران است.
- بسیار دراماتیک و نمایشی رفتار می‌کند، گویی در مقابل تماشاچیان با احساسات و عبارات اغراق‌آمیز در حال اجرای تئاتر است.
شخصیت نمایشی در زنان
تخمین زده می شود 2 تا 3 درصد از جمعیت افراد مبتلا به هیستریونیک هستند و زنان 4 برابر از مردان به این بیماری مبتلا می شوند. معمولا این زنان هستند که رگه‌هایی از شخصیت نمایشی را دارند. اما نمی‌توان گفت این اختلال فقط مختص زنان است.
همچنین بخوانید: هیستریونیک زنان؛ اختلال شخصیت نمایشی در زنان
شخصیت نمایشی در مردان
مردان هم به اختلال شخصیت نمایشی مبتلا می‌شوند اما کمتر نسبت به زنان تشخیص داده می‌شوند. شاید به دلیل است که مردان کمتر از زنان به روان‌درمانی رو می‌آورند.
تشخیص شخصیت نمایشی در زنان و مردان
تشخیص اختلالات شخصیت از جمله اختلال شخصیت هیستریونیک می‌تواند دشوار باشد؛ زیرا اکثر افراد مبتلا به اختلال شخصیت فکر نمی‌کنند مشکلی در رفتار یا طرز تفکرشان وجود داشته باشد. هنگامی که آنها به دنبال کمک هستند، اغلب به دلیل شرایطی مانند اضطراب یا افسردگی به دلیل مشکلات دیگر مانند طلاق یا روابط از دست‌رفته است و نه خود اختلال شخصیت نمایشی.
شخصیت در طول رشد کودک به تکامل خود ادامه می‌دهد. به همین دلیل، روان‌پزشکان و روانشناسان معمولاً تا قبل از سن 18 سالگی فرد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک را تشخیص‌گذاری نمی‌کنند.
هنگامی که روانشناس یا روانپزشک احتمال می‌دهد فردی ممکن است به اختلال شخصیت هیستریونیک مبتلا باشد، اغلب سؤالات کلی می‌پرسند تا پاسخ دفاعی یا محیطی خصمانه ایجاد نشود و بتوانند اطلاعات کاملی از فرد بگیرند. سؤالاتی که در مصاحبه تشخیصی پرسیده می‌شود شامل موارد زیر است:
- گذشتۀ فرد
- روابط فرد
- سابقۀ شغلی فرد
- میزان درک و ارتباط فرد با واقعیت
- کنترل تکانه
ممکن است فردی مشکوک به اختلال شخصیت هیستریونیک از رفتارهای خود آگاهی نداشته باشد، در نتیجه متخصصان سلامت روان اطلاعات را از طریق خانواده و دوستان فرد جمع‌آوری می‌کنند.
متخصصان سلامت روان تشخیص اختلال شخصیت هیستریونیک را بر اساس معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا (DSM) انجام می‌دهند. معیارهای تشخیص اختلال شخصیت هیستریونیک در بخش نشانه‌ها آورده شده است.
دلایل ایجاد شخصیت نمایشی چیست؟
علت دقیق اختلال شخصیت هیستریونیک مشخص نیست، اما بسیاری از متخصصان سلامت روان بر این باورند یادگیری‌های فرد و ژنتیک هر دو در شکل‌گیری شخصیت نمایشی نقش دارند. به عنوان مثال، ابتلای دو نفر از اعضای خانواده به شخصیت نمایشی نشان می‌دهد ممکن است علت ژنتیکی برای آن وجود داشته باشد. اما فرزند والدین مبتلا به شخصیت هیستریونیک ممکن است به سادگی رفتاری را که در خانه آموخته است تکرار کند.
چیزهای دیگری که ممکن است در شکل‌گیری شخصیت نمایشی نقش داشته باشند عبارتند از:
- دریافت بازخورد مثبت از والدین تنها زمانی که رفتارهای خاصی را نشان می‌دهد
- رفتارهای دراماتیک والدین
- توجه غیرقابل‌پیش‌بینی و بی‌ثبات والدین
- سردرگمی دربارۀ رفتارهای مورد تایید والدین
- خلق‌وخوی کودک
- دلبستگی ناایمن یا مورد غفلت قرار گرفتن در کودکی
آسیب های دوران کودکی
کودکان ممکن است آسیب‌هایی مانند کودک‌آزاری یا مرگ یکی از اعضای خانواده را تجربه کنند. این آسیب‌ها در بزرگسالی ممکن است زندگی آنها را مختل کند و به بخشی از یک اختلال شخصیت تبدیل شود.
سبک‌های فرزندپروری
سبک‌های فرزندپروری که محدودیت ندارند یا بیش‌ازحد سخت‌گیرانه هستند ممکن است باعث ابتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک شوند. علاوه بر این، والدینی که رفتار نمایشی و جنسی یا غیرقابل‌پیش‌بینی از خود نشان می‌دهند، فرزندانشان را در معرض خطر ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی قرار می‌دهند. برخی از محققان فکر می‌کنند مشکلات در روابط والدین و فرزند منجر به عزت نفس پایین در افراد مبتلا به شخصیت HPD می‌شود.
شخصیت هیستریونیک از دیدگاه روان پویشی
از دیدگاه روان پویشی، ساختار شخصیت نمایشی در دوران کودکی به رابطه با والدین برمی‌گردد. فرد هیستریونیک ممکن است مادر بیش‌ازاندازه مداخله‌گری داشته که نتوانسته الگوی مناسبی برای زنانگی باشد. مادری که به او یاد داده جنسیتش ابزاری است برای به دست آوردن هرچیزی که می‌خواهد. زنانگی‌اش به او قدرت می‌دهد تا بتواند مردان اغوا کند و احساس دوست‌داشتنی و مهم بودن را تجربه کند. ممکن است برای او در کودکی به دست آوردن توجه و عشق پدر بسیار دشوار بوده باشد. قدرت او توان نابود کردنش را هم دارد ولی او با همۀ توانش به سمت چیزی می‌دود که از آن می‌ترسد.
با گذشت زمان کودک از صمیمیت عاطفی و جنسی می‌ترسد و از طرف دیگر دانم نگران است مبادا ترکش کنند. ترس صمیمیت از یک طرف و ترس از رها شدن از طرف دیگر او را دچار تعارض می‌کند. در نتیجه در روابط مخرب گیر می‌کند و نمی‌تواند از آن بیرون بیاید.
مراقبین فرد هیستریونیک نتوانسته‌اند زمانی که او احساساتی مانند خشم یا غم را تجربه می‌کند، احساسات او را برجسته کنند تا او بتواند به درک عمیقی از دنیای درونی و هیجاناتش برسد؛ همچنین دنیای ذهنی دیگران را درک کند. در نتیجه امروز برای بیان احساساتش اغراق می‌کند تا بالاخره بتواند آنها را واقعا تجربه کند.
عشق و ازدواج در شخصیت نمایشی
رابطه با شخصیت نمایشی دو بخش است: فرد دارای شخصیت نمایشی دوست دارد با شما بماند و واقعا جذبتان شده اما از طرف دیگر تشنه تشویق و تمجید از شما و هر کس دیگری است. جذابیت‌های اول رابطه با این افراد بسیار پرحرارت و زیاد است. او برای بیشتر شدن صمیمیت هرکاری می‌کند؛ از گفتن راز های مهم زندگی‌اش به شما گرفته تا دادن پیشنهاد رابطۀ جنسی. به خاطر داشته باشید فرد نمایشی می‌تواند فانتزی‌های عاشقانۀ زیادی با شما داشته باشد اما اگر از جانب شما توجه مورد نیازش را نگیرد به راحتی می‌تواند لگدمالشان کند. ممکن است هیچ میزانی از تایید و توجه شما برای او کافی نباشد یا به‌راحتی بی‌ارزش شود.
وارد شدن در رابطه با فرد نمایشی به این معنی است باید آماده باشید انرژی زیادی را صرف نیازهای احساسی او کنید. ممکن است ویژگی‌های نمایشی و اغواگر او شما را خسته کند یا تعارض‌های متفاوتی به وجود بیاورد. از آنجا که او به سادگی تحت تلقین قرار می‌گیرد ممکن است نظر و حرف دیگران بسیار روی او و رابطۀ شما اثر بگذارد. نوسانات احساسی او روی طول مدت رابطه اثر می‌گذارد و دریافت ثبات و امنیت را از جانب او سخت می‌کند.
همچنین بخوانید: عشق در بیماران دو قطبی
شخصیت نمایشی و خیانت
شخصیت نمایشی نه‌تنها توجه شما بلکه به توجه همگان نیاز دارد. در طول رابطه متوجه می‌شوید نیازهای پارتنرتان بی‌پایان است. رفتارهای اغواگرانۀ او با دیگران باعث می‌شود شما در رابطه احساس ناامنی کنید. حس می‌کنید نادیده گرفته می‌شوید.
شخصیت‌های نمایشی ممکن است در عشق بی‌ثبات باشند. در شخصیت هیستریونیک، ظرفیت تعهد عمیق و رابطۀ طولانی‌مدت مستمر محدودیت دارد. یک نفر به‌تنهایی نمی‌تواند نیاز تمام‌نشدنی آنها را برای توجه ارضا کند. همچنین توجه کردن به او و رسیدگی به نیازهایش می‌تواند تعارض‌های مختلفی ایجاد کند. شخصیت نمایشی آن قدر به نیازهای خودش مشغول است و برای ارضایشان می‌کوشد که ممکن است طرف مقابلش را به‌درستی درک نکند.
نحوه رفتار با شخصیت نمایشی
در موارد شدید، افراد دارای شخصیت نمایشی معتقدند رفتارشان طبیعی است، بنابراین به سختی می‌پذیرند مشکل دارند. به همین دلیل، ترغیب این افراد برای روان درمانی دشوار است. اغلب همسر یا سایر اعضای خانوادۀ فرد نمایشی ممکن است به روان‌درمانی بروند تا یاد بگیرند چگونه زندگی روزمره را اداره کنند. راهکارهایی که می‌توانند به شما در رفتار کردن با اختلال شخصیت هیستریونیک کمک کنند عبارتند از:
-
در مورد شخصیت نمایشی مطالعه کنید و بیشتر بدانید
یادگیری در مورد اختلال شخصیت هیستریونیک به شما کمک می‌کند تا بفهمید چرا شریک زندگی یا یکی از اعضای خانواده‌تان این‌گونه رفتار می‌کند. این می‌تواند به شما کمک کند تا از مجادله با رفتارهای نمایشی آنها اجتناب کنید.
-
پیشنهاد روان درمانی و زوج درمانی
اگرچه ممکن است فرد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک از مشکل خود آگاه نباشد، اما امکان دارد بخواهد در جهت تغییر رفتارهایش به دنبال کمک حرفه‌ای باشد. علاوه بر این وقتی در فضای روان‌درمانی قرار می‌گیرید بهتر می‌توانید رفتارهای نگران‌کنندۀ فرد مورد علاقه‌تان را کشف کنید و احساساتتان را در موردشان با درمانگرتان یا یک زوج درمانگر مطرح کنید.
-
زمانی را برای توجه به خود بگذارید
وقتی شریک زندیگتان مدام توجهی که باید به خود داشته باشید را برای خودش می‌دزدد، ممکن است باعث شود شما احساس بی‌ارزشی و نادیده گرفته شدن کنید. حتما زمانی را با دوستان یا سایر اعضای خانواده بگذرانید تا بتوانید از موضوع اصلی برای لحظاتی فاصله بگیرید و انرژی لازم برای ادامۀ رابطه با شخصیت نمایشی را داشته باشید.
-
برای کودکان حد و مرز تعیین کنید
اگر بچه دارید، برای محدود کردن مواجهۀ آنها با درام ایجاد شده توسط والدین مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک مرزهایی تعیین کنید. توجه داشته باشید هرچقدر کودکتان از محیط نمایشی فاصله بگیرد بهتر می‌تواند در آینده با دیگران رابطه اصیل برقرار کند.
-
تشخیص دهید که آیا زمان تمام کردن رابطه فرا رسیده است یا خیر
وقتی رفتارهای جلب توجه جویانه پارتنرتان شما خسته و از نظر روانی فرسوده می‌کند و توانایی شما در تربیت فرزندانتان، عملکرد بهینه در محل کار یا دانشگاه را مختل می‌کند زمان تمام کردن رابطه فرا رسیده است. هرچند پایان دادن به یک رابطه دشوار است اما ماندن در یک رابطۀ آسیب‌رسان دردناک‌تر و دشوارتر است.
-
انتظارات واقع‌گرایانه تنظیم کنید
در مورد تغییر کردن رفتارهای شریک زندگی‌تان واقعبین باشید. او این رفتارها را از کودکی یاد گرفته است و امروز سخت است یک‌باره همۀ آنها را کنار بگذارد.
ممکن است در طول زمان احساس نیازمندی شخصیت نمایشی کمتر شود اما هیچ وقت به طور کامل برطرف نمی‌شود. شما باید راهی برای پذیرفتن آشفتگی احساسی و نمایش بازی کردن عزیزتان پیدا کنید.
آیا می‌توان از ابتلا به شخصیت نمایشی پیشگیری کرد؟
اختلال شخصیت هیستریونیک به طور کلی قابل پیشگیری نیست اما روان‌درمانی می‌تواند به فردی که مستعد ابتلا به شخصیت هیستریونیک است کمک کند تا راه‌های موثرتری برای مقابله با رفتارها، افکار و موقعیت‌های محرک بیاموزد.
در نهایت به کمک روان‌درمانی فرد می‌تواند راه‌های سالم‌تری برای تنظیم احساسات و روابطش انجام دهد.
درمان اختلال شخصیت نمایشی
در حال حاضر هیچ داروی مشخصی وجود ندارد که بتواند اختلالات شخصیت را درمان کند. در بیشتر موارد، افراد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک (HPD) تمایل دارند در ابراز احساساتشان اغراق کنند و از عمل کردن بر اساس یک روال متنفر هستند. در نتیجه قرار گرفتن در ارتباط درمانی برای آنها سخت می‌شود.
ممکن است به دلیل مشکلاتی مانند افسردگی (احتمالاً به دلیل از دست دادن رابطه) اضطراب، مشکلات روان‌تنی به دنبال کمک باشند. به طور کلی هدف از درمان این است که به فرد دارای شخصیت نمایشی کمک کند تا انگیزه‌ها و ترس‌های مرتبط با احساسات و رفتارش را کشف کند تا بتواند ارتباط مثبت بیشتری با دیگران برقرار کند. بر اساس وبسایت Cleveland clinic، انواع روان درمانی موثر برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک مفید باشد عبارتند از:
-
گروه درمانی
این یک نوع روان درمانی است که در آن گروهی از افراد با هم ملاقات می‌کنند تا مشکلاتشان را با هم زیر نظر یک درمانگر یا روانشناس شرح دهند و در مورد آن بحث کنند. گروه درمانی می‌تواند به افراد مبتلا به HPD کمک کند تا رفتار خود را در دیگران مشاهده کند و از این طریق نسبت به آنها آگاه شوند.
-
روان درمانی روان پویشی
این نوع درمان بر ریشه‌های روانشناختی پریشانی عاطفی تمرکز دارد. از طریق بازتاب دادن احساسات و فهم بهتر دنیای هیجانی، به الگوهای رابطۀ مشکل‌ساز در زندگی خود پی می‌برد.
-
روان درمانی حمایتی
هدف این نوع درمان بهبود علائم و حفظ، بازیابی یا بهبود عزت نفس و مهارت‌های مقابله‌ای است. روان درمانی حمایتی شامل بررسی روابط و الگوهای واکنش نشان دادن و رفتار عاطفی است.
-
درمان شناختی رفتاری (CBT)
این یک نوع درمان ساختاریافته و هدف‌گرا است. درمانگر به فرد کمک می‌کند تا افکار و احساسات خود را از نزدیک ببیند. فرد در درمان متوجه خواهد شد افکارش چگونه بر رفتارهایش تأثیر می‌گذارد. شخصیت نمایشی از طریق CBT، می‌تواند الگوهای افکار و رفتارهای منفی را یاد بگیرد تا بتواند الگوها و عادات فکری سالم‌تری را اتخاذ کند.
سوالات متداول
آیا شخصیت نمایشی قابل درمان است؟
روان درمانی می تواند به فردی که مستعد ابتلا به شخصیت هیستریونیک است کمک کند تا راه های موثرتری برای مقابله با رفتارها، افکار و موقعیت های محرک بیاموزد.
ارتباط بین شخصیت نمایشی و اختلال خوردن چیست؟
مطالعات نشان دادند ارتباط مثبتی بین اختلالات خوردن و اختلالات شخصیت وجود دارد. هرچقدر اختلالات شخصیت وخیم‌تر باشد علائم اختلالات خوردن بیشتر می‌شود.
آیا می‌شود با شخصیت هیستریونیک ازدواج و زندگی کرد؟
بسته به میزان و شدت اختلال، پاسخ به این سوال متفاوت است. به طور کلی می‌توان با شخصیت نمایشی ازدواج و زندگی کرد اما این کار نیازمند انرژی و صبر فراوان است.
چه فرقی بین افراد دارای شخصیت نمایشی و خودشیفته وجود دارد؟
اختلال شخصیت خودشیفته نسبت به سایر افراد احساس برتری می‌کند و فکر می‌کند مستحق تحسین و رفتار ویژه است. تفاوت اصلی بین اختلالات هیستریونیک و خودشیفتگی این است که فرد مبتلا به شخصیت خودشیفته تمرکزش روی خاص بودن خود است، او به کسی نیاز ندارد این دیگران هستند که به او نیاز دارند. اما شخصیت نمایشی نیازمند توجه و حضور دیگران است.
دیدگاهتان را بنویسید